Ný skýrsla ASÍ: Atvinnuleysi í sögulegum hæðum Kolbeinn Tumi Daðason og skrifa 8. október 2020 15:48 Ferðamennska eins og hún leggur sig er í lágmarki í heiminum öllum. Erlendir ferðamenn hafa verið fáir á götum miðbæjar Reykjavíkur þetta árið samanborið við undanfarin ár. Vísir/Vilhelm Viðvörunarljós voru farin að blikka á íslenskum vinnumarkaði áður en útbreiðsla kórónaveiru hófst í byrjun árs. Í upphafi árs voru tíu þúsund einstaklingar án atvinnu og af þeim höfðu um 1800 verið án atvinnu í meira en tólf mánuði. Fólki utan vinnumarkaðar hafði einnig farið fjölgandi af ýmsum ástæðum en sérstakt áhyggjuefni er að ungmennum sem hvorki voru starfandi né í námi hafði fjölgað. Þessi neikvæða þróun hélt svo áfram í kjölfar heimsfaraldurs. Þetta kemur fram í Vinnumarkaðsskýrslu Alþýðusambands Íslands sem birt var í dag. Þar segir að efnahagsleg viðspyrna á árunum 2012–2018 hafi verið drifinn áfram af fjölgun ferðamanna en sami vöxtur ekki verið sýnilegur í öðrum atvinnugreinum. Drífa Snædal er forseti ASÍ.Vísir/Vilhelm „Ferðaþjónustunni var fyrst og fremst kleift að vaxa vegna mikillar fjölgunar erlends vinnuafls. Sami hópur er nú berskjaldaður fyrir neikvæðum áhrifum af hruni ferðaþjónustunnar í kjölfar útbreiðslu Covid-19,“ segir í niðurstöðukafla skýrslunnar. Þar kemur fram að atvinnuleysi sé í sögulegum hæðum og mældist árstíðarleiðrétt atvinnuleysi 9% í ágúst. Fjölgun í hópi langtímaatvinnulausra „Hlutabótaúrræðið dró úr áfalli á vinnumarkaði og varði ráðningarsamband þúsunda einstaklinga á tímabilinu sem efnahagsleg óvissa var mest.“ Áhrif ferðatakmarkana komi skýrt fram í atvinnuleysistölum. Atvinnuleysi hafi aukist mest í ferðaþjónustu og tengdum greinum og er jafnframt mest á svæðum þar sem ferðaþjónusta er mikil. Atvinnuhorfur séu dökkar og viðbúið að atvinnulausum muni fara fjölgandi yfir vetrarmánuðina. „Mikil fjölgun hefur orðið í hópi langtímaatvinnulausra, þ.e. þeir einstaklingar sem hafa verið án atvinnu lengur en tólf mánuði. Einstaklingar í þessum hópi misstu flestir vinnuna í kjölfar þrenginga í ferðaþjónustu á síðasta ári.“ Erlent launafólk sé sá hópur sem orðið hafi fyrir þyngstu höggi á vinnumarkaði. Innflytjendur hafi verið tæp 20% af starfandi á vinnumarkaði 2019 en telji nú yfir 40% af atvinnulausum og langtímaatvinnulausum. Leggja til aðgerðir til að draga úr skaðanum „Áhyggjuefni er að fólk hverfur í auknum mæli af vinnumarkaði og sýna kannanir að ungmennum sem hvorki eru starfandi né í námi (e. not in education, employment or traning (NEET)) hefur fjölgað síðasta árið. Fjórðungur erlendra ungmenna er í þeim hópi. Efnahagskrísan verður lengri en búist var við í fyrstu. Neikvæðustu áhrif samdráttar birtast á vinnumarkaði og við þeim þarf að bregðast með skýrum vinnumarkaðsaðgerðum. Viðbrögð og aðgerðir stjórnvalda munu ráða því að miklu leyti hversu djúp og skaðleg efnahagskrísan verður. Að tryggja afkomuöryggi fólks er lykilþáttur í því verkefni.“ ASÍ leggur til eftirfarandi aðgerðir sem geti dregið úr skaða kreppunnar: • Efla þarf atvinnuleysistryggingakerfið til að mæta atvinnuleysi af áður óþekktri stærð hér á landi. -Lengja þarf bótatímabil atvinnuleysistrygginga úr 30 mánuðum í 36 mánuði til að bregðast við fyrirséðri aukningu langtímaatvinnuleysis. -Hækka þarf grunnbætur í 95% af dagvinnutekjutryggingu til að verja afkomuöryggi og koma í veg fyrir alvarlega fjárhagserfiðleika heimila sem verða fyrir atvinnumissi. -Tryggja þarf að einstaklingar sem kláruðu þriggja mánaða tekjutengt tímabil áður en það var lengt í sex mánuði fái fulla tekjutengingu í sex mánuði. • Hlutabætur verði virkt úrræði svo lengi sem þörf er á því, minnst til 1. júní 2021. • Ráðast þarf í stórfellda atvinnusköpun á næstu árum til að stuðla að fjölgun starfa á vinnumarkaði. Samhliða verður nauðsynlegt að fjárfesta í þjónustu og úrræðum til að virkja atvinnuleitendur og efla færni þeirra. • Bregðast þarf við brotthvarfi af vinnumarkaði og huga sérstaklega að þeim hópi ungmenna sem hvorki eru starfandi né í námi. Vinnumarkaður Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Verðbólga eykst milli mánaða Viðskipti innlent Stýrivextir mögulega ekki lækkaðir fyrr en í febrúar Viðskipti innlent „Ljóst að staðan er mjög strembin“ Viðskipti innlent Hugmyndir fyrir tómlega vinnustaði og leiðinlega vinnudaga Atvinnulíf Þekkja engin dæmi um að lögheimilisskráning stöðvi fasteignasölu Viðskipti innlent Verðbólgutölur minnki líkur á vaxtalækkun „allverulega“ Viðskipti innlent Eyþór fyllir í skarð Rósu hjá Heimum Viðskipti innlent „Við erum ekki að fara að vinna“ Neytendur Ódýrara að velja erlenda gjaldmiðilinn í posum erlendis Neytendur Áföstu tapparnir stóðust ekki gæðapróf Neytendur Fleiri fréttir Verðbólgutölur minnki líkur á vaxtalækkun „allverulega“ Þekkja engin dæmi um að lögheimilisskráning stöðvi fasteignasölu Eyþór fyllir í skarð Rósu hjá Heimum Verðbólga eykst milli mánaða Stýrivextir mögulega ekki lækkaðir fyrr en í febrúar „Ljóst að staðan er mjög strembin“ Móðurfélag Össurar hagnaðist um 2,8 milljarða á metfjórðungi Fækkun ferðamanna gæti komið íbúðum á markað Fækkun ferðamanna mögulega leitt til hraðari lækkunar stýrivaxta Fá hundrað milljónir til að þróa gervigreind Styrkás kaupir Kraft Landsliðskokkur kaupir hverfisstaðinn: „Þetta gerðist í rauninni bara mjög hratt“ KFC á Íslandi segir meinta ljósmynd viðskiptavinar „falska“ Komust ekki inn á netbanka vegna bilunar Titringur á bókunarmarkaði: „Í kjörstöðu til að taka yfir þennan markað“ Landsbankinn hagnaðist um 16 milljarða eftir skatt Víkingur skiptir um hlutverk hjá Öskju Einar Hrafn ráðinn markaðsstjóri 1,4 milljarða sparnaður af uppsögnum 140 starfsmanna í maí og júní „Sérkennileg“ hækkun íbúðaverðs á tímum hárra vaxta Leiguverð heldur áfram að hækka „Það er verið að ríkisvæða húsnæðismarkaðinn“ Leggja upp laupana í Lundúnum Annað tilboð borist í Skagann 3X Fasteignakaup fjárfesta vísbending um að fasteignaverð haldi áfram að hækka Skúli í Subway reisir glæsihótel við Jökulsárlón Búið að bjóða í Skagann 3X Brutu sennilega samkeppnislög með ótímabærri markaðssetningu Harpa vill létta lund veðurbugaðra höfuðborgarbúa Atlanta með 600 manna flugútgerð í Sádí-Arabíu Sjá meira
Viðvörunarljós voru farin að blikka á íslenskum vinnumarkaði áður en útbreiðsla kórónaveiru hófst í byrjun árs. Í upphafi árs voru tíu þúsund einstaklingar án atvinnu og af þeim höfðu um 1800 verið án atvinnu í meira en tólf mánuði. Fólki utan vinnumarkaðar hafði einnig farið fjölgandi af ýmsum ástæðum en sérstakt áhyggjuefni er að ungmennum sem hvorki voru starfandi né í námi hafði fjölgað. Þessi neikvæða þróun hélt svo áfram í kjölfar heimsfaraldurs. Þetta kemur fram í Vinnumarkaðsskýrslu Alþýðusambands Íslands sem birt var í dag. Þar segir að efnahagsleg viðspyrna á árunum 2012–2018 hafi verið drifinn áfram af fjölgun ferðamanna en sami vöxtur ekki verið sýnilegur í öðrum atvinnugreinum. Drífa Snædal er forseti ASÍ.Vísir/Vilhelm „Ferðaþjónustunni var fyrst og fremst kleift að vaxa vegna mikillar fjölgunar erlends vinnuafls. Sami hópur er nú berskjaldaður fyrir neikvæðum áhrifum af hruni ferðaþjónustunnar í kjölfar útbreiðslu Covid-19,“ segir í niðurstöðukafla skýrslunnar. Þar kemur fram að atvinnuleysi sé í sögulegum hæðum og mældist árstíðarleiðrétt atvinnuleysi 9% í ágúst. Fjölgun í hópi langtímaatvinnulausra „Hlutabótaúrræðið dró úr áfalli á vinnumarkaði og varði ráðningarsamband þúsunda einstaklinga á tímabilinu sem efnahagsleg óvissa var mest.“ Áhrif ferðatakmarkana komi skýrt fram í atvinnuleysistölum. Atvinnuleysi hafi aukist mest í ferðaþjónustu og tengdum greinum og er jafnframt mest á svæðum þar sem ferðaþjónusta er mikil. Atvinnuhorfur séu dökkar og viðbúið að atvinnulausum muni fara fjölgandi yfir vetrarmánuðina. „Mikil fjölgun hefur orðið í hópi langtímaatvinnulausra, þ.e. þeir einstaklingar sem hafa verið án atvinnu lengur en tólf mánuði. Einstaklingar í þessum hópi misstu flestir vinnuna í kjölfar þrenginga í ferðaþjónustu á síðasta ári.“ Erlent launafólk sé sá hópur sem orðið hafi fyrir þyngstu höggi á vinnumarkaði. Innflytjendur hafi verið tæp 20% af starfandi á vinnumarkaði 2019 en telji nú yfir 40% af atvinnulausum og langtímaatvinnulausum. Leggja til aðgerðir til að draga úr skaðanum „Áhyggjuefni er að fólk hverfur í auknum mæli af vinnumarkaði og sýna kannanir að ungmennum sem hvorki eru starfandi né í námi (e. not in education, employment or traning (NEET)) hefur fjölgað síðasta árið. Fjórðungur erlendra ungmenna er í þeim hópi. Efnahagskrísan verður lengri en búist var við í fyrstu. Neikvæðustu áhrif samdráttar birtast á vinnumarkaði og við þeim þarf að bregðast með skýrum vinnumarkaðsaðgerðum. Viðbrögð og aðgerðir stjórnvalda munu ráða því að miklu leyti hversu djúp og skaðleg efnahagskrísan verður. Að tryggja afkomuöryggi fólks er lykilþáttur í því verkefni.“ ASÍ leggur til eftirfarandi aðgerðir sem geti dregið úr skaða kreppunnar: • Efla þarf atvinnuleysistryggingakerfið til að mæta atvinnuleysi af áður óþekktri stærð hér á landi. -Lengja þarf bótatímabil atvinnuleysistrygginga úr 30 mánuðum í 36 mánuði til að bregðast við fyrirséðri aukningu langtímaatvinnuleysis. -Hækka þarf grunnbætur í 95% af dagvinnutekjutryggingu til að verja afkomuöryggi og koma í veg fyrir alvarlega fjárhagserfiðleika heimila sem verða fyrir atvinnumissi. -Tryggja þarf að einstaklingar sem kláruðu þriggja mánaða tekjutengt tímabil áður en það var lengt í sex mánuði fái fulla tekjutengingu í sex mánuði. • Hlutabætur verði virkt úrræði svo lengi sem þörf er á því, minnst til 1. júní 2021. • Ráðast þarf í stórfellda atvinnusköpun á næstu árum til að stuðla að fjölgun starfa á vinnumarkaði. Samhliða verður nauðsynlegt að fjárfesta í þjónustu og úrræðum til að virkja atvinnuleitendur og efla færni þeirra. • Bregðast þarf við brotthvarfi af vinnumarkaði og huga sérstaklega að þeim hópi ungmenna sem hvorki eru starfandi né í námi.
Vinnumarkaður Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Verðbólga eykst milli mánaða Viðskipti innlent Stýrivextir mögulega ekki lækkaðir fyrr en í febrúar Viðskipti innlent „Ljóst að staðan er mjög strembin“ Viðskipti innlent Hugmyndir fyrir tómlega vinnustaði og leiðinlega vinnudaga Atvinnulíf Þekkja engin dæmi um að lögheimilisskráning stöðvi fasteignasölu Viðskipti innlent Verðbólgutölur minnki líkur á vaxtalækkun „allverulega“ Viðskipti innlent Eyþór fyllir í skarð Rósu hjá Heimum Viðskipti innlent „Við erum ekki að fara að vinna“ Neytendur Ódýrara að velja erlenda gjaldmiðilinn í posum erlendis Neytendur Áföstu tapparnir stóðust ekki gæðapróf Neytendur Fleiri fréttir Verðbólgutölur minnki líkur á vaxtalækkun „allverulega“ Þekkja engin dæmi um að lögheimilisskráning stöðvi fasteignasölu Eyþór fyllir í skarð Rósu hjá Heimum Verðbólga eykst milli mánaða Stýrivextir mögulega ekki lækkaðir fyrr en í febrúar „Ljóst að staðan er mjög strembin“ Móðurfélag Össurar hagnaðist um 2,8 milljarða á metfjórðungi Fækkun ferðamanna gæti komið íbúðum á markað Fækkun ferðamanna mögulega leitt til hraðari lækkunar stýrivaxta Fá hundrað milljónir til að þróa gervigreind Styrkás kaupir Kraft Landsliðskokkur kaupir hverfisstaðinn: „Þetta gerðist í rauninni bara mjög hratt“ KFC á Íslandi segir meinta ljósmynd viðskiptavinar „falska“ Komust ekki inn á netbanka vegna bilunar Titringur á bókunarmarkaði: „Í kjörstöðu til að taka yfir þennan markað“ Landsbankinn hagnaðist um 16 milljarða eftir skatt Víkingur skiptir um hlutverk hjá Öskju Einar Hrafn ráðinn markaðsstjóri 1,4 milljarða sparnaður af uppsögnum 140 starfsmanna í maí og júní „Sérkennileg“ hækkun íbúðaverðs á tímum hárra vaxta Leiguverð heldur áfram að hækka „Það er verið að ríkisvæða húsnæðismarkaðinn“ Leggja upp laupana í Lundúnum Annað tilboð borist í Skagann 3X Fasteignakaup fjárfesta vísbending um að fasteignaverð haldi áfram að hækka Skúli í Subway reisir glæsihótel við Jökulsárlón Búið að bjóða í Skagann 3X Brutu sennilega samkeppnislög með ótímabærri markaðssetningu Harpa vill létta lund veðurbugaðra höfuðborgarbúa Atlanta með 600 manna flugútgerð í Sádí-Arabíu Sjá meira