Tíðarandinn tröllríðandi Hjörleifur Stefánsson skrifar 28. september 2018 07:00 Hvað veldur því að stjórnvöld í Reykjavík sem telja sig vera félagslega sinnuð ganga gegn hagsmunum umbjóðenda sinna æ ofan í æ þegar kemur að skipulags- og byggingarmálum. Borgarstjórn lætur undan þrýstingi braskara og leyfir óafturkræfa eyðileggingu á miðborginni þótt það gangi berlega gegn hagsmunum almennings. Dæmin eru mörg en þær framkvæmdir sem þegar eru hafnar við breytingu Landssímahússins í hótel eru nærtækar. Borgarstjórn leyfði hækkun á húsinu sem þó var til lýta fyrir umhverfið. Síðan heimilaði hún stækkun þess út í austurhluta kirkjugarðsins gamla, sem gengur beinlínis þvert á skýr lög sem banna slíkt. Það eina sem kallar á heimildir af þessu tagi er sýnilegur skammtímagróði húseigandans. Svo seldi hann lóðina og húsið með þeim byggingarrétti sem honum hafði verið úthlutaður og fékk mun hærra verð en hann hefði fengið ef borgarstjórn hefði hafnað ósk hans. Ekki verður séð að borgarstjórn hafi rökstutt þennan gjörning á nokkurn hátt, enda vandséð að það verði gert með tilvísun til hagsmuna almennings. Þegar leitað er skýringar á að borgarstjórn fer svona illa og blygðunarlaust að ráði sínu verður manni það helst til ráða að líta til tíðarandans sem einkennist af græðgi – taumlausri ásókn í allt sem getur gefið af sér gróða. Skeytingarleysi um samfélagsleg sjónarmið og framtíð lands og lýðs einkennir aldarfarið. Tíðarandinn hefur tryllt borgarstjórn sem heggur nú þar sem hlífa skyldi. Þessi tíðarandi tröllríður flestum sviðum samfélagsins. Hann veldur því meðal annars að heilbrigðiskerfið hefur verið holað að innan í nokkra áratugi. Umtalsverður hluti þeirra sérfræðinga sem starfa innan kerfisins lætur tíðarandann kúga sig og vinnur ljóst og leynt að því að bæta persónulegan fjárhag sinn á kostnað þess heilbrigðiskerfis sem ætti að vera þeim keppikefli að hlúa að. Tíðarandinn mótar auðvitað líka stjórnmálamennina og þegar sérfræðingarnir dansa með er augljóst hvert stefnan verður tekin. Einkahagsmundir ríkjandi drifkraftur Á fyrstu áratugum 20. aldar einkenndist tíðarandinn af almennri löngun til að bæta og byggja upp íslenskt samfélag. Stjórnmálaöflin kepptust við að bæta hag landsins. Ungmennafélagshreyfingin um allt land vann ómetanleg störf að framförum á margvíslegum sviðum. Kvenfélögin lyftu hverju grettistakinu á fætur öðru. Hugsjónir um betra samfélag framtíðarinnar var drifkrafturinn. Við lok aldarinnar voru einkahagsmunir orðnir ríkjandi drifkraftur og hugsjónir voru lagstar í dvala. Þessi breyting á aldarfari hefur orðið hægt og bítandi. Við höfum auðvitað hrifist með aldarfarsbreytingu sem orðið hefur víðast hvar, kannski alls staðar, í hinum vestræna heimi. En þó höfum við breyst á sérstakan hátt. Ríkisútvarpið sem átti drjúgan þátt í að efla samkennd með þjóðinni á fyrri hluta 20. aldar hlaut líka að bera tíðarandanum vitni. Það treysti sér ekki þegar á leið til þess að vera sú uppeldisstofnun sem því var ætlað í upphafi að vera. Á síldarárunum flutti Ríkisútvarpið daglega sérstakar fréttir af aflabrögðum síldarflotans í tengslum við aðalfréttatímann og flestar fjölskyldur landsins fylgdust með af spenningi. Almenningur þekkti nöfnin á aflahæstu skipunum og fréttamenn töluðu við skipstjóra þeirra sem hvert mannsbarn þekkti. Einnig fengum við daglegar fréttir af millilandaskipum þjóðarinnar, hvar þau voru stödd og hvenær þau væru væntanleg til landsins. Í byrjun 21. aldar hafði þessum fréttaflutningi verið hætt en nú flutti Ríkisútvarpið okkur daglega fréttir af hlutabréfavísitölum víða um heim. Þeir Íslendingar sem áttu hagsmuna að gæta vegna verðbréfa sinna og sá fjöldi sem hafði hlotið MBA gráðu frá háskóla og skildi hvernig væntingar um gengi verðbréfa gætu ráðið úrslitum um þeirra eigin fjárhag, hlaut að hlusta af andakt. Fréttir af þessu tagi áttu ekkert erindi til almennings en ríkisútvarpið kaus að gerast meðreiðarsveinn útrásarvíkinganna. Sitja með hendur í skauti Þegar samfélag okkar tók að rétta úr kútnum eftir hrunið mikla 2008 var það ekki síst vegna gríðarlegs vaxtar ferðamannaiðnaðarins. Eins og vænta mátti fagna stjórnvöld þessum uppgangi en sitja með hendur í skauti. Þeim nægir að dásama hagvöxtinn og telja hann sér að þakka. Flugfélögin tvö stjórna ferðinni og allar aðgerðir þeirra ráðast af taumlausri ásókn í vöxt. Á meðan þessi bylgja gengur yfir getur stjórn okkar ekki einu sinni séð til þess að ferðamannastraumurinn skili samfélaginu fjármunum til að standa straum af innviðum samfélagsins sem þurfa að eflast með auknum mannfjölda. Þetta er auðvitað öðrum þræði spaugileg þróun en hún er samt grafalvarleg því við erum á hraðri leið með að eyðileggja þann sælustað sem Ísland hefur verið. Til að Ísland verði ákjósanlegt land fyrir afkomendur okkar þarf að efla hér samkennd og samvinnu. Hefja til vegs og virðingar alla viðleitni til þess að bæta samfélagið. Spurningin er því hvernig við getum breytt tíðarandanum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee Skoðun Skoðun Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Að kjarna orku þjóðar Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Hvað veldur því að stjórnvöld í Reykjavík sem telja sig vera félagslega sinnuð ganga gegn hagsmunum umbjóðenda sinna æ ofan í æ þegar kemur að skipulags- og byggingarmálum. Borgarstjórn lætur undan þrýstingi braskara og leyfir óafturkræfa eyðileggingu á miðborginni þótt það gangi berlega gegn hagsmunum almennings. Dæmin eru mörg en þær framkvæmdir sem þegar eru hafnar við breytingu Landssímahússins í hótel eru nærtækar. Borgarstjórn leyfði hækkun á húsinu sem þó var til lýta fyrir umhverfið. Síðan heimilaði hún stækkun þess út í austurhluta kirkjugarðsins gamla, sem gengur beinlínis þvert á skýr lög sem banna slíkt. Það eina sem kallar á heimildir af þessu tagi er sýnilegur skammtímagróði húseigandans. Svo seldi hann lóðina og húsið með þeim byggingarrétti sem honum hafði verið úthlutaður og fékk mun hærra verð en hann hefði fengið ef borgarstjórn hefði hafnað ósk hans. Ekki verður séð að borgarstjórn hafi rökstutt þennan gjörning á nokkurn hátt, enda vandséð að það verði gert með tilvísun til hagsmuna almennings. Þegar leitað er skýringar á að borgarstjórn fer svona illa og blygðunarlaust að ráði sínu verður manni það helst til ráða að líta til tíðarandans sem einkennist af græðgi – taumlausri ásókn í allt sem getur gefið af sér gróða. Skeytingarleysi um samfélagsleg sjónarmið og framtíð lands og lýðs einkennir aldarfarið. Tíðarandinn hefur tryllt borgarstjórn sem heggur nú þar sem hlífa skyldi. Þessi tíðarandi tröllríður flestum sviðum samfélagsins. Hann veldur því meðal annars að heilbrigðiskerfið hefur verið holað að innan í nokkra áratugi. Umtalsverður hluti þeirra sérfræðinga sem starfa innan kerfisins lætur tíðarandann kúga sig og vinnur ljóst og leynt að því að bæta persónulegan fjárhag sinn á kostnað þess heilbrigðiskerfis sem ætti að vera þeim keppikefli að hlúa að. Tíðarandinn mótar auðvitað líka stjórnmálamennina og þegar sérfræðingarnir dansa með er augljóst hvert stefnan verður tekin. Einkahagsmundir ríkjandi drifkraftur Á fyrstu áratugum 20. aldar einkenndist tíðarandinn af almennri löngun til að bæta og byggja upp íslenskt samfélag. Stjórnmálaöflin kepptust við að bæta hag landsins. Ungmennafélagshreyfingin um allt land vann ómetanleg störf að framförum á margvíslegum sviðum. Kvenfélögin lyftu hverju grettistakinu á fætur öðru. Hugsjónir um betra samfélag framtíðarinnar var drifkrafturinn. Við lok aldarinnar voru einkahagsmunir orðnir ríkjandi drifkraftur og hugsjónir voru lagstar í dvala. Þessi breyting á aldarfari hefur orðið hægt og bítandi. Við höfum auðvitað hrifist með aldarfarsbreytingu sem orðið hefur víðast hvar, kannski alls staðar, í hinum vestræna heimi. En þó höfum við breyst á sérstakan hátt. Ríkisútvarpið sem átti drjúgan þátt í að efla samkennd með þjóðinni á fyrri hluta 20. aldar hlaut líka að bera tíðarandanum vitni. Það treysti sér ekki þegar á leið til þess að vera sú uppeldisstofnun sem því var ætlað í upphafi að vera. Á síldarárunum flutti Ríkisútvarpið daglega sérstakar fréttir af aflabrögðum síldarflotans í tengslum við aðalfréttatímann og flestar fjölskyldur landsins fylgdust með af spenningi. Almenningur þekkti nöfnin á aflahæstu skipunum og fréttamenn töluðu við skipstjóra þeirra sem hvert mannsbarn þekkti. Einnig fengum við daglegar fréttir af millilandaskipum þjóðarinnar, hvar þau voru stödd og hvenær þau væru væntanleg til landsins. Í byrjun 21. aldar hafði þessum fréttaflutningi verið hætt en nú flutti Ríkisútvarpið okkur daglega fréttir af hlutabréfavísitölum víða um heim. Þeir Íslendingar sem áttu hagsmuna að gæta vegna verðbréfa sinna og sá fjöldi sem hafði hlotið MBA gráðu frá háskóla og skildi hvernig væntingar um gengi verðbréfa gætu ráðið úrslitum um þeirra eigin fjárhag, hlaut að hlusta af andakt. Fréttir af þessu tagi áttu ekkert erindi til almennings en ríkisútvarpið kaus að gerast meðreiðarsveinn útrásarvíkinganna. Sitja með hendur í skauti Þegar samfélag okkar tók að rétta úr kútnum eftir hrunið mikla 2008 var það ekki síst vegna gríðarlegs vaxtar ferðamannaiðnaðarins. Eins og vænta mátti fagna stjórnvöld þessum uppgangi en sitja með hendur í skauti. Þeim nægir að dásama hagvöxtinn og telja hann sér að þakka. Flugfélögin tvö stjórna ferðinni og allar aðgerðir þeirra ráðast af taumlausri ásókn í vöxt. Á meðan þessi bylgja gengur yfir getur stjórn okkar ekki einu sinni séð til þess að ferðamannastraumurinn skili samfélaginu fjármunum til að standa straum af innviðum samfélagsins sem þurfa að eflast með auknum mannfjölda. Þetta er auðvitað öðrum þræði spaugileg þróun en hún er samt grafalvarleg því við erum á hraðri leið með að eyðileggja þann sælustað sem Ísland hefur verið. Til að Ísland verði ákjósanlegt land fyrir afkomendur okkar þarf að efla hér samkennd og samvinnu. Hefja til vegs og virðingar alla viðleitni til þess að bæta samfélagið. Spurningin er því hvernig við getum breytt tíðarandanum.
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar