Sex þingmenn stjórnarandstöðunnar, það er allir fjórir þingmenn Viðreisnar auk eins þingmanns Samfylkingarinnar og eins þingmanns Pírata, hafa lagt fram frumvarp á Alþingi um mannanöfn. Ekki er um að ræða breytingar á núgildandi lögum heldur frumvarp um ný heildarlög sem felur í sér víðtækar breytingar á mannanafnalögum.
Nái frumvarpið fram að ganga verður mannanafnanefnd lögð niður, ákvæði um stúlkum skuli gefin kvenmannsnöfn og drengjum karlmannsnöfn verða felld brott auk ákvæða um að nöfn megi ekki brjóta í bága við íslenskt málkerfi. Þá mun ákvæði um að nafn megi ekki vera nafnbera til ama einnig falla úr lögum nái frumvarpið fram að ganga.
Þorsteinn Víglundsson, þingmaður Viðreisnar, er fyrsti flutningsmaður frumvarpsins en auk hans leggja það fram samflokksmenn hans þau Hanna Katrín Friðriksson, Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir og Jón Steindór Valdimarsson. Þá eru þeir Guðjón S. Brjánsson, Samfylkingu, og Helgi Hrafn Gunnarsson, Pírötum, einnig flutningsmenn frumvarpsins.
Frumvarp um breytingar á gildandi mannanafnalögum var lagt fram á þingi 2014 til 2015 en var ekki samþykkt. Í greinargerð með frumvarpinu sem þingmenn stjórnarandstöðunnar leggja nú fram segir að það frumvarp hafi verið efnislega svipað en hafi í vissum atriðum gengið skemur.
„Með frumvarpi þessu er t.d. lagt til að ekki verði gerður greinarmunur á eiginnöfnum og millinöfnum og skylda til að kynbinda kenninöfn barna til foreldra er felld brott,“ segir í greinargerðinni.
Sérstaklega fjallað um réttindi transfólks
Þá er í greinargerðinni sérstaklega fjallað um réttindi transfólks en um þau segir:
„Lög um mannanöfn eru mjög takmarkandi fyrir transfólk, bæði varðandi kynbindingu nafna og rétt einstaklinga til að breyta nafni sínu. Hlutverk löggjafans er ekki að skilgreina hvað eru kvenmannsnöfn eða karlmannsnöfn. Með því er löggjafinn að takmarka frelsi einstaklingsins til að skilgreina sig og sitt kyn og gera tilraun til þess að hólfa margbreytilegan raunveruleika niður í form sem hentar ekki mannverunni sem um ræðir hverju sinni. Í þessu endurspeglast mikilvægi þess að löggjöfin taki mið af kröfum samfélagsins. Hér, líkt og annars staðar, eru ríkari hagsmunir fólgnir í því að einstaklingur fái að heita nafni sínu en í því að viðhalda gildandi lögum um mannanöfn.“
Varðandi mannanafnanefnd segir svo meðal annars í greinargerðinni:
„Réttur foreldra til að ráða nafni barns síns er mikill og óumdeildur en réttur löggjafans til afskipta af nafngjöfum er að sama skapi takmarkaður. Lög um mannanöfn hafa sætt gagnrýni, þá sér í lagi hvað varðar mannanafnanefnd og úrskurði hennar. Dæmi eru um að nöfnum hafi verið hafnað þótt þau eigi sér langa sögu í íslensku samfélagi og tungu og hafi jafnvel tíðkast innan sömu fjölskyldu í margar kynslóðir.
Foreldrum á almennt að treysta til að velja börnum sínum nöfn sem eru þeim ekki til ama. Komi upp tilfelli þar sem vafi leikur á því hvort nafn barns geti orðið því til ama má leiða að því líkur að vandi viðkomandi barns sé meiri en svo að ákvæði laga um mannanöfn og þar af leiðandi mannanafnanefnd séu sá aðili sem eigi að leiðbeina foreldrum í foreldrahlutverkinu.“
Frumvarpið í heild sinni má sjá nálgast á vef Alþingis.
