Samkeppniseftirlitið og landbúnaður Erna Bjarnadóttir skrifar 15. febrúar 2021 11:31 Þann 11. febrúar sl. gekkst Félag atvinnurekenda fyrir rafrænum fundi um samkeppnismál. Þar fór forstjóri Samkeppniseftirlitsins um víðan völl. Í fyrirsögn fréttar Viðskiptablaðsins um fundinn segir að forstjórinn hafi skotið á „Boga Nils og hagsmunasamtök“. Í fréttinni kom m.a. fram að forstjórinn hefði talið samkeppni lausn við öllum vanda í heimskreppu (þ.m.t. í flugrekstri) og að nú heyrðist hærra í verndunarsinnum (þ.m.t. hagsmunasamtökum bænda). Íslenskur samkeppnisréttur er evrópskur samkeppnisréttur Við mat á yfirlýsingum forstjóra Samkeppniseftirlitsins er mikilvægt að meðtaka að hann er yfirmaður samkeppnismála á Íslandi. Samkeppniseftirlitið annast framkvæmd samkeppnislaga nr. 44/2005. Þessi lög er að finna í íslensku lagasafni vegna áhrifa evrópsks réttar á íslenskan rétt. Með aðild Íslands að EES-samningnum voru innleiddar fjölmargar lagabreytingar en samþykkt samkeppnislaga nr. 8/1993 var ein þeirra. Allar meginreglur samkeppnisréttarins hér á landi má með einum eða öðrum hætti rekja til meginlands Evrópu og má sjá þess stað í stjórnsýslu Samkeppniseftirlitsins. Sérfræðingar á þessu sviði hafa tjáð mér að þegar Samkeppniseftirlitið metur áhrif einstakra samninga hér á landi, er oft og tíðum vísað til fordæma úr evrópskum samkeppnisrétti í stjórnsýslu þess. Af þessari ástæðu hljóta yfirlýsingar forstjóra Samkeppniseftirlitsins að vekja athygli, einkum þegar hann talar um verndarstefnu og nefnir hagsmunasamtök bænda sérstaklega í því sambandi. Yfirlýsingar Samkeppniseftirlits um íslenskan landbúnað Af frétt Viðskiptablaðsins að dæma taldi forstjórinn að verndarstefna væri að skjóta rótum í heimsfaraldri og minntist hann í því sambandi á breytt fyrirkomulag á útboði tollkvóta fyrir landbúnaðarafurðir frá ESB og aðgerða sem nefndar hafa verið til að bæta rekstur kjötafurðastöðva. Í erindi sem Leifur Örn Leifsson, framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs hjá Innnesi hélt á sama fundi, var jafnvel gengið svo langt að tala um að tekin hefði verið ákvörðun um hækkun útboðsgjalds. Slíkt á vitanlega ekki við rök að styðjast og hef ég farið yfir það í annarri grein. Sjá einnig: Skinkuskákin í Kringlunni Á undanförnum misserum hefur farið fram margvísleg vinna þar sem rekstrarskilyrði íslensks landbúnaðar eru borin saman við rekstrarskilyrði landbúnaðar í Noregi og ESB. Þar má nefna skýrslu Lagastofnunar HÍ sem var unnin fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið. Niðurstaða þessarar vinnu hefur leitt í ljós að víðtækar undanþágur frá samkeppnisreglum gilda fyrir framleiðendur landbúnaðarvara í Noregi og innan ESB. Samkvæmt 3. gr. norsku samkeppnislaganna frá 2004 getur konungur með reglugerð innleitt undanþágu frá 10.-11. gr. laganna sem er nauðsynleg til að útfæra norsku landbúnaðarstefnuna. Á þessum grundvelli eru norskir bændur og hagsmunasamtök þeirra undanþegnir gildissviði norskra samkeppnislaga. Mun lengra er gengið innan ESB. Í 42. gr. Lissabonsáttmálans er fjallað um landbúnað og tiltekið að samkeppnisreglur gildi um hann að því marki sem ákveðið er af Ráðinu og framkvæmdastjórn ESB. Þetta er útfært nánar í reglugerð EB nr. 1308/2013 um sameiginlegt markaðskerfi með landbúnaðarvörur. Í reglugerðinni er að finna víðtækar undanþágur fyrir bændur og samtök þeirra frá samkeppnisreglum ESB. Þar er byggt á því að sameiginlegt markaðsstarf bænda sé mikilvægt þar sem það bætir markaðssetningu, áætlanagerð, aðlögun framboðs að eftirspurn, stuðlar að hagræðingu o.m.fl. Á þessum grundvelli gilda undanþágur m.a. fyrir framleiðendur mjólkur, kjöts og grænmetis. Í 209. gr. reglugerðarinnar segir í lauslegri þýðingu: Ákvæði 101. gr. gilda ekki um samninga, ákvarðanir og samstilltar aðgerðir bænda, bændasamtaka [...] sem varða framleiðslu eða sölu á landbúnaðarafurðum eða notkun sameiginlegrar aðstöðu til geymslu, meðhöndlunar eða vinnslu á landbúnaðarafurðum, nema þegar það stofnar markmiðum 39. gr. sáttmálans í hættu. Þessar undanþágur frá samkeppnisreglum eru taldar nauðsynlegar til að framkvæma landbúnaðarstefnu ESB og koma til viðbótar við annan stuðning til bænda á grundvelli sameiginlegu landbúnaðarstefnunnar (CAP). Ef undanþágur gilda í Noregi og ESB – af hverju ekki á Íslandi? Eftirfarandi spurning vaknar þegar hlýtt er á yfirlýsingar forstjórans um hagsmunabaráttu bænda: Ef undanþágur frá samkeppnisreglum gilda fyrir bændur í Noregi og ESB – af hverju geta slíkar undanþágur ekki gilt á Íslandi? Svarið er einfalt. Undanþágur geta gilt á Íslandi ef löggjafinn ákveður að undanþágur skuli gilda til að framkvæma íslenska landbúnaðarstefnu. Það er þó alvarlegra að forstjóri Samkeppniseftirlitsins tekur í málflutningi sínum á opinberum vettvangi ekki tillit til þessara atriða. Þess í stað er því haldið fram að hagsmunasamtök hugsi til skamms tíma og að nauðsynlegt sé að líta til „annarra þjóða og árangurs þeirra“. En hvað ef aðrar þjóðir – helstu viðskiptalönd Íslands – hafa einmitt í gildi undanþágur frá samkeppnislögum fyrir bændur og samtök þeirra? Af hverju ekki taka upp slíkar undanþágur hér á landi þannig að íslenskur landbúnaður geti keppt – eða a.m.k. reynt að keppa – við innfluttar landbúnaðarvörur? Niðurlag Í niðurlagi erindis forstjórans á fyrrnefndum fundi, birtist svo rúsínan í pylsuendanum: „Þið þekkið á eigin skinni að hindranir af hálfu stjórnvalda eða stærri fyrirtækja geta dregið úr ykkur kraftinn. Að mínu mati þurfa stjórnvöld að gera meira af því að hlusta á ykkar reynslu.“ Þarna var talað beint til Félags atvinnurekenda. Jæja, Páll Gunnar, hlustaðu nú: Reynsla bænda er að þeir geti ekki keppt við erlendar innfluttar landbúnaðarvörur. Bændur hafa kynnt sér norskar og evrópskar reglur sem gilda um landbúnað og sjá að þar gilda víðtækar undanþágur frá samkeppnislögum. Vinsamlegast svaraðu frekar spurningunni sem blasir við: Hvaða skuldbindingar Íslands að EES-rétti gera það að verkum að undanþágur geta ekki gilt frá samkeppnislögum á Íslandi fyrir landbúnað ef slíkar undanþágur gilda í Noregi og ESB? Höfundur er hagfræðingur og verkefnisstjóri hjá Mjólkursamsölunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skattar og tollar Erna Bjarnadóttir Landbúnaður Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson Skoðun Hvað veit ég? Ég er bara fangi! Ólafur Ágúst Hraundal Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Halldór 29.06.2024 Halldór Skoðun Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Að gefnu tilefni Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Löng barátta XD fyrir jafnrétti og frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Þann 11. febrúar sl. gekkst Félag atvinnurekenda fyrir rafrænum fundi um samkeppnismál. Þar fór forstjóri Samkeppniseftirlitsins um víðan völl. Í fyrirsögn fréttar Viðskiptablaðsins um fundinn segir að forstjórinn hafi skotið á „Boga Nils og hagsmunasamtök“. Í fréttinni kom m.a. fram að forstjórinn hefði talið samkeppni lausn við öllum vanda í heimskreppu (þ.m.t. í flugrekstri) og að nú heyrðist hærra í verndunarsinnum (þ.m.t. hagsmunasamtökum bænda). Íslenskur samkeppnisréttur er evrópskur samkeppnisréttur Við mat á yfirlýsingum forstjóra Samkeppniseftirlitsins er mikilvægt að meðtaka að hann er yfirmaður samkeppnismála á Íslandi. Samkeppniseftirlitið annast framkvæmd samkeppnislaga nr. 44/2005. Þessi lög er að finna í íslensku lagasafni vegna áhrifa evrópsks réttar á íslenskan rétt. Með aðild Íslands að EES-samningnum voru innleiddar fjölmargar lagabreytingar en samþykkt samkeppnislaga nr. 8/1993 var ein þeirra. Allar meginreglur samkeppnisréttarins hér á landi má með einum eða öðrum hætti rekja til meginlands Evrópu og má sjá þess stað í stjórnsýslu Samkeppniseftirlitsins. Sérfræðingar á þessu sviði hafa tjáð mér að þegar Samkeppniseftirlitið metur áhrif einstakra samninga hér á landi, er oft og tíðum vísað til fordæma úr evrópskum samkeppnisrétti í stjórnsýslu þess. Af þessari ástæðu hljóta yfirlýsingar forstjóra Samkeppniseftirlitsins að vekja athygli, einkum þegar hann talar um verndarstefnu og nefnir hagsmunasamtök bænda sérstaklega í því sambandi. Yfirlýsingar Samkeppniseftirlits um íslenskan landbúnað Af frétt Viðskiptablaðsins að dæma taldi forstjórinn að verndarstefna væri að skjóta rótum í heimsfaraldri og minntist hann í því sambandi á breytt fyrirkomulag á útboði tollkvóta fyrir landbúnaðarafurðir frá ESB og aðgerða sem nefndar hafa verið til að bæta rekstur kjötafurðastöðva. Í erindi sem Leifur Örn Leifsson, framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs hjá Innnesi hélt á sama fundi, var jafnvel gengið svo langt að tala um að tekin hefði verið ákvörðun um hækkun útboðsgjalds. Slíkt á vitanlega ekki við rök að styðjast og hef ég farið yfir það í annarri grein. Sjá einnig: Skinkuskákin í Kringlunni Á undanförnum misserum hefur farið fram margvísleg vinna þar sem rekstrarskilyrði íslensks landbúnaðar eru borin saman við rekstrarskilyrði landbúnaðar í Noregi og ESB. Þar má nefna skýrslu Lagastofnunar HÍ sem var unnin fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið. Niðurstaða þessarar vinnu hefur leitt í ljós að víðtækar undanþágur frá samkeppnisreglum gilda fyrir framleiðendur landbúnaðarvara í Noregi og innan ESB. Samkvæmt 3. gr. norsku samkeppnislaganna frá 2004 getur konungur með reglugerð innleitt undanþágu frá 10.-11. gr. laganna sem er nauðsynleg til að útfæra norsku landbúnaðarstefnuna. Á þessum grundvelli eru norskir bændur og hagsmunasamtök þeirra undanþegnir gildissviði norskra samkeppnislaga. Mun lengra er gengið innan ESB. Í 42. gr. Lissabonsáttmálans er fjallað um landbúnað og tiltekið að samkeppnisreglur gildi um hann að því marki sem ákveðið er af Ráðinu og framkvæmdastjórn ESB. Þetta er útfært nánar í reglugerð EB nr. 1308/2013 um sameiginlegt markaðskerfi með landbúnaðarvörur. Í reglugerðinni er að finna víðtækar undanþágur fyrir bændur og samtök þeirra frá samkeppnisreglum ESB. Þar er byggt á því að sameiginlegt markaðsstarf bænda sé mikilvægt þar sem það bætir markaðssetningu, áætlanagerð, aðlögun framboðs að eftirspurn, stuðlar að hagræðingu o.m.fl. Á þessum grundvelli gilda undanþágur m.a. fyrir framleiðendur mjólkur, kjöts og grænmetis. Í 209. gr. reglugerðarinnar segir í lauslegri þýðingu: Ákvæði 101. gr. gilda ekki um samninga, ákvarðanir og samstilltar aðgerðir bænda, bændasamtaka [...] sem varða framleiðslu eða sölu á landbúnaðarafurðum eða notkun sameiginlegrar aðstöðu til geymslu, meðhöndlunar eða vinnslu á landbúnaðarafurðum, nema þegar það stofnar markmiðum 39. gr. sáttmálans í hættu. Þessar undanþágur frá samkeppnisreglum eru taldar nauðsynlegar til að framkvæma landbúnaðarstefnu ESB og koma til viðbótar við annan stuðning til bænda á grundvelli sameiginlegu landbúnaðarstefnunnar (CAP). Ef undanþágur gilda í Noregi og ESB – af hverju ekki á Íslandi? Eftirfarandi spurning vaknar þegar hlýtt er á yfirlýsingar forstjórans um hagsmunabaráttu bænda: Ef undanþágur frá samkeppnisreglum gilda fyrir bændur í Noregi og ESB – af hverju geta slíkar undanþágur ekki gilt á Íslandi? Svarið er einfalt. Undanþágur geta gilt á Íslandi ef löggjafinn ákveður að undanþágur skuli gilda til að framkvæma íslenska landbúnaðarstefnu. Það er þó alvarlegra að forstjóri Samkeppniseftirlitsins tekur í málflutningi sínum á opinberum vettvangi ekki tillit til þessara atriða. Þess í stað er því haldið fram að hagsmunasamtök hugsi til skamms tíma og að nauðsynlegt sé að líta til „annarra þjóða og árangurs þeirra“. En hvað ef aðrar þjóðir – helstu viðskiptalönd Íslands – hafa einmitt í gildi undanþágur frá samkeppnislögum fyrir bændur og samtök þeirra? Af hverju ekki taka upp slíkar undanþágur hér á landi þannig að íslenskur landbúnaður geti keppt – eða a.m.k. reynt að keppa – við innfluttar landbúnaðarvörur? Niðurlag Í niðurlagi erindis forstjórans á fyrrnefndum fundi, birtist svo rúsínan í pylsuendanum: „Þið þekkið á eigin skinni að hindranir af hálfu stjórnvalda eða stærri fyrirtækja geta dregið úr ykkur kraftinn. Að mínu mati þurfa stjórnvöld að gera meira af því að hlusta á ykkar reynslu.“ Þarna var talað beint til Félags atvinnurekenda. Jæja, Páll Gunnar, hlustaðu nú: Reynsla bænda er að þeir geti ekki keppt við erlendar innfluttar landbúnaðarvörur. Bændur hafa kynnt sér norskar og evrópskar reglur sem gilda um landbúnað og sjá að þar gilda víðtækar undanþágur frá samkeppnislögum. Vinsamlegast svaraðu frekar spurningunni sem blasir við: Hvaða skuldbindingar Íslands að EES-rétti gera það að verkum að undanþágur geta ekki gilt frá samkeppnislögum á Íslandi fyrir landbúnað ef slíkar undanþágur gilda í Noregi og ESB? Höfundur er hagfræðingur og verkefnisstjóri hjá Mjólkursamsölunni.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun