Bækur sem fá fólk til að lesa

„Við ákváðum að grafa eftir bókum sem æskan hefur lesið á síðustu hundrað árum og fengum hana Guðfinnu Mjöll Magnúsdóttur vöruhönnuð til að sjá um að stilla þeim fram, setja svona listrænan vinkil á sýninguna,“ segir Arndís Þórarinsdóttir, verkefnastjóri í Bókasafni Kópavogs um sýninguna Áhrifavaldar æskunnar – barnabókin fyrr og nú – sem verður opnuð þar klukkan 16 í dag.

„Guðfinna fór að velta fyrir sér hvaða bækur sætu í barnsminni fólks og safnaði mörgum svörum við því,“ lýsir Arndís.

„Hvaða bækur voru til dæmis ofurhetjubækur barna sem voru uppi fyrir 100 árum? Þar kemur Grettis saga sterk inn. Svo færumst við yfir í Tarsan, svo Línu Langsokk og síðan Harry Potter. Með þessu kvikna spurningar og samræður milli kynslóða. Eldra fólkið sýnir krökkunum bækurnar sem voru lesnar áður fyrr en það er líka mikilvægt að samskiptin verði í báðar áttir og eldri gestirnir hlusti líka á þá yngri.“

Við göngum gegnum barnabókadeildina og inn í sýningarrýmið. Þar er Guðfinna Mjöll ásamt fleirum og Arndís bendir á að skemmtilegt sé að sjá hvernig hún stillir upp bókunum, ummælum fólks og ljósmyndum af lesandi börnum.

„Það var mjög gaman að fá ummælin frá fólki. Bækurnar lifna við og lýsingar fólks á þeim vekja hjá manni sterka löngun til að lesa þær,“ segir Guðfinna Mjöll og saman leiða þær Arndís mig gegnum sýninguna.

Við kíkjum á nokkra miða með minningum fólks. Einn er frá konu sem fædd er 1943, Lína Langsokkur var uppáhaldsbókin hennar þegar hún var tíu ára. Sambærileg ummæli eru líka frá miklu yngri Línu-aðdáendum. „Hið sama gildir um Dísu ljósálf. Sumar bækur hafa augljóslega áhrif á margar kynslóðir.“

„Við byrjum sýninguna á að bera saman ævintýri og raunsæisbækur,“ segir Arndís. „Stillum upp opnunni í Dísu ljósálfi þar sem verið er að klippa af henni vængina og svo Emmu að undirbúa sig við að fara til tannlæknis sem er líka ákveðinn hryllingur fyrir marga krakka – en á allt öðrum forsendum.“

Það eru sem sagt bæði íslenskar bækur og erlendar á sýningunni. „Okkur finnst gaman að vita hvað börn voru að lesa á hverjum tíma og hver áhrifin voru,“ segir Guðfinna Mjöll. „En sumar vinsælustu bækurnar eru ekki lengur til á bókasöfnunum.“

Í einni hillu eru þulur og vísnabækur. Þar eru til dæmis Barnavísur Ómars Ragnarssonar í fallega skreyttri bók. „Hér eru textar sem margir kunna, Lok, lok og læs og fleiri skemmtilegir textar. Ég held að fólk sé almennt ekki meðvitað um áhrif Ómars. Systkinin Þórarinn og Sigrún Eldjárn hafa líka haft mikil og góð áhrif á börn og gaman að sjá hver þróunin í myndskreytingum hefur orðið,“ segir Guðfinna Mjöll.

Arndís segir hugmyndina að sýningunni hafa komið upp í sambandi við aldarafmæli fullveldisins. „Eitt af því sem hefur mikið breyst á hundrað árum er hvernig það er að vera barn. Auðvitað hafa barnabækurnar dregið dám af því,“ bendir hún á.

Guðfinna tekur undir það og segir misjafnt hvernig bækur eldist. „Sumar ná að verða klassískar en alls ekki allar. Ég er fædd ‘72 og Selur kemur í heimsókn var ein af mínum uppáhaldsbókum, ég er búin að hlakka til að lesa hana fyrir son minn sem er að verða fjögurra ára og hann skellihlær að henni. Biður mig að lesa fyndnu bókina. Það finnst mér gaman.“

Eitt af því sem sérstakt er við þessa sýningu er að þar má fletta og fikta. Á einum stað eru bókaflokkar sem höfðu áhrif á tilteknar kynslóðir. Bækur Enid Blyton, Andrés Önd og Harry Potter. „Þetta eru bækur sem fengu fólk til að lesa,“ segir Guðfinna Mjöll. Það beið með óþreyju eftir næstu bók.“