Hið óhjákvæmilega samhengi laga og samfélags Arnar Þór Jónsson skrifar 13. maí 2021 18:00 Á síðustu árum hef ég ritað tugi greina í blöð og tímarit um undirstöður laga og réttar, um lýðræði, valdtemprun og nauðsyn þess að valdhafar svari til ábyrgðar, um samhengi réttinda og skyldna, mikilvægi sjálfsákvörðunarréttar o.m.fl. Framlag mitt má vissulega kallast þátttaka í „samfélagsumræðu“ en hún er þó fyrst og fremst innlegg í lagalega umræðu, því þetta tvennt verður í raun ekki aðgreint. Í skrifum mínum hef ég lagt áherslu á þessa staðreynd, þ.e. að lög og samfélag eru tvær hliðar á sama veruleika. Umræða um lög er því óhjákvæmilega jafnframt umfjöllun um samfélagsmál. Hér sem annars staðar þurfa menn að gæta þess að láta ekki hagsmuni og afflutning leiða sig á villigötur. Greinar mínar hafa verið ritaðar til áminningar um tiltekna útgangspunkta og meginviðmið sem nauðsynlegt er að almenningur og valdhafar séu vakandi yfir: Okkur ber ávallt að standa vörð um stjórnarskrá lýðveldisins og virða ákvæði hennar eins og þau standa. Stjórnskipun Íslands ber að verja og forðast umbyltingar án vandaðrar umræðu. Standa ber vörð um sjálfstæði Íslands, m.a. með því að virða ákvæði laga og fjölþjóðlegra samninga um fullveldi og sjálfsákvörðunarrétt Íslendinga. Verja ber fullveldi Íslands, þ.e. það meginviðmið að Íslendingar eigi sjálfir síðasta orðið um innihald laga og þar með þann grunn sem dómstólar og framkvæmdavald starfa á. Bæta verður hagsmunagæslu okkar á erlendum vettvangi, ekki síst í sameiginlegu EES nefndinni. Ef við sem þjóð sinnum ekki þessari hagsmunagæslu, þá gerir það enginn. Lög sem gilda eiga á Íslandi skulu eiga sér lýðræðislega rót og vera sett að undangenginni umræðu hér á landi. Innleiðing erlendra reglna má ekki vera hömlulaus. Íslensk lög skulu taka mið af íslenskum aðstæðum. Hagnýting náttúruauðlinda Íslands er ein af grunnstoðum hagsældarinnar og má ekki ganga okkur úr greipum. Framsal ríkisvalds úr landi skal sæta þröngum skilyrðum, ekki aðeins í orði heldur einnig í verki. Í framkvæmd hefur EES samningurinn leitt til meira framsal ríkisvalds til erlendra stofnana en gert var ráð fyrir þegar Ísland gerðist aðili að samningnum 1992. Sem löggjafarþing Íslendinga verður Alþingi að geta breytt eða endurskoðað þau lög sem ætlað er að gilda hérlendis. Ákvarðanir um réttindi og skyldur Íslendinga skulu teknar sem næst vettvangi, ekki í erlendum borgum. Gera ber athugasemdir við að erlendar stofnanir seilist ótilhlýðilega til valda og áhrifa hérlendis án skýrra lagaheimilda. Lög eiga að vera fyrirsjáanleg, skiljanleg og skýr. Lagareglur eiga ekki að vera svo margar og svo flóknar að almennir borgarar sjái ekki út úr augum. Kalla ber fólk til ábyrgðar. Ábyrgð er undirstaða frelsis. Virkja ber þann kraft og þá hæfileika sem búa í hverjum manni, jafnt ungum sem öldnum Ekki má rjúfa tengsl milli almennings og valdhafa. Allt vald ber að tempra, embættisvaldið ekki síst. Borgararnir hafa rétt og skyldu til tjáningar, til að setja fram málefnalega gagnrýni. Í lýðfrjálsu ríki verður almennum borgurum ekki skipað að hlýða umyrðalaust, án andófs, án hugsunar. Við eigum að vinna úr málum okkar eftir samhengi og stöðu mála sem uppi er hverju sinni. Heila gömul sár í stað þess að ýfa þau stöðugt upp. Enginn er fullkominn, en við getum öll gert betur. Öllum er okkur ábótavant, en öll höfum við eitthvað gott fram að færa. Við vitum ekki hvernig mál munu þróast á komandi tíð en við verðum að leitast við að gera okkar besta. Við erum sammála um að við viljum kalla fólk til ábyrgðar sem hefur þá sýn að vilja leiða mál fram til farsældar og betra lífs. Að við viljum vinna saman, en ekki vera stöðugt að deila, sundurgreina og útiloka. Væri ekki gott að horfa á það sem vel gengur og telst æskilegt, fremur en að einblína á dökku hliðarnar og það sem miður hefur farið? Viljum við ekki vökva blómin frekar en arfann? Greinar mínar skrifa ég ekki til að koma sjálfum mér á framfæri, en ég orða raddir margra sem hafa svipaða sýn og liggur það sama á hjarta. Slíkar raddir þurfa að heyrast og þær eiga erindi. Ég gef kost á mér í þeim tilgangi að hjálpa til ef fólk óskar þess að fá sjónarmið mín inn á Alþingi. Þetta snýr ekki að öðru. Allir eiga að hafa slíkan rétt, hvort sem þeir eru dómarar, saksóknarar, smiðir, píparar eða verslunarmenn. Svo er bara kosið. Út á það gengur lýðræðið. Við verðum alltaf að leitast við að sjá heildarmyndina í stað þess að einblína á persónur og einhver afmörkuð tilvik. Hvert viljum við stefna? Það er hin eilífa spurning sem ávallt þarf að vera uppi á borðum. Þeir sem bjóða sig fram hljóta að gera það vegna þess að þeir vilja vinna með öðrum í leit að sameiginlegri sýn í stað þess að eyða orku og tíma í að vega að samferðafólki. Ef við værum öll um borð í einu skipi væri samvinna augljós nauðsyn og tíma ekki eytt í óþarfa flokkadrætti og persónuvíg. Öll viljum við koma landinu okkar í heila höfn og góða. Til þess þurfum við samhljóm og yfirsýn. Höfundur hefur ákveðið að gefa kost á sér í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í Suðvesturkjördæmi sem fram fer í júní nk. og óskar eftir stuðningi í 2. til 3. sætið í prófkjörinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Sjálfstæðisflokkurinn Dómstólar Arnar Þór Jónsson Mest lesið Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Halldór 29.06.2024 Halldór Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson Skoðun Skoðun Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun 100 ára afmæli lýðveldisins Íslands Margrét Tryggvadóttir skrifar Sjá meira
Á síðustu árum hef ég ritað tugi greina í blöð og tímarit um undirstöður laga og réttar, um lýðræði, valdtemprun og nauðsyn þess að valdhafar svari til ábyrgðar, um samhengi réttinda og skyldna, mikilvægi sjálfsákvörðunarréttar o.m.fl. Framlag mitt má vissulega kallast þátttaka í „samfélagsumræðu“ en hún er þó fyrst og fremst innlegg í lagalega umræðu, því þetta tvennt verður í raun ekki aðgreint. Í skrifum mínum hef ég lagt áherslu á þessa staðreynd, þ.e. að lög og samfélag eru tvær hliðar á sama veruleika. Umræða um lög er því óhjákvæmilega jafnframt umfjöllun um samfélagsmál. Hér sem annars staðar þurfa menn að gæta þess að láta ekki hagsmuni og afflutning leiða sig á villigötur. Greinar mínar hafa verið ritaðar til áminningar um tiltekna útgangspunkta og meginviðmið sem nauðsynlegt er að almenningur og valdhafar séu vakandi yfir: Okkur ber ávallt að standa vörð um stjórnarskrá lýðveldisins og virða ákvæði hennar eins og þau standa. Stjórnskipun Íslands ber að verja og forðast umbyltingar án vandaðrar umræðu. Standa ber vörð um sjálfstæði Íslands, m.a. með því að virða ákvæði laga og fjölþjóðlegra samninga um fullveldi og sjálfsákvörðunarrétt Íslendinga. Verja ber fullveldi Íslands, þ.e. það meginviðmið að Íslendingar eigi sjálfir síðasta orðið um innihald laga og þar með þann grunn sem dómstólar og framkvæmdavald starfa á. Bæta verður hagsmunagæslu okkar á erlendum vettvangi, ekki síst í sameiginlegu EES nefndinni. Ef við sem þjóð sinnum ekki þessari hagsmunagæslu, þá gerir það enginn. Lög sem gilda eiga á Íslandi skulu eiga sér lýðræðislega rót og vera sett að undangenginni umræðu hér á landi. Innleiðing erlendra reglna má ekki vera hömlulaus. Íslensk lög skulu taka mið af íslenskum aðstæðum. Hagnýting náttúruauðlinda Íslands er ein af grunnstoðum hagsældarinnar og má ekki ganga okkur úr greipum. Framsal ríkisvalds úr landi skal sæta þröngum skilyrðum, ekki aðeins í orði heldur einnig í verki. Í framkvæmd hefur EES samningurinn leitt til meira framsal ríkisvalds til erlendra stofnana en gert var ráð fyrir þegar Ísland gerðist aðili að samningnum 1992. Sem löggjafarþing Íslendinga verður Alþingi að geta breytt eða endurskoðað þau lög sem ætlað er að gilda hérlendis. Ákvarðanir um réttindi og skyldur Íslendinga skulu teknar sem næst vettvangi, ekki í erlendum borgum. Gera ber athugasemdir við að erlendar stofnanir seilist ótilhlýðilega til valda og áhrifa hérlendis án skýrra lagaheimilda. Lög eiga að vera fyrirsjáanleg, skiljanleg og skýr. Lagareglur eiga ekki að vera svo margar og svo flóknar að almennir borgarar sjái ekki út úr augum. Kalla ber fólk til ábyrgðar. Ábyrgð er undirstaða frelsis. Virkja ber þann kraft og þá hæfileika sem búa í hverjum manni, jafnt ungum sem öldnum Ekki má rjúfa tengsl milli almennings og valdhafa. Allt vald ber að tempra, embættisvaldið ekki síst. Borgararnir hafa rétt og skyldu til tjáningar, til að setja fram málefnalega gagnrýni. Í lýðfrjálsu ríki verður almennum borgurum ekki skipað að hlýða umyrðalaust, án andófs, án hugsunar. Við eigum að vinna úr málum okkar eftir samhengi og stöðu mála sem uppi er hverju sinni. Heila gömul sár í stað þess að ýfa þau stöðugt upp. Enginn er fullkominn, en við getum öll gert betur. Öllum er okkur ábótavant, en öll höfum við eitthvað gott fram að færa. Við vitum ekki hvernig mál munu þróast á komandi tíð en við verðum að leitast við að gera okkar besta. Við erum sammála um að við viljum kalla fólk til ábyrgðar sem hefur þá sýn að vilja leiða mál fram til farsældar og betra lífs. Að við viljum vinna saman, en ekki vera stöðugt að deila, sundurgreina og útiloka. Væri ekki gott að horfa á það sem vel gengur og telst æskilegt, fremur en að einblína á dökku hliðarnar og það sem miður hefur farið? Viljum við ekki vökva blómin frekar en arfann? Greinar mínar skrifa ég ekki til að koma sjálfum mér á framfæri, en ég orða raddir margra sem hafa svipaða sýn og liggur það sama á hjarta. Slíkar raddir þurfa að heyrast og þær eiga erindi. Ég gef kost á mér í þeim tilgangi að hjálpa til ef fólk óskar þess að fá sjónarmið mín inn á Alþingi. Þetta snýr ekki að öðru. Allir eiga að hafa slíkan rétt, hvort sem þeir eru dómarar, saksóknarar, smiðir, píparar eða verslunarmenn. Svo er bara kosið. Út á það gengur lýðræðið. Við verðum alltaf að leitast við að sjá heildarmyndina í stað þess að einblína á persónur og einhver afmörkuð tilvik. Hvert viljum við stefna? Það er hin eilífa spurning sem ávallt þarf að vera uppi á borðum. Þeir sem bjóða sig fram hljóta að gera það vegna þess að þeir vilja vinna með öðrum í leit að sameiginlegri sýn í stað þess að eyða orku og tíma í að vega að samferðafólki. Ef við værum öll um borð í einu skipi væri samvinna augljós nauðsyn og tíma ekki eytt í óþarfa flokkadrætti og persónuvíg. Öll viljum við koma landinu okkar í heila höfn og góða. Til þess þurfum við samhljóm og yfirsýn. Höfundur hefur ákveðið að gefa kost á sér í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í Suðvesturkjördæmi sem fram fer í júní nk. og óskar eftir stuðningi í 2. til 3. sætið í prófkjörinu.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun