Rétturinn til vanlíðunar Jóhanna Andrésdóttir skrifar 7. október 2016 10:00 Við þekkjum öll fólkið – eða heyrum af því reglulega, að minnsta kosti. Hjónunum sem misstu barnið sitt, konunni sem hefur þurft að búa við ofbeldi í fleiri ár, stráknum með krabbameinið, fólkinu sem þurfti að flýja heimili sín. Og við finnum til samkenndar. Hluti af sálartetrinu í okkur þjáist jafnvel með þeim. Einn daginn finnum við sjálf til vanlíðunar. Og áður en við vitum af, án þess að skilja hvað veldur því, hafa liðið vikur og jafnvel mánuðir, og innra með okkur er enn þessi nagandi vanlíðan. Einhvers konar þjáning, einhver einmanaleiki, eitthvað tóm. En við vorum ekki að missa fjölskyldumeðlim. Við vorum ekki að greinast með banvænan sjúkdóm. Við búum ekki í stríðshrjáðu landi. Hvaða rétt höfum við til þess að líða illa? Við gerum náttúrulega ekkert mál úr þessu. Ekkert rugl. Við snúum okkur bara að einhverju öðru, dreifum huganum. Virðist ganga ágætlega þannig; á meðan það er eitthvað að gerast í kringum okkur. Svo förum við úr jafnvægi þegar Serrano konan setur óvart svartar baunir á burritoinn okkar. Og það fer í taugarnar á okkur hvað það má varla blása á okkur án þess að við verðum pirruð. Hvaða afsökun höfum við til þess að missa áhugann á að umgangast fólk eða hrynja grátandi í eldhúsgólfið af því að við bara getum ekki meir? Mörg okkar munu ekki stoppa fyrr en við hjólum fram af brúninni. Fyrr en kerfið hrynur, fyrr en allt fer í fokk. Sumir átta sig á þróuninni og snúa sjálfir við. Aðrir halda sér á brúninni allan tímann. Flest okkar eru það heppin að, ef við sjálf leyfum, þá eru margir reiðubúnir til þess að hjálpa okkur aftur inn á veginn. Það tekur mislangan tíma, og getur gengið upp og niður, en er þess virði að reyna. Mögulega horfum við til baka og áttum okkur á því að Serrano-jafnvægisleysið var búið að vera í uppsiglingu í svolítinn tíma. Skiljum jafnvel ekki hvað við gátum verið blind á eigin líðan. Við lærum að við höfum öll rétt til vanlíðunar. Og við lærum að við þurfum að viðurkenna það, einkum fyrir okkur sjálfum, þegar okkur líður ekki nógu vel. Við lærum að við getum gert ýmislegt til þess að stuðla að góðri geðheilsu, líkt og við getum gert með líkamlega heilsu, en, líkt og með líkamlegu heilsuna, þá getur geðheilsan okkar þurft að kljást við ýmislegt þrátt fyrir að við lifum heilbrigðu og almennt góðu lífi. Við lærum að það virkar ekki að sparka vanlíðaninni út um gluggann og láta eins og hún hafi ekki bankað upp á. Við lærum að okkur má líða illa, og að okkur má líða vel, og að við megum alveg fá hjálp við að rétta okkur af. Það er eðlilegt að fara allan skalann af tilfinningum, en þegar tilfinning er orðin það viðvarandi að hún er farin að hamla okkur, þá er tími til að bremsa og meta aðstæður, jafnvel spyrja til vegar. Sýnum hvert öðru vægð – en líka okkur sjálfum.Greinin er hluti af greinaskriftaátaki Hugrúnar, nýstofnaðs geðfræðslufélags við Háskóla Íslands, í tilefni Alþjóðlega geðheilbrigðisdagsins 10. október Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Af hverju þarf ég alltaf að vera í kaffi hjá Bjarna og Simma? Anna Kristín Jensdóttir Skoðun Menntaumræða á villigötum Gunnlaugur Magnússon Skoðun Eru móttökuskólar málið? Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir Skoðun Ef það er enginn bóndi – þá er enginn matur Eyjólfur Ingvi Bjarnason Skoðun Opið bréf til foreldra í Drafnarsteini Halldóra Guðmundsdóttir Skoðun Hélst þú upp á krabbameinið? Áslaug Eiríksdóttir Skoðun Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson Skoðun Hvað með afköst ríkisins? Ágúst Kristján Steinarsson Skoðun Menningarblöndun: Styrkur samfélagsins Jasmina Vajzović Crnac Skoðun Með samvinnu, stuðning og skilningi er hægt að finna nýjar leiðir til að vera félagslega virkur – jafnvel í erfiðum aðstæðum Kolbrún Halla Guðjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Menntaumræða á villigötum Gunnlaugur Magnússon skrifar Skoðun Af hverju þarf ég alltaf að vera í kaffi hjá Bjarna og Simma? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Eru móttökuskólar málið? Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvað með afköst ríkisins? Ágúst Kristján Steinarsson skrifar Skoðun Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Með samvinnu, stuðning og skilningi er hægt að finna nýjar leiðir til að vera félagslega virkur – jafnvel í erfiðum aðstæðum Kolbrún Halla Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Ef það er enginn bóndi – þá er enginn matur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Menningarblöndun: Styrkur samfélagsins Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Horfin þjóð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til borgarstjórnar vegna málefna í Grafarvogi Kristjana Knudsen skrifar Skoðun Opið bréf til foreldra í Drafnarsteini Halldóra Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um lög versus viðhorf Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Frægðarvæðing og innihald í stjórnmálum Steingrímur J. Sigfússon skrifar Skoðun Frelsi - ekkert miðjumoð! Kári Allansson,Ívar Orri Ómarsson skrifar Skoðun Litlir sigrar, stór áhrif – Hvernig iðjuþjálfar Ljóssins hjálpa krabbameinsgreindum að auka og viðhalda virkni, gleði og styrk Guðný Katrín Einarsdóttir skrifar Skoðun Er ekki best að fara í framboð? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Er best að gera ekki neitt þegar börn búa ekki við jöfn tækifæri? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Einokun að eilífu, amen Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Fjölmennar kvennastéttir Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Fjölmörg hlutverk skólafólks! Gróa Arndal Axelsdóttir skrifar Skoðun Hvernig samfélag? Egill Rúnar Sigurðsson skrifar Skoðun Hvers vegna segir Lilja ekki satt? Björn B Björnsson skrifar Skoðun 49 ár Bryndís Guðmundsdóttir,Helga Björg O. Ragnarsdóttir,María Björk Lárusdóttir,Rósa Björk Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Tilraunaverkefnið Ísland Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Frumvarp til fjárlaga 2025 - Áherslur ÖBÍ réttindasamtaka Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Venjulegt fólk á þing – umbætur strax Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Við ætlum áfram, ekki afturábak Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálaflokkar og stefnur – Vöndum valið Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Að geta fundið til með börnum: Heildstæð nálgun í skólakerfinu Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Sigrumst á mænusótt (lömunarveiki) sem enn er á sveimi! Alma D. Möller skrifar Sjá meira
Við þekkjum öll fólkið – eða heyrum af því reglulega, að minnsta kosti. Hjónunum sem misstu barnið sitt, konunni sem hefur þurft að búa við ofbeldi í fleiri ár, stráknum með krabbameinið, fólkinu sem þurfti að flýja heimili sín. Og við finnum til samkenndar. Hluti af sálartetrinu í okkur þjáist jafnvel með þeim. Einn daginn finnum við sjálf til vanlíðunar. Og áður en við vitum af, án þess að skilja hvað veldur því, hafa liðið vikur og jafnvel mánuðir, og innra með okkur er enn þessi nagandi vanlíðan. Einhvers konar þjáning, einhver einmanaleiki, eitthvað tóm. En við vorum ekki að missa fjölskyldumeðlim. Við vorum ekki að greinast með banvænan sjúkdóm. Við búum ekki í stríðshrjáðu landi. Hvaða rétt höfum við til þess að líða illa? Við gerum náttúrulega ekkert mál úr þessu. Ekkert rugl. Við snúum okkur bara að einhverju öðru, dreifum huganum. Virðist ganga ágætlega þannig; á meðan það er eitthvað að gerast í kringum okkur. Svo förum við úr jafnvægi þegar Serrano konan setur óvart svartar baunir á burritoinn okkar. Og það fer í taugarnar á okkur hvað það má varla blása á okkur án þess að við verðum pirruð. Hvaða afsökun höfum við til þess að missa áhugann á að umgangast fólk eða hrynja grátandi í eldhúsgólfið af því að við bara getum ekki meir? Mörg okkar munu ekki stoppa fyrr en við hjólum fram af brúninni. Fyrr en kerfið hrynur, fyrr en allt fer í fokk. Sumir átta sig á þróuninni og snúa sjálfir við. Aðrir halda sér á brúninni allan tímann. Flest okkar eru það heppin að, ef við sjálf leyfum, þá eru margir reiðubúnir til þess að hjálpa okkur aftur inn á veginn. Það tekur mislangan tíma, og getur gengið upp og niður, en er þess virði að reyna. Mögulega horfum við til baka og áttum okkur á því að Serrano-jafnvægisleysið var búið að vera í uppsiglingu í svolítinn tíma. Skiljum jafnvel ekki hvað við gátum verið blind á eigin líðan. Við lærum að við höfum öll rétt til vanlíðunar. Og við lærum að við þurfum að viðurkenna það, einkum fyrir okkur sjálfum, þegar okkur líður ekki nógu vel. Við lærum að við getum gert ýmislegt til þess að stuðla að góðri geðheilsu, líkt og við getum gert með líkamlega heilsu, en, líkt og með líkamlegu heilsuna, þá getur geðheilsan okkar þurft að kljást við ýmislegt þrátt fyrir að við lifum heilbrigðu og almennt góðu lífi. Við lærum að það virkar ekki að sparka vanlíðaninni út um gluggann og láta eins og hún hafi ekki bankað upp á. Við lærum að okkur má líða illa, og að okkur má líða vel, og að við megum alveg fá hjálp við að rétta okkur af. Það er eðlilegt að fara allan skalann af tilfinningum, en þegar tilfinning er orðin það viðvarandi að hún er farin að hamla okkur, þá er tími til að bremsa og meta aðstæður, jafnvel spyrja til vegar. Sýnum hvert öðru vægð – en líka okkur sjálfum.Greinin er hluti af greinaskriftaátaki Hugrúnar, nýstofnaðs geðfræðslufélags við Háskóla Íslands, í tilefni Alþjóðlega geðheilbrigðisdagsins 10. október
Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson Skoðun
Með samvinnu, stuðning og skilningi er hægt að finna nýjar leiðir til að vera félagslega virkur – jafnvel í erfiðum aðstæðum Kolbrún Halla Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Með samvinnu, stuðning og skilningi er hægt að finna nýjar leiðir til að vera félagslega virkur – jafnvel í erfiðum aðstæðum Kolbrún Halla Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Litlir sigrar, stór áhrif – Hvernig iðjuþjálfar Ljóssins hjálpa krabbameinsgreindum að auka og viðhalda virkni, gleði og styrk Guðný Katrín Einarsdóttir skrifar
Skoðun Er best að gera ekki neitt þegar börn búa ekki við jöfn tækifæri? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun 49 ár Bryndís Guðmundsdóttir,Helga Björg O. Ragnarsdóttir,María Björk Lárusdóttir,Rósa Björk Bergþórsdóttir skrifar
Skoðun Að geta fundið til með börnum: Heildstæð nálgun í skólakerfinu Inga Sigrún Atladóttir skrifar
Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson Skoðun
Með samvinnu, stuðning og skilningi er hægt að finna nýjar leiðir til að vera félagslega virkur – jafnvel í erfiðum aðstæðum Kolbrún Halla Guðjónsdóttir Skoðun