Tilraunir til að eima tilveruna

Yfirlitssýning á verkum Haraldar Jónssonar verður opnuð á morgun, laugardaginn 20. október, á Kjarvalsstöðum. Yfirskrift sýningarinnar er Róf en hún spannar 30 ára feril listamannsins. Sýningarstjóri er Markús Þór Andrésson.

„Ég tók saman eitthvað á annað hundrað verka, skoðaði og valdi úr þeim. Ég ákvað mjög snemma í ferlinu að þetta yrði ekki vörutalning heldur eiming. Við Markús vorum sammála um að ferill minn hafi einmitt einkennst af tilraunum til að eima tilveruna,“ segir Haraldur.

Viðvaranir við Flókagötu

Sýningin er ekki aðeins inni í Kjarvalsstöðum heldur teygir sig út í nágrennið og sömuleiðis hýsa nokkur hús á Flókagötu verk Haraldar.

„Hversdagsleikinn er mér óendanlegur brunnur hugmynda og mér finnst ákaflega gaman að setja verk inn í umhverfið. Nýjasta verkið, sem er einmitt titilverk sýningarinnar, er í húsum á Flókagötu,“ segir Haraldur.

„Þetta eru strimlagluggatjöld og við gerð þeirra var ég í góðu samstarfi við gluggatjaldafyrirtæki hér í bænum. Tjöldin eru í þremur litum, gul, appelsínugul og rauð. Viðvörunarstig hjá Almannavörnum komu upp í huga eins vegfaranda núna áðan, sem er vissulega áhugaverð tenging. Þarna er einmitt gul viðvörun, appelsínugul og rauð. Ég valdi hús og glugga við Flókagötu, bankaði síðan upp á hjá fólki sem þar bjó og spurði hvort það væri tilbúið að taka þátt í sýningunni með því að velja lit og setja upp þessi strimlagluggatjöld. Og allir sögðu já.“

Hið næfurþunna bil

Þeir sem fara Flókagötuna ættu ekki að vera í miklum vandræðum með að koma auga á gluggatjöldin, jafn litrík og þau eru. Haraldur er spurður hvernig hugmyndin um þau hafi kviknað.

„Það sem fyrst og fremst knúði mig til að gera þetta verk, Róf, er sú staðreynd hvað við lifum á miklum skjátímum. Við lifum og hrærumst í þessu næfurþunna bili, hvort sem um er að ræða snjallsímann eða tölvuskjáinn. Það er alveg magnað. Það sem vakti fyrir mér var að gera áþreifanlega innsetningu sem framkallar þetta rými eða bil. Niðurstaðan var gluggar og strimlagluggatjöld sem fólk opnar eða lokar eftir birtuskilyrðum og almennri líðan. Þannig verður til hæg hreyfimynd eða heimabíó. Hver gluggi er um leið eins og persónulegt flettiskilti. Þetta er fíngert verk og blæbrigðaríkt og jafnframt titilverk sýningarinnar.“

Nánasta umhverfi í nýju ljósi

Annað verk er á leikvelli í nágrenninu. Þar er um að ræða eldra verk, hljóðverk sem Haraldur gerði á sínum tíma á Tjarnarborg.

„Þá fór Myndhöggvarafélagið, sem ég er félagi í, í samstarf við Reykjavíkurborg og vann verk með ýmsum deildum innan borgarinnar. Ég vann með Dagvistun barna og ákvað svo, rétt eins og landkönnuður, að skoða barnið sem fyrirbæri. Sjálfur var ég orðinn faðir og var að uppgötva margt nýtt. Ég talaði við sálfræðing hjá Reykjavíkurborg, horfði á skandinavísk myndbönd um börn og leiki og las svissneskar bækur um mótun barnshugans. Ég setti upp hljóðverk í Tjarnarborg sem var í gangi frá fimm á kvöldin til átta á morgnana. Ég breytti lýsingunni á leikvellinum, og rödd Gylfa Pálssonar, sem las mikið inn á náttúrulífsþætti, heyrðist úr hátalarakerfi lesa texta eftir mig.

Hugmyndin kviknaði vegna þess að mér hefur alltaf þótt gaman að fara í grasagarða og dýragarða. Stundum sér maður skilti í grasagarði með upplýsingum um plöntu en þar er engin planta, hún hefur ekki þrifist vegna kulda eða árstíðin er önnur. Svo fer maður í dýragarð og dýrið er sofandi. Þarna var leikvöllur með leiktækjum en engin börn.

Þessi tvö verk eru fyrir utan Kjarvalsstaði. Annars vegar er lífið á bak við gluggatjöldin og hins vegar er hljóðverkið á leikvelli í næsta nágrenni. Svo kemur áhorfandinn inn á Kjarvalsstaði og þar taka við hljóðverk, bæði við innganginn, inni á salernunum og í miðrýminu þar sem ég verð með gjörninga. Inni í salnum sjálfum eru verk frá öllum tímabilum ferilsins og einnig nýrri verk. Salnum er lauslega skipt upp eftir þemum: líkaminn, tungumálið og skynjunin. Á ferlinum hef ég unnið töluvert með skynjun og aðferðir okkar við að skoða umhverfið og gert innsetningar sem áhorfandinn gengur inn í. Ég vil hreyfa við honum og vonandi hafa verkin þau áhrif að hann meti stöðu sína upp á nýtt á einhvern hátt og sjái nánasta umhverfi jafnvel í öðru ljósi.“

Sýningin á verkum Haraldar á Kjarvalsstöðum er hluti af því markmiði Listasafns Reykjavíkur að rannsaka og kynna feril starfandi listamanna. Í fyrra var kynntur ferill Önnu Líndal og nú er komið að Haraldi. Listasafnið gefur út veglega bók um listamanninn með myndum af verkum og greinum eftir Sjón, Sigríði Þorgeirsdóttur, sýningarstjórann Markús Þór Andrésson og viðtali sem Kristín Ómarsdóttir tekur við hann, ásamt fleira efni.