Sæmd Alþingis: Eitt faxið enn? Þorvaldur Gylfason skrifar 16. maí 2019 08:00 Stokkhólmi – Það var í stjórnarmyndunarviðræðum fyrir allmörgum árum að það byrjaði skyndilega að braka í faxtækinu í fundarherberginu. Faxið reyndist geyma fyrirmæli um ákvæði sem standa skyldu í stjórnarsáttmálanum. Faxið var sent úr Eimskipafélagshúsinu. Fyrir allra sjónum Það var ekki eins og eitthvað þessu líkt hefði aldrei gerzt áður. Drög að fyrstu kvótalögunum voru samin á skrifstofum LÍÚ og föxuð þaðan eins og Halldór Jónsson félagsfræðingur lýsti í ritgerð sinni „Ákvarðanataka í sjávarútvegi og stjórnun fiskveiða“ (Samfélagstíðindi 1990, bls. 99-141). Æ síðan hefur Alþingi setið og staðið fyrir allra sjónum eins og útvegsmenn hafa boðið. Og þó, samt ekki alveg. Útvegsmenn lögðu til að fiskveiðistjórnarlögin kvæðu á um að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu eign íslenzkra útvegsmanna, en því fengu þeir ekki að ráða þótt þeir hafi eigi að síður fengið að hirða frá öndverðu nær allan arðinn af sameignarauðlindinni í sjónum í boði Alþingis. Hér birtist ein af ráðgátum okkar samfélags. Spillingin æðir áfram og dylst engum sjáandi manni lengur eins og rannsóknir Gallups, Transparency International o.fl. erlendra stofnana staðfesta rækilega. Samt hvílir ennþá þykkur leyndarhjúpur yfir ýmsu sem ætti að vera uppi á borðum. Eftirlaunagreiðslum úr opinberum sjóðum til fv. þingmanna og ráðherra er haldið leyndum. Lánum gömlu bankanna til þingmanna sem skulduðu bönkunum minna en 100 m.kr. hver við hrun er haldið leyndum. Innlögnum á og skattameðferð Panama-reikninga tveggja flokksformanna á Alþingi er haldið leyndum þótt þrjú ár séu liðin frá birtingu Panama-skjalanna. Hægt væri að lengja þennan lista. Fólkið í landinu stendur ráðalaust og lamað frammi fyrir spillingu og meintum lögbrotum sem látin eru fyrnast í hrönnum. Svipuð staða er nú uppi í Bandaríkjunum nema munurinn er sá að stjórnarandstaðan á Bandaríkjaþingi, saksóknarar og dómstólar leitast við að koma lögum yfir Trump forseta. Í fyrstu grein fiskveiðistjórnarlaganna frá 1990 segir að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu „sameign íslensku þjóðarinnar“. Þetta ákvæði hefur ekki dugað betur en svo í reynd að æ síðan hafa útvegsmenn látið eins og tillaga þeirra um að þeir eigi fiskinn í sjónum hafi orðið að lögum. Þess vegna m.a. sagði fólkið í landinu eftir hrun: Hingað og ekki lengra. Það hafði horft á Alþingi afhenda útvegsmönnum ókeypis aðgang að sameigninni í sjónum. Það hafði horft á Alþingi hafa svipaðan hátt á einkavæðingu gömlu bankanna. Fólkið í landinu heimtaði nýja stjórnarskrá til að rétta kúrsinn. Alþingi brást í byrjun vel við kalli almennings. Þúsund manna þjóðfundur 2010 ítrekaði kröfuna um nýja stjórnarskrá með ákvæði um auðlindir í þjóðareigu. Margar skoðanakannanir staðfestu að mikill hluti þjóðarinnar var hlynntur slíku ákvæði. Þjóðaratkvæðagreiðslan 2012 leiddi í ljós stuðning 83% kjósenda við auðlindaákvæðið í frumvarpi Stjórnlagaráðs frá 2011. Þrjú lykilatriði Auðlindaákvæðið í frumvarpi Stjórnlagaráðs kveður á um þrjú grundvallaratriði. (1) Auðlindir í náttúru Íslands, sem ekki eru í einkaeigu, eru „sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar“. (2) Leyfi til afnota eða hagnýtingar auðlinda skal veita „gegn fullu gjaldi og til tiltekins hóflegs tíma í senn“. (3) „Slík leyfi skal veita á jafnræðisgrundvelli og þau leiða aldrei til eignarréttar eða óafturkallanlegs forræðis yfir auðlindunum.“ Orðalag ákvæðisins er reist á skýrum greinarmun á „þjóðareign“ og „ríkiseign“. Þjóðareign sameiginlegra náttúruauðlinda er ætlað að skylda núlifandi fólk til að varðveita þær af virðingu fyrir komandi kynslóðum. Ríkiseign veitir enga slíka tryggingu. Þjóðin er yfirboðari ríkisins. Með „fullu gjaldi“ er átt við fullt markaðsverð, þ.e. niðurfellingu þeirra forréttinda sem Alþingi hefur hingað til fært útvegsmönnum. Ítrekuð ósvinna Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra hefur nú lagt fram tillögu að auðlindaákvæði sem klúðrar öllum þessum lykilatriðum. Orðin „sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar“ hafa verið felld burt. Orðin „gegn fullu gjaldi og til tiltekins hóflegs tíma í senn“ hafa verið felld burt. Orðin „Slík leyfi skal veita á jafnræðisgrundvelli og þau leiða aldrei til eignarréttar eða óafturkallanlegs forræðis yfir auðlindunum“ hafa verið felld burt. Í staðinn er bætt inn veiklulegu orðalagi: „gæta skal jafnræðis og gagnsæis“. Einnig er svo bætt inn í textann skírskotun til ríkiseignar líkt og í rússnesku stjórnarskránni. Þessari tillögu forsætisráðherra um auðlindaákvæði er greinilega ætlað að löghelga óbreytt ástand gegn skýrum vilja fólksins í landinu. Þau hafa reynt þetta áður. Það var þegar stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis fól lögfræðingum að fara yfir orðalag auðlindaákvæðisins í frumvarpi Stjórnlagaráðs án þess að breyta því efnislega enda hafði þjóðaratkvæðagreiðslan 2012 þá þegar farið fram. Lögfræðingarnir sneru ákvæðinu samt á hvolf líkt og þeir hefðu fengið eitt faxið enn frá LÍÚ. Þingnefndin sá í gegnum ósvinnuna og setti upphaflegt orðalag Stjórnlagaráðs aftur á sinn stað. Þessi nýja tillaga þarf að hljóta sömu afgreiðslu. Auðlindaákvæði nýrrar stjórnarskrár á ekki að vera bara til málamynda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Skoðun Þorvaldur Gylfason Mest lesið „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun Er eitt næturgaman þess virði? Reynir Böðvarsson Skoðun 10 staðreyndir um verðbólgu og ríkisfjármál Konráð S. Guðjónsson Skoðun Læknar, heilbrigðisstarfsfólk og lykill að lausninni Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Krossinn er fallegur Skoðun Veðjað á rétta skólann Pawel Bartoszek Skoðun Þetta reddast eða hvað? Marinó G. Njálsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Break á ólympíuleikunum og önnur gildi í dansi Brynja Pétursdóttir Skoðun Innviðir og orkuskipti Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Skoðun Skoðun Innviðir og orkuskipti Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Veðjað á rétta skólann Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Er eitt næturgaman þess virði? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Læknar, heilbrigðisstarfsfólk og lykill að lausninni Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun 10 staðreyndir um verðbólgu og ríkisfjármál Konráð S. Guðjónsson skrifar Skoðun „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Krossinn er fallegur skrifar Skoðun Þetta reddast eða hvað? Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Að gráta í rigningunni - og dansa Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun „Smækkunar“gler Viðskiptaráðs Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ekki henda! Eyjólfur Pálsson skrifar Skoðun Break á ólympíuleikunum og önnur gildi í dansi Brynja Pétursdóttir skrifar Skoðun Frigg nemendagrunnur – bylting í íslensku skólastarfi Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Haga Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Alvarlegar afleiðingar kynferðislegrar áreitni á vinnustöðum Dagný Aradóttir Pind skrifar Skoðun Er Helguvík ein af stærstu ruslakistum Íslands? Margrét S. Þórólfsdóttir,Ragnhildur L. Guðmundsdóttir,Þórólfur J. Dagsson skrifar Skoðun Manstu þegar Messenger var ekki til? Aldís Stefánsdóttir skrifar Skoðun „Flestum í Noregi er illa við EES“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óheillaþróun á íslenskum vinnumarkaði Gunnar Sigvaldason,Árni B. Björnsson skrifar Skoðun Að virkja upp í loft Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn, the party of hungry children Ian McDonald skrifar Skoðun Talsmenn tolla gefa engan afslátt Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Samstaða kennara skiptir máli Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hvað er fram undan í íslenskum stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Leiðin til að elska mig Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Nauðsynlegt að sameina verndun og nýtingu orku með stuðningi staðla Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Hamstrar barnið þitt blýanta? Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun Ég má það fyrst ég kemst upp með það Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Ætlar Akureyrarbær að snuða íbúa? Sunna Hlín Jóhannesdóttir,Hilda Jana Gísladóttir skrifar Skoðun Miðaldra á hjúkrunarheimili! Jóhanna Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Stokkhólmi – Það var í stjórnarmyndunarviðræðum fyrir allmörgum árum að það byrjaði skyndilega að braka í faxtækinu í fundarherberginu. Faxið reyndist geyma fyrirmæli um ákvæði sem standa skyldu í stjórnarsáttmálanum. Faxið var sent úr Eimskipafélagshúsinu. Fyrir allra sjónum Það var ekki eins og eitthvað þessu líkt hefði aldrei gerzt áður. Drög að fyrstu kvótalögunum voru samin á skrifstofum LÍÚ og föxuð þaðan eins og Halldór Jónsson félagsfræðingur lýsti í ritgerð sinni „Ákvarðanataka í sjávarútvegi og stjórnun fiskveiða“ (Samfélagstíðindi 1990, bls. 99-141). Æ síðan hefur Alþingi setið og staðið fyrir allra sjónum eins og útvegsmenn hafa boðið. Og þó, samt ekki alveg. Útvegsmenn lögðu til að fiskveiðistjórnarlögin kvæðu á um að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu eign íslenzkra útvegsmanna, en því fengu þeir ekki að ráða þótt þeir hafi eigi að síður fengið að hirða frá öndverðu nær allan arðinn af sameignarauðlindinni í sjónum í boði Alþingis. Hér birtist ein af ráðgátum okkar samfélags. Spillingin æðir áfram og dylst engum sjáandi manni lengur eins og rannsóknir Gallups, Transparency International o.fl. erlendra stofnana staðfesta rækilega. Samt hvílir ennþá þykkur leyndarhjúpur yfir ýmsu sem ætti að vera uppi á borðum. Eftirlaunagreiðslum úr opinberum sjóðum til fv. þingmanna og ráðherra er haldið leyndum. Lánum gömlu bankanna til þingmanna sem skulduðu bönkunum minna en 100 m.kr. hver við hrun er haldið leyndum. Innlögnum á og skattameðferð Panama-reikninga tveggja flokksformanna á Alþingi er haldið leyndum þótt þrjú ár séu liðin frá birtingu Panama-skjalanna. Hægt væri að lengja þennan lista. Fólkið í landinu stendur ráðalaust og lamað frammi fyrir spillingu og meintum lögbrotum sem látin eru fyrnast í hrönnum. Svipuð staða er nú uppi í Bandaríkjunum nema munurinn er sá að stjórnarandstaðan á Bandaríkjaþingi, saksóknarar og dómstólar leitast við að koma lögum yfir Trump forseta. Í fyrstu grein fiskveiðistjórnarlaganna frá 1990 segir að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu „sameign íslensku þjóðarinnar“. Þetta ákvæði hefur ekki dugað betur en svo í reynd að æ síðan hafa útvegsmenn látið eins og tillaga þeirra um að þeir eigi fiskinn í sjónum hafi orðið að lögum. Þess vegna m.a. sagði fólkið í landinu eftir hrun: Hingað og ekki lengra. Það hafði horft á Alþingi afhenda útvegsmönnum ókeypis aðgang að sameigninni í sjónum. Það hafði horft á Alþingi hafa svipaðan hátt á einkavæðingu gömlu bankanna. Fólkið í landinu heimtaði nýja stjórnarskrá til að rétta kúrsinn. Alþingi brást í byrjun vel við kalli almennings. Þúsund manna þjóðfundur 2010 ítrekaði kröfuna um nýja stjórnarskrá með ákvæði um auðlindir í þjóðareigu. Margar skoðanakannanir staðfestu að mikill hluti þjóðarinnar var hlynntur slíku ákvæði. Þjóðaratkvæðagreiðslan 2012 leiddi í ljós stuðning 83% kjósenda við auðlindaákvæðið í frumvarpi Stjórnlagaráðs frá 2011. Þrjú lykilatriði Auðlindaákvæðið í frumvarpi Stjórnlagaráðs kveður á um þrjú grundvallaratriði. (1) Auðlindir í náttúru Íslands, sem ekki eru í einkaeigu, eru „sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar“. (2) Leyfi til afnota eða hagnýtingar auðlinda skal veita „gegn fullu gjaldi og til tiltekins hóflegs tíma í senn“. (3) „Slík leyfi skal veita á jafnræðisgrundvelli og þau leiða aldrei til eignarréttar eða óafturkallanlegs forræðis yfir auðlindunum.“ Orðalag ákvæðisins er reist á skýrum greinarmun á „þjóðareign“ og „ríkiseign“. Þjóðareign sameiginlegra náttúruauðlinda er ætlað að skylda núlifandi fólk til að varðveita þær af virðingu fyrir komandi kynslóðum. Ríkiseign veitir enga slíka tryggingu. Þjóðin er yfirboðari ríkisins. Með „fullu gjaldi“ er átt við fullt markaðsverð, þ.e. niðurfellingu þeirra forréttinda sem Alþingi hefur hingað til fært útvegsmönnum. Ítrekuð ósvinna Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra hefur nú lagt fram tillögu að auðlindaákvæði sem klúðrar öllum þessum lykilatriðum. Orðin „sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar“ hafa verið felld burt. Orðin „gegn fullu gjaldi og til tiltekins hóflegs tíma í senn“ hafa verið felld burt. Orðin „Slík leyfi skal veita á jafnræðisgrundvelli og þau leiða aldrei til eignarréttar eða óafturkallanlegs forræðis yfir auðlindunum“ hafa verið felld burt. Í staðinn er bætt inn veiklulegu orðalagi: „gæta skal jafnræðis og gagnsæis“. Einnig er svo bætt inn í textann skírskotun til ríkiseignar líkt og í rússnesku stjórnarskránni. Þessari tillögu forsætisráðherra um auðlindaákvæði er greinilega ætlað að löghelga óbreytt ástand gegn skýrum vilja fólksins í landinu. Þau hafa reynt þetta áður. Það var þegar stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis fól lögfræðingum að fara yfir orðalag auðlindaákvæðisins í frumvarpi Stjórnlagaráðs án þess að breyta því efnislega enda hafði þjóðaratkvæðagreiðslan 2012 þá þegar farið fram. Lögfræðingarnir sneru ákvæðinu samt á hvolf líkt og þeir hefðu fengið eitt faxið enn frá LÍÚ. Þingnefndin sá í gegnum ósvinnuna og setti upphaflegt orðalag Stjórnlagaráðs aftur á sinn stað. Þessi nýja tillaga þarf að hljóta sömu afgreiðslu. Auðlindaákvæði nýrrar stjórnarskrár á ekki að vera bara til málamynda.
„Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson skrifar
Skoðun Alvarlegar afleiðingar kynferðislegrar áreitni á vinnustöðum Dagný Aradóttir Pind skrifar
Skoðun Er Helguvík ein af stærstu ruslakistum Íslands? Margrét S. Þórólfsdóttir,Ragnhildur L. Guðmundsdóttir,Þórólfur J. Dagsson skrifar
Skoðun Nauðsynlegt að sameina verndun og nýtingu orku með stuðningi staðla Haukur Logi Jóhannsson skrifar
„Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun