Mildari norðanátt hluti af miklum breytingum á Norður-Íshafi Kjartan Kjartansson skrifar 29. mars 2018 11:00 Hafísinn hefur verið í lægstu lægðum síðustu tvö árin. Gervihnattamælingar hafa verið gerðar á útbreiðslu hans frá 8. áratug síðustu aldar. Vísir/AFP Sláandi er hversu lítill hafís er í Norður-Íshafinu við lok vetrar þrátt fyrir að ísinn hafi haft nægan tíma til að myndast, að sögn Halldórs Björnssonar, loftslagsfræðings hjá Veðurstofu Íslands. Hámarksútbreiðsla íssins nú er sú næstminnsta sem mælst hefur en hop hafíssins er talið hafa áhrif á veðurfar sunnar á hnettinum. Það hefur meðal annars stuðlað að mildari norðanátt á veturna á Íslandi. Snjó- og ísgagnamiðstöð Bandaríkjanna (NSIDC) birti tölur um hámarksútbreiðslu hafíssins á norðurskautinu í síðustu viku og taldi hámarkinu hafa verið náð um miðjan mars. Hún var þá um milljón ferkílómetrum minni en langtímameðaltöl. Það jafnast á við að hafísinn hafi skroppið saman um flatarmál Egyptalands. Halldóri finnst sérstaklega eftirtektarvert að þrátt fyrir að svo lítið sé af hafís þá hafi hámarkið ekki átt sér stað óvenjusnemma eins og hægt hefði verið að búast við. Nái hafísinn hámarki sínu óvenjusnemma þá væri eðlilegt að það væri einnig óvenjulítið. „Það er bara alls ekki það sem er að gerast núna. Það hefur oft gerst að þetta hafi snúist við fyrr. Það sem í raun og veru slær mann aðallega er þetta hversu lítill ís er að myndast af því að hann hefur haft nógan tíma til þess að gera það,“ segir Halldór.Hlýnun > bráðnun hafíss > meiri hlýnun Hnattræn hlýnun hefur verið enn meiri á norðurskautinu en annars staðar á jörðinni. Talað hefur verið um að hlýnunin hafi verið allt að tvöfalt meiri þar. Ástæðan er fyrst og fremst bráðnun hafíssins. Sólarljós er þegar af skornum skammti á norðurskautinu en hvítur hafísinn endurvarpar hluta þess sem þó berst aftur út í geim og kælir norðurskautið enn frekar. Þegar hafísinn víkur hins vegar með hlýnandi loftslagi fyrir dökkum sjó drekkur hann í sig sólarorkuna sem vermir norðurskautið. Þessi áhrif valda svonefndri jákvæðri svörun þar sem hafísinn skreppur enn meira saman og veldur enn meiri hlýnun.Röskun á meginkerfi olli hitabylgju í febrúar Bág staða hafíssins nú kemur ekki eins og þruma úr heiðskíru lofti enda hafa óvenjumikil hlýindi verið á norðurskautinu í vetur og síðustu vetur á undan. Í febrúar varð röskun á ríkjandi veðurkerfi á norðurskautinu þess valdandi að hlýtt loft streymdi þangað inn. Hitinn á sumum stöðum á norðurskautinu varð þá allt að 25°C hærri en vanalega og á norðurpólnum nálgaðist hitinn frostmark. Samtímis flæddi kalt loft suður á bóginn yfir Síberíu og hluta Evrópu og olli þar kuldakasti.Halldór segir nýlegar mælingar á hafísnum á norðurskautinu sláandi.VísirKenningar hafa verið uppi um að hnattræn hlýnun af völdum manna veiki svonefnt vestanvindabelti á mörkum viðvarandi heimskautalægðar sem heldur köldu heimskautalofti alla jafna í skorðum yfir norðurskautinu að vetri til. Halldór segir að hop hafíssins gæti haft þar sitt að segja. „Það eru ákveðnar vísbendingar um að það að hafísinn minnki hafi áhrif á hvernig lægðagangur breytist,“ segir Halldór. Megnið af áhrifunum eru hins vegar óbein og segir Halldór því erfitt að greina nákvæmlega hvað veldur þeim. „Það er samt nokkuð ljóst að þessar miklu breytingar sem eru að verða í Íshafinu eru að hafa áhrif á veðrið, allavegana þar, og líklega sunnar líka. Ef það verður þannig að þú færð óvenjuheita vetur þá verður náttúrulega óvenjulítill hafís þar,“ segir Halldór.Getur leitt til skringilegs veðurs að sumri Það er ekki aðeins á veturna sem hlýnun á norðurskautinu getur raskað veðri á suðlægari slóðum. Þannig segir Halldór að svo virðist sem að eftir því sem hlýrra er á norðurslóðum á sumrin, því líklegra sé að veðurhringrásir „festist“ með afleiðingum fyrir veður við yfirborð jarðar. „Venjulega á okkar slóðum ganga veður frá vestri til austurs og í háloftunum eru bylgjur sem flytja þetta. Stundum stoppa þær og eru kannski kyrrar í allt að tvær til þrjár vikur. Þá getur myndast alls kyns skringilegt veður undir,“ segir Halldór. Undir þessum kerfum geta þá orðið þurrkar eða óvanaleg úrhelli sem vara í nokkrar vikur. Slíkir þurrkar hafa meðal annars leitt af sér skógarelda í Síberíu. „Það eru vísbendingar um að ef þú hitar Norður-Íshafið og norðurslóðir upp meira en önnur svæði þá gerist þetta frekar á okkar slóðum,“ segir Halldór.Mjög kaldir dagar þekkjast varla lengur Ísland fer ekki varhluta af þessum breytingum. Einar Sveinbjörnsson, veðurfræðingur, segir að hop hafíssins, ekki síst frá 9. áratug síðustu aldar hafi haft þau áhrif á norðanátt að vetri til er mildari en hún var áður. Nú sé lengra í jaðar hafíssins en þegar hann var við Grænland eða norður af Jan Mayen og þá sé minna af ísnum. Loftið blæs því lengur yfir opinn sjó sem hefur ekki sömu kælingaráhrifin og ísinn. „Þetta hefur fyrst og fremst áhrif á að norðanáttin er mildari á veturna og mjög kaldir dagar þeir þekkjast varla miðað við það sem áður var. Þá erum við að tala um daga með 15 til 20 stiga frosti samfara norðanátt. Ef við fáum slíkt frost í dag er það vegna útgeislunar inni á miðju hálendinu en hins vegar frostlítið við ströndina,“ segir Einar. Áhrif þess að þessir köldu dagar hverfi á veturna koma fram í meðalhita á Íslandi sem þokast þá upp. Einar segir að áhrifin séu mest á veturna en síður á vorin og á sumrin. Þó hefur það áhrif á hita að hafís sé ekki lengur við landið að vori. Eins skilji hafísinn eftir sig kaldan sjó þegar hann hörfar sem hefur síðan áhrif á hitafar að sumri. Hop hafíssins hafi hlýnun í för með sér á Íslandi. Einar telur það sérstakt rannsóknarefni að brjóta niður hækkun hitastigs á Íslandi eftir orsökum. „Hvað kemur vegna hækkunar sjávarhita, hvað er það vegna breytinga á loftmassahita og hvað er vegna mögulegra breytinga á fari lægða og hæða í kringum landið og þar með tíðni vindátta,“ segir hann. Fréttaskýringar Loftslagsmál Vísindi Tengdar fréttir Útbreiðsla hafíssins á norðurskauti nærri því minnsta sem sést hefur Fjögur lægstu hámarksgildi hafíssins í lok vetrar hafa nú öll mælst síðustu fjögur árin. 25. mars 2018 09:55 Röskun meginkerfis norðurhvelsins snýr veðurfari á haus Á sama tíma og hitinn á norðurskautinu hefur farið yfir frostmark flæðir kalt loft frá Síberíu yfir Evrópu. Kenningar eru um að hnattræn hlýnun geti gert frávik af þessu tagi tíðari. 27. febrúar 2018 15:15 Hlýnunin á norðurskautinu fordæmalaus í 1.500 ár Norðurskautið hlýnar tvöfalt hraðar en aðrir heimshlutar. 13. desember 2017 14:54 Allt að 25 gráðum hlýrra en vanalega í hitabylgju á norðurskautinu Miklir hlýindakaflar af þessu tagi hafa verið reglulegir viðburðir á norðurskautinu síðustu ár en loftslagslíkön hafa spáð fyrir um að þeir verði algengari með hnattrænni hlýnun. 21. febrúar 2018 22:55 Mest lesið „Í mínum huga alveg útilokað“ Innlent „Ef þessi maður kemst út úr fangelsi mun hann drepa barnið mitt“ Innlent Jarðgöng undir Miklubraut fýsilegri kostur Innlent Stærðarinnar skilti sem ekkert má sýna Innlent Trump eykur forskotið og Biden ekki á förum Erlent „Ef þið haldið mér áfram í fangelsi þá verður vandamál“ Innlent Segja Ásgeir Helga hafa verið 20 mínútur í stæðinu Innlent Sveitastrákur mætir með byssuna sína á Ólympíuleikana Innlent Óhjákvæmilegt fyrir stjórnvöld að grípa inn í Innlent Þrír af hverjum fjórum sitja eftir með sárt ennið Innlent Fleiri fréttir „Í mínum huga alveg útilokað“ Sveitastrákur mætir með byssuna sína á Ólympíuleikana Stærðarinnar skilti sem ekkert má sýna Jarðgöng undir Miklubraut fýsilegri kostur Óhjákvæmilegt fyrir stjórnvöld að grípa inn í Milljarðar streyma úr landi með starfsemi veðmálafyrirtækja Lagabreytingin vegi að eldri borgurum og öryrkjum erlendis Vestmannaeyjabær höfðar skaðabótamál á hendur Vinnslustöðinni Bóndi þvingaður til að afhenda hrút Segja Ásgeir Helga hafa verið 20 mínútur í stæðinu Segja Grindavík alls ekki ónýta og vilja hleypa fólki inn Fjórar ferðir vegna heilbrigðisþjónustu fást nú endurgreiddar Skemmdu bíla í reiðiskasti áður en þeir flúðu lögreglu á rafskútu Dýrmætu vasaúri og silfurfesti stolið af byggðasafni „Ef þessi maður kemst út úr fangelsi mun hann drepa barnið mitt“ Rannsókn lokið á máli sem snýr að Polar Nanoq Fyrsta makrílfarmi vertíðarinnar landað í Neskaupstað Kári Garðarsson ráðinn framkvæmdastjóri Samtakanna 78 „Að láta taka sig ósmurt? Takk, en nei takk“ Albert neitaði sök Mikil tækifæri felist í að gera Þórsmörk að þjóðgarði Öldrun heimilislækna og fólksfjölgun valda læknaskorti Sjómenn „arfavitlausir“ og Lilja biður Stefán um frest Læknaskortur og sjávarháski Ætlaði með allt of ungt barn í ferð og heimtaði endurgreiðslu Ekki náttúruspjöll heldur forvarnir „Ef þið haldið mér áfram í fangelsi þá verður vandamál“ „Við erum að klæða vegi sem eiga að vera malbikaðir“ Íris segir RÚV henda blautri og kaldri tusku í andlit sjómanna Faglært starfsfólk og eftirlit skorti í búsetuúrræðum fyrir börn Sjá meira
Sláandi er hversu lítill hafís er í Norður-Íshafinu við lok vetrar þrátt fyrir að ísinn hafi haft nægan tíma til að myndast, að sögn Halldórs Björnssonar, loftslagsfræðings hjá Veðurstofu Íslands. Hámarksútbreiðsla íssins nú er sú næstminnsta sem mælst hefur en hop hafíssins er talið hafa áhrif á veðurfar sunnar á hnettinum. Það hefur meðal annars stuðlað að mildari norðanátt á veturna á Íslandi. Snjó- og ísgagnamiðstöð Bandaríkjanna (NSIDC) birti tölur um hámarksútbreiðslu hafíssins á norðurskautinu í síðustu viku og taldi hámarkinu hafa verið náð um miðjan mars. Hún var þá um milljón ferkílómetrum minni en langtímameðaltöl. Það jafnast á við að hafísinn hafi skroppið saman um flatarmál Egyptalands. Halldóri finnst sérstaklega eftirtektarvert að þrátt fyrir að svo lítið sé af hafís þá hafi hámarkið ekki átt sér stað óvenjusnemma eins og hægt hefði verið að búast við. Nái hafísinn hámarki sínu óvenjusnemma þá væri eðlilegt að það væri einnig óvenjulítið. „Það er bara alls ekki það sem er að gerast núna. Það hefur oft gerst að þetta hafi snúist við fyrr. Það sem í raun og veru slær mann aðallega er þetta hversu lítill ís er að myndast af því að hann hefur haft nógan tíma til þess að gera það,“ segir Halldór.Hlýnun > bráðnun hafíss > meiri hlýnun Hnattræn hlýnun hefur verið enn meiri á norðurskautinu en annars staðar á jörðinni. Talað hefur verið um að hlýnunin hafi verið allt að tvöfalt meiri þar. Ástæðan er fyrst og fremst bráðnun hafíssins. Sólarljós er þegar af skornum skammti á norðurskautinu en hvítur hafísinn endurvarpar hluta þess sem þó berst aftur út í geim og kælir norðurskautið enn frekar. Þegar hafísinn víkur hins vegar með hlýnandi loftslagi fyrir dökkum sjó drekkur hann í sig sólarorkuna sem vermir norðurskautið. Þessi áhrif valda svonefndri jákvæðri svörun þar sem hafísinn skreppur enn meira saman og veldur enn meiri hlýnun.Röskun á meginkerfi olli hitabylgju í febrúar Bág staða hafíssins nú kemur ekki eins og þruma úr heiðskíru lofti enda hafa óvenjumikil hlýindi verið á norðurskautinu í vetur og síðustu vetur á undan. Í febrúar varð röskun á ríkjandi veðurkerfi á norðurskautinu þess valdandi að hlýtt loft streymdi þangað inn. Hitinn á sumum stöðum á norðurskautinu varð þá allt að 25°C hærri en vanalega og á norðurpólnum nálgaðist hitinn frostmark. Samtímis flæddi kalt loft suður á bóginn yfir Síberíu og hluta Evrópu og olli þar kuldakasti.Halldór segir nýlegar mælingar á hafísnum á norðurskautinu sláandi.VísirKenningar hafa verið uppi um að hnattræn hlýnun af völdum manna veiki svonefnt vestanvindabelti á mörkum viðvarandi heimskautalægðar sem heldur köldu heimskautalofti alla jafna í skorðum yfir norðurskautinu að vetri til. Halldór segir að hop hafíssins gæti haft þar sitt að segja. „Það eru ákveðnar vísbendingar um að það að hafísinn minnki hafi áhrif á hvernig lægðagangur breytist,“ segir Halldór. Megnið af áhrifunum eru hins vegar óbein og segir Halldór því erfitt að greina nákvæmlega hvað veldur þeim. „Það er samt nokkuð ljóst að þessar miklu breytingar sem eru að verða í Íshafinu eru að hafa áhrif á veðrið, allavegana þar, og líklega sunnar líka. Ef það verður þannig að þú færð óvenjuheita vetur þá verður náttúrulega óvenjulítill hafís þar,“ segir Halldór.Getur leitt til skringilegs veðurs að sumri Það er ekki aðeins á veturna sem hlýnun á norðurskautinu getur raskað veðri á suðlægari slóðum. Þannig segir Halldór að svo virðist sem að eftir því sem hlýrra er á norðurslóðum á sumrin, því líklegra sé að veðurhringrásir „festist“ með afleiðingum fyrir veður við yfirborð jarðar. „Venjulega á okkar slóðum ganga veður frá vestri til austurs og í háloftunum eru bylgjur sem flytja þetta. Stundum stoppa þær og eru kannski kyrrar í allt að tvær til þrjár vikur. Þá getur myndast alls kyns skringilegt veður undir,“ segir Halldór. Undir þessum kerfum geta þá orðið þurrkar eða óvanaleg úrhelli sem vara í nokkrar vikur. Slíkir þurrkar hafa meðal annars leitt af sér skógarelda í Síberíu. „Það eru vísbendingar um að ef þú hitar Norður-Íshafið og norðurslóðir upp meira en önnur svæði þá gerist þetta frekar á okkar slóðum,“ segir Halldór.Mjög kaldir dagar þekkjast varla lengur Ísland fer ekki varhluta af þessum breytingum. Einar Sveinbjörnsson, veðurfræðingur, segir að hop hafíssins, ekki síst frá 9. áratug síðustu aldar hafi haft þau áhrif á norðanátt að vetri til er mildari en hún var áður. Nú sé lengra í jaðar hafíssins en þegar hann var við Grænland eða norður af Jan Mayen og þá sé minna af ísnum. Loftið blæs því lengur yfir opinn sjó sem hefur ekki sömu kælingaráhrifin og ísinn. „Þetta hefur fyrst og fremst áhrif á að norðanáttin er mildari á veturna og mjög kaldir dagar þeir þekkjast varla miðað við það sem áður var. Þá erum við að tala um daga með 15 til 20 stiga frosti samfara norðanátt. Ef við fáum slíkt frost í dag er það vegna útgeislunar inni á miðju hálendinu en hins vegar frostlítið við ströndina,“ segir Einar. Áhrif þess að þessir köldu dagar hverfi á veturna koma fram í meðalhita á Íslandi sem þokast þá upp. Einar segir að áhrifin séu mest á veturna en síður á vorin og á sumrin. Þó hefur það áhrif á hita að hafís sé ekki lengur við landið að vori. Eins skilji hafísinn eftir sig kaldan sjó þegar hann hörfar sem hefur síðan áhrif á hitafar að sumri. Hop hafíssins hafi hlýnun í för með sér á Íslandi. Einar telur það sérstakt rannsóknarefni að brjóta niður hækkun hitastigs á Íslandi eftir orsökum. „Hvað kemur vegna hækkunar sjávarhita, hvað er það vegna breytinga á loftmassahita og hvað er vegna mögulegra breytinga á fari lægða og hæða í kringum landið og þar með tíðni vindátta,“ segir hann.
Fréttaskýringar Loftslagsmál Vísindi Tengdar fréttir Útbreiðsla hafíssins á norðurskauti nærri því minnsta sem sést hefur Fjögur lægstu hámarksgildi hafíssins í lok vetrar hafa nú öll mælst síðustu fjögur árin. 25. mars 2018 09:55 Röskun meginkerfis norðurhvelsins snýr veðurfari á haus Á sama tíma og hitinn á norðurskautinu hefur farið yfir frostmark flæðir kalt loft frá Síberíu yfir Evrópu. Kenningar eru um að hnattræn hlýnun geti gert frávik af þessu tagi tíðari. 27. febrúar 2018 15:15 Hlýnunin á norðurskautinu fordæmalaus í 1.500 ár Norðurskautið hlýnar tvöfalt hraðar en aðrir heimshlutar. 13. desember 2017 14:54 Allt að 25 gráðum hlýrra en vanalega í hitabylgju á norðurskautinu Miklir hlýindakaflar af þessu tagi hafa verið reglulegir viðburðir á norðurskautinu síðustu ár en loftslagslíkön hafa spáð fyrir um að þeir verði algengari með hnattrænni hlýnun. 21. febrúar 2018 22:55 Mest lesið „Í mínum huga alveg útilokað“ Innlent „Ef þessi maður kemst út úr fangelsi mun hann drepa barnið mitt“ Innlent Jarðgöng undir Miklubraut fýsilegri kostur Innlent Stærðarinnar skilti sem ekkert má sýna Innlent Trump eykur forskotið og Biden ekki á förum Erlent „Ef þið haldið mér áfram í fangelsi þá verður vandamál“ Innlent Segja Ásgeir Helga hafa verið 20 mínútur í stæðinu Innlent Sveitastrákur mætir með byssuna sína á Ólympíuleikana Innlent Óhjákvæmilegt fyrir stjórnvöld að grípa inn í Innlent Þrír af hverjum fjórum sitja eftir með sárt ennið Innlent Fleiri fréttir „Í mínum huga alveg útilokað“ Sveitastrákur mætir með byssuna sína á Ólympíuleikana Stærðarinnar skilti sem ekkert má sýna Jarðgöng undir Miklubraut fýsilegri kostur Óhjákvæmilegt fyrir stjórnvöld að grípa inn í Milljarðar streyma úr landi með starfsemi veðmálafyrirtækja Lagabreytingin vegi að eldri borgurum og öryrkjum erlendis Vestmannaeyjabær höfðar skaðabótamál á hendur Vinnslustöðinni Bóndi þvingaður til að afhenda hrút Segja Ásgeir Helga hafa verið 20 mínútur í stæðinu Segja Grindavík alls ekki ónýta og vilja hleypa fólki inn Fjórar ferðir vegna heilbrigðisþjónustu fást nú endurgreiddar Skemmdu bíla í reiðiskasti áður en þeir flúðu lögreglu á rafskútu Dýrmætu vasaúri og silfurfesti stolið af byggðasafni „Ef þessi maður kemst út úr fangelsi mun hann drepa barnið mitt“ Rannsókn lokið á máli sem snýr að Polar Nanoq Fyrsta makrílfarmi vertíðarinnar landað í Neskaupstað Kári Garðarsson ráðinn framkvæmdastjóri Samtakanna 78 „Að láta taka sig ósmurt? Takk, en nei takk“ Albert neitaði sök Mikil tækifæri felist í að gera Þórsmörk að þjóðgarði Öldrun heimilislækna og fólksfjölgun valda læknaskorti Sjómenn „arfavitlausir“ og Lilja biður Stefán um frest Læknaskortur og sjávarháski Ætlaði með allt of ungt barn í ferð og heimtaði endurgreiðslu Ekki náttúruspjöll heldur forvarnir „Ef þið haldið mér áfram í fangelsi þá verður vandamál“ „Við erum að klæða vegi sem eiga að vera malbikaðir“ Íris segir RÚV henda blautri og kaldri tusku í andlit sjómanna Faglært starfsfólk og eftirlit skorti í búsetuúrræðum fyrir börn Sjá meira
Útbreiðsla hafíssins á norðurskauti nærri því minnsta sem sést hefur Fjögur lægstu hámarksgildi hafíssins í lok vetrar hafa nú öll mælst síðustu fjögur árin. 25. mars 2018 09:55
Röskun meginkerfis norðurhvelsins snýr veðurfari á haus Á sama tíma og hitinn á norðurskautinu hefur farið yfir frostmark flæðir kalt loft frá Síberíu yfir Evrópu. Kenningar eru um að hnattræn hlýnun geti gert frávik af þessu tagi tíðari. 27. febrúar 2018 15:15
Hlýnunin á norðurskautinu fordæmalaus í 1.500 ár Norðurskautið hlýnar tvöfalt hraðar en aðrir heimshlutar. 13. desember 2017 14:54
Allt að 25 gráðum hlýrra en vanalega í hitabylgju á norðurskautinu Miklir hlýindakaflar af þessu tagi hafa verið reglulegir viðburðir á norðurskautinu síðustu ár en loftslagslíkön hafa spáð fyrir um að þeir verði algengari með hnattrænni hlýnun. 21. febrúar 2018 22:55