Mengun fer minnkandi

Margir Reykvíkingar hafa haft áhyggjur af mengun í borginni undanfarið, enda hafa margir orðið varir við mikið svifryk í kringum aðalumferðaræðar borgarinnar í vetur. En Þorsteinn Jóhannsson, sérfræðingur í loftmengun hjá Umhverfisstofnun, segir að mengunin í borginni sé ekki að aukast, heldur að minnka, þó vissulega væri hægt að gera meira til að vinna gegn henni.

„Eiginlega öll loftmengun er óæskileg, en ef maður ber loft hér saman við í öðrum löndum Evrópu kemur í ljós að við erum með hreinasta loft í Evrópu,“ segir Þorsteinn. „Loftmengun er almennt minni hér en í sambærilegum borgum, en það koma dagar þar sem hún er mjög slæm, sérstaklega snemma á vorin. Þá er snjórinn farinn, göturnar skítugar eftir veturinn, margir bílar á nagladekkjum og það myndast drullulag á götunum. Svo þegar þornar þyrlast þetta upp og það myndast rykmökkur.“

Verri mengun á Akureyri

„Mars og apríl eru oft verstu mánuðirnir hérna á höfuðborgarsvæðinu og ástandið er ekkert betra í Kópavogi eða Hafnarfirði,“ segir Þorsteinn. „Það hefur verið mikil umræða um mengun í vetur en þetta hefur verið vandamál lengi. Eftir að það var byrjað að mæla á Akureyri fyrir rúmum 10 árum kom líka í ljós að það er meira ryk þar, því það er minna rok þar til að feykja því burt, hærra hlutfall bíla á nagladekkjum og sandur notaður við hálkuvarnir. Við byrjuðum að mæla loftmengun 1986 og þá fannst fólki þetta hálffyndið, því það vissu auð­ vitað allir að það væri engin loftmengun á Íslandi,“ segir Þorsteinn.

„En eftir fyrsta veturinn kom í ljós að við fórum alveg 40 sinnum yfir heilsuverndarmörkin. Það átti eftir að gerast öðru hvoru allt til ársins 2000. Ef við horfum til þessara ára þá er ástandið mun betra núna. Á þessum tíma voru fleiri á nagladekkjum, miklu meiri mengun af útblæstrinum, því mengunarvarnir bíla voru takmarkaðar, og malbikið var verra. Fyrir um 30 árum batnaði malbikið mikið hér á höfuðborgarsvæðinu og síðustu 20 ár hefur verið flutt inn sérstaklega endingargott grjót til að malbika aðalumferðaræðarnar.“

Göturyk skárra en útblástur

„Við tölum stundum um Norrænar nagladekkjaborgir, þar sem göturykið verður stórt vandamál, á meðan í stærri borgum á meginlandinu eru nagladekk bönnuð og þar er útblásturinn stóra vandamálið,“ segir Þorsteinn. „Útblástursmengunin er verri, í henni eru fínni korn sem fara lengra ofan í lungun og innihalda meiri af krabbameinsvaldandi efnum en göturyk. En allt svifryk veldur álagi á lungun, hvort sem það er hættuleg mengun eða ekki,“ segir Þorsteinn.

„Ef það er mjög mikið ryk getur þetta aukið álag á lungun og haft slæm áhrif á fólk sem er mjög veikt fyrir, til dæmis hjartasjúkling sem reykir og er með flensu. Þá getur slæmur rykdagur jafnvel dregið viðkomandi til dauða.“

Það ætti að rykbinda

„Það hefur verið svolítið í umræðu að það eigi að þrífa göturnar og það hjálpar, það er ákveðin forvörn í því. En það getur tekið margar vikur að þrífa allar götur borgarinnar og á veturna er það oft bara ekki hægt. Þess vegna hef ég sagt að við ættum að rykbinda þessar mestu umferðaræðar á höfuðborgarsvæðinu, sem Vegagerðin sér um, oftar og betur,“ segir Þorsteinn.

„Frá áramótum höfum við farið 12 sinnum yfir mörkin, þar af líklega 10 sinnum út af göturyki. Það væri hægt að rykbinda allar helstu götur borgarinnar á parti úr degi. Ég veit ekki hvers vegna þetta er ekki gert meira, ég hef talað um þetta í 10 ár. Ég held að kostnaður sé aðalástæðan. En það þarf bara að setja þetta í samhengi við almennt vetrarviðhald. Það kostar mikið í heild, en rykbindingin væri bara lítill hluti af heildinni. Þar að auki væri hægt að bæta almenningssamgöngur, svo fólk keyri minna og hafa auglýsingaherferðir á haustin þar sem fólk væri hvatt til að nota ekki nagladekk að óþörfu,“ segir Þorsteinn

„Borgin hefur líka talað um að setja kannski gjald á nagladekk, því þau slíta götunum 20-50 sinnum meira en venjuleg dekk. Þetta er allt gert víða á Norðurlöndum.“

Stundum gott að vera inni

„Fólk með öndunarfærasjúkdóma finnur frekar fyrir loftmenguninni og sumir komast ekki út úr húsi á slæmum dögum, hvar sem þeir eru í þéttbýli. En við höfum ekki mælt með að aðrir geri neinar ráðstafanir vegna mengunarinnar, heldur láti lífið bara ganga sinn vanagang,“ segir Þorsteinn.

„Það er bara um að gera að beita almennri skynsemi og vera ekki á ferðinni nálægt miklum umferðargötum á verstu dögunum. Þá ættu leikskólar sem eru mjög nálægt miklum umferðaræðum líka kannski að halda börnum inni. En það skerðir náttúrulega lífsgæði þeirra og loftgæði innanhúss geta verið slæm líka, þannig að þetta er umdeilt. En á rosalega slæmum tímum, eins og síðasta gamlárskvöld, þá ætti enginn að vera úti með ungbarn á miðnætti,“ segir Þorsteinn.

„Ég vona líka að við getum minnkað aðeins magnið af flugeldum sem er skotið upp á gamlárskvöld. Ég hef gaman af þeim en vil ekki að við förum út í svona vitleysu.“

Skortir áhuga á mengunarvörnum hjá yfirvöldum

„Heilt yfir sjáum við góða þróun, en ég myndi samt vilja sjá meiri áhuga á mengunarvörnum hjá Vegagerðinni,“ segir Þorsteinn.

„Umhverfisstofnun var að gefa út áætlun um loftgæði sem heitir „Hreint loft til framtíðar“, sem er aðgengileg á netinu. Þar leggjum við fram lista yfir aðgerðir sem er hægt að grípa til og setjum fram markmið til að svifryksmengun af göturyki hætti að fara yfir heilsuverndarmörk. En þetta eru aðgerðir sem sveitarfélög og Vegagerðin þurfa að framkvæma. Mér finnst skorta áhuga og skilning á þessu vandamáli. Það væri hægt að gera meira.“