Fjölmiðlar og fjölmiðlanefnd Jakob Bjarnar Grétarsson skrifar 18. júní 2019 15:05 Fjölmiðlanefnd birti nýverið álit þar sem niðurstaðan er sú að frétt sem ég skrifaði og birtist á Vísi í nóvember á síðasta ári brjóti í bága við lög um fjölmiðla í því sem snýr að birtingu viðkvæmra persónugreinanlegra persónuupplýsinga. Svo það sé bara sagt þá er álitið ein allsherjar hringavitleysa svo mjög að vandséð er hvar skal að byrja ef nefna ætti dæmi þar um. Það gæti orðið langur lestur, kómískur fyrir þá sem hafa húmor fyrir embættismönnum í ruglinu en hið alvarlega er að með niðurstöðu sinni hefur fjölmiðlanefnd sett alla blaða- og fréttamennsku á Íslandi í fullkomið uppnám.Orð á Facebook teljast opinber birting Í fréttinni er greint frá því að maður nokkur sé nafngreindur og fái það heldur betur óþvegið í þúsunda manna Facebook-hópi; sagður svona og hinsegin og svo er honum úthúðað fyrir að táldraga saklaus fórnarlömb sín með lygum og fagurgala. Til að lesendur Vísis viti um hvað er að ræða er vitnað í nokkur ummæli en þó aðeins brot af því sem yfir manninn gengur. Inntak fréttarinnar er svo það að um geti verið að ræða brot gegn persónuverndarákvæðum stjórnarskrár og þar með hegningarlög. Vitnað er til greinar Maríu Rúnar Bjarnadóttur doktorsnema í lögfræði sem birtist í tímaritinu Úlfljóti og fjallar um dóm MDE í máli Egils Einarssonar gegn Íslandi. Hún bendir á að niðurstaða þess máls feli í sér skýr skilaboð til íslenskra notenda samfélagsmiðla að tjáning þar geti talist opinber birting í skilningi laga. Um þetta er ekki deilt og sá sem telur hlutverk fjölmiðla það að reyna þagga eitthvað sem þegar hefur birst opinberlega er þjakaður af meinlegum ranghugmyndum um fyrirbærið. (Nú vill svo skemmtilega til að fyrrnefnd María Rún er ein þeirra þriggja sem skrifar téð álit fjölmiðlanefndar). Óvænt vending Fréttin féll ekki í kramið meðal þeirra sem höfðu ekki vandað manninum kveðjurnar opinberlega né stuðningsmönnum þeirra, eins og gefur að skilja en þá verður undarleg vending í málinu: Maðurinn kærir Vísi til fjölmiðlanefndar fyrir að vitna í opinbera umsögn um sig! Hann hafi orðið fyrir svo miklu ónæði í kjölfar fréttarinnar. Blaðamanni datt reyndar ekki í annað í hug en lýsingarnar sem reiðir meðlimir Facebook höfðu um manninn væri tilbúningur hans einmitt til þess fallinn að villa á sér heimildir – og þar með ekki persónugreinanlegar. Vísir ákvað að nafngreina manninn ekki eins og gert var í hinum stóra Facebookhópi einfaldlega vegna þess að fréttin er ekki um það eða manninn ef því er að skipta. Nú ættu ætluð afstæð viðbrögð við frétt ekki að skipta máli þegar efnisleg afstaða er tekin til hennar. Ábyrgð blaðamanns sem skrifar í Alþýðublaðið og Fréttablaðið er sú hin sama. Annað hvort stenst fréttin skoðun eða ekki. En, í þessu máli er það megin efni kvörtunar mannsins sem fjölmiðlanefnd telur þá vert að líta til. Kjarni málsinsKjarni málsins er þessi: a) Vísir greinir frá glannalegum ummælum sem hafa verið birt opinberlega, fyrir þúsundum manna. Í fréttinni er jafnframt bent skilmerkilega á að það kunni að stangast á við lög (um það fjallar fréttin). b) Engin leið væri fyrir lesendur að skilja málið eða taka afstöðu til þess nema nefna dæmi um téð ummæli. Brot af ásökunum sem gengu yfir manninn í þessum hóp eru nefnd til dæmis.c) Vísir er svo gerður ábyrgur fyrir ummælunum sem sögð eru í fréttinni að geti talist vafasöm?! BÍ hlýtur að taka málið til umfjöllunar Þetta þýðir einfaldlega að ef fjölmiðill vitnar í orð annarra þá er hann þar með orðinn ábyrgur fyrir þeim. Algerlega án samhengis og jafnvel þó lesa megi að við ummælunum sé varað. Sem svo hlýtur að þýða að öll fjölmiðlun í landinu er í fullkomnu uppnámi. Ég er ekki viss um að fólk átti sig á því hvaða almennu lögmál þarna er verið að fótum troða. Blaðamannafélag Íslands hlýtur að taka þetta til umfjöllunar. Áður var það svo að blaðamenn á prentmiðlum og ritstjórar þeirra (vitaskuld gat þetta ekki átt við um ljósvakann, það var einum of galið) voru ábyrgir fyrir ummælum viðmælenda sinna. Þetta er samkvæmt prentlögum frá 1956, löngu áður en internetið var svo mikið sem hugmynd en féllu úr gildi með nýjum fjölmiðlalögum. Enda, skal hver maður ábyrgur orða sinna. Þetta álit er afturhvarf langt aftur fyrir þessi prentlög sem þóttu svo fáránleg að þau voru lögð af. Hér er ekki verið að vitna í ummæli viðmælanda, hér er verið að vitna í orð sem birst hafa opinberlega. Fjölmiðlanefnd á hálum ís Fjölmiðlanefnd er komin út á afar hálan ís svo ekki sé meira sagt; að taka sér vald til að úrskurða um það hvenær fjölmiðill rækir sitt lýðræðishlutverk og hvenær ekki. Blaðamannafélagið tók sinn fulltrúa úr nefndinni af þessari ástæðu auk þess sem fjölmiðlanefnd er í raun að vaða inn á verksvið siðanefndar Blaðamannafélags Íslands. Stjórnsýslunefnd ætti ekki að koma með lögformleg álit á málum sem varða túlkun á meginreglum stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs. Það er hlutverk dómstóla. Lilja Dögg Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra er með lög í vinnslu sem miða að stuðningi við frjálsa fjölmiðlun. Talsvert meiri stoð gæti falist í því að leggja fjölmiðlanefnd einfaldlega niður, því þetta heldur engu vatni og varla mark á takandi. Nefndin virðist telja það sitt helsta hlutverk að bregða fæti fyrir blaðamenn. Ef blaðamenn almennt fara að virða álit hennar að vettugi, og þetta álit gefur sannarlega tilefni til þess, fer hið leiðbeinandi hlutverk fyrir lítið. Höfundur er blaðamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Samfélagsmiðlar Mest lesið Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Að kjarna orku þjóðar Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Fjölmiðlanefnd birti nýverið álit þar sem niðurstaðan er sú að frétt sem ég skrifaði og birtist á Vísi í nóvember á síðasta ári brjóti í bága við lög um fjölmiðla í því sem snýr að birtingu viðkvæmra persónugreinanlegra persónuupplýsinga. Svo það sé bara sagt þá er álitið ein allsherjar hringavitleysa svo mjög að vandséð er hvar skal að byrja ef nefna ætti dæmi þar um. Það gæti orðið langur lestur, kómískur fyrir þá sem hafa húmor fyrir embættismönnum í ruglinu en hið alvarlega er að með niðurstöðu sinni hefur fjölmiðlanefnd sett alla blaða- og fréttamennsku á Íslandi í fullkomið uppnám.Orð á Facebook teljast opinber birting Í fréttinni er greint frá því að maður nokkur sé nafngreindur og fái það heldur betur óþvegið í þúsunda manna Facebook-hópi; sagður svona og hinsegin og svo er honum úthúðað fyrir að táldraga saklaus fórnarlömb sín með lygum og fagurgala. Til að lesendur Vísis viti um hvað er að ræða er vitnað í nokkur ummæli en þó aðeins brot af því sem yfir manninn gengur. Inntak fréttarinnar er svo það að um geti verið að ræða brot gegn persónuverndarákvæðum stjórnarskrár og þar með hegningarlög. Vitnað er til greinar Maríu Rúnar Bjarnadóttur doktorsnema í lögfræði sem birtist í tímaritinu Úlfljóti og fjallar um dóm MDE í máli Egils Einarssonar gegn Íslandi. Hún bendir á að niðurstaða þess máls feli í sér skýr skilaboð til íslenskra notenda samfélagsmiðla að tjáning þar geti talist opinber birting í skilningi laga. Um þetta er ekki deilt og sá sem telur hlutverk fjölmiðla það að reyna þagga eitthvað sem þegar hefur birst opinberlega er þjakaður af meinlegum ranghugmyndum um fyrirbærið. (Nú vill svo skemmtilega til að fyrrnefnd María Rún er ein þeirra þriggja sem skrifar téð álit fjölmiðlanefndar). Óvænt vending Fréttin féll ekki í kramið meðal þeirra sem höfðu ekki vandað manninum kveðjurnar opinberlega né stuðningsmönnum þeirra, eins og gefur að skilja en þá verður undarleg vending í málinu: Maðurinn kærir Vísi til fjölmiðlanefndar fyrir að vitna í opinbera umsögn um sig! Hann hafi orðið fyrir svo miklu ónæði í kjölfar fréttarinnar. Blaðamanni datt reyndar ekki í annað í hug en lýsingarnar sem reiðir meðlimir Facebook höfðu um manninn væri tilbúningur hans einmitt til þess fallinn að villa á sér heimildir – og þar með ekki persónugreinanlegar. Vísir ákvað að nafngreina manninn ekki eins og gert var í hinum stóra Facebookhópi einfaldlega vegna þess að fréttin er ekki um það eða manninn ef því er að skipta. Nú ættu ætluð afstæð viðbrögð við frétt ekki að skipta máli þegar efnisleg afstaða er tekin til hennar. Ábyrgð blaðamanns sem skrifar í Alþýðublaðið og Fréttablaðið er sú hin sama. Annað hvort stenst fréttin skoðun eða ekki. En, í þessu máli er það megin efni kvörtunar mannsins sem fjölmiðlanefnd telur þá vert að líta til. Kjarni málsinsKjarni málsins er þessi: a) Vísir greinir frá glannalegum ummælum sem hafa verið birt opinberlega, fyrir þúsundum manna. Í fréttinni er jafnframt bent skilmerkilega á að það kunni að stangast á við lög (um það fjallar fréttin). b) Engin leið væri fyrir lesendur að skilja málið eða taka afstöðu til þess nema nefna dæmi um téð ummæli. Brot af ásökunum sem gengu yfir manninn í þessum hóp eru nefnd til dæmis.c) Vísir er svo gerður ábyrgur fyrir ummælunum sem sögð eru í fréttinni að geti talist vafasöm?! BÍ hlýtur að taka málið til umfjöllunar Þetta þýðir einfaldlega að ef fjölmiðill vitnar í orð annarra þá er hann þar með orðinn ábyrgur fyrir þeim. Algerlega án samhengis og jafnvel þó lesa megi að við ummælunum sé varað. Sem svo hlýtur að þýða að öll fjölmiðlun í landinu er í fullkomnu uppnámi. Ég er ekki viss um að fólk átti sig á því hvaða almennu lögmál þarna er verið að fótum troða. Blaðamannafélag Íslands hlýtur að taka þetta til umfjöllunar. Áður var það svo að blaðamenn á prentmiðlum og ritstjórar þeirra (vitaskuld gat þetta ekki átt við um ljósvakann, það var einum of galið) voru ábyrgir fyrir ummælum viðmælenda sinna. Þetta er samkvæmt prentlögum frá 1956, löngu áður en internetið var svo mikið sem hugmynd en féllu úr gildi með nýjum fjölmiðlalögum. Enda, skal hver maður ábyrgur orða sinna. Þetta álit er afturhvarf langt aftur fyrir þessi prentlög sem þóttu svo fáránleg að þau voru lögð af. Hér er ekki verið að vitna í ummæli viðmælanda, hér er verið að vitna í orð sem birst hafa opinberlega. Fjölmiðlanefnd á hálum ís Fjölmiðlanefnd er komin út á afar hálan ís svo ekki sé meira sagt; að taka sér vald til að úrskurða um það hvenær fjölmiðill rækir sitt lýðræðishlutverk og hvenær ekki. Blaðamannafélagið tók sinn fulltrúa úr nefndinni af þessari ástæðu auk þess sem fjölmiðlanefnd er í raun að vaða inn á verksvið siðanefndar Blaðamannafélags Íslands. Stjórnsýslunefnd ætti ekki að koma með lögformleg álit á málum sem varða túlkun á meginreglum stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs. Það er hlutverk dómstóla. Lilja Dögg Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra er með lög í vinnslu sem miða að stuðningi við frjálsa fjölmiðlun. Talsvert meiri stoð gæti falist í því að leggja fjölmiðlanefnd einfaldlega niður, því þetta heldur engu vatni og varla mark á takandi. Nefndin virðist telja það sitt helsta hlutverk að bregða fæti fyrir blaðamenn. Ef blaðamenn almennt fara að virða álit hennar að vettugi, og þetta álit gefur sannarlega tilefni til þess, fer hið leiðbeinandi hlutverk fyrir lítið. Höfundur er blaðamaður.
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar