„Þessi ummæli komu okkur mjög á óvart,“ segir Guðríður Lára Þrastardóttir, hjá Rauða krossinum, við Vísi. „Því Útlendingastofnun hefur til dæmis áður ákveðið að taka öll mál til efnislegrar meðferðar hjá fólki sem kemur frá Grikklandi eða Ungverjalandi og heyrir undir Dyflinarreglugerðina. Þá tók stofnunin auðvitað ákvörðun vorið 2020 um að breyta mati sínu á því hvort taka bæri Dyflinar- og verndarmál til efnismeðferðar í ljósi Covid-19. Stofnunin hefur víðtækt svigrúm til mats og skyldu til að breyta mati sínu ef aðstæður breytast."
Íris Kristinsdóttir, sviðsstjóri verndarsviðs hjá Útlendingastofnun, hélt því fram við Vísi í gær að Útlendingastofnun gæti ekki ákveðið að taka öll mál flóttafólks á Íslandi, sem þegar hefði hlotið alþjóðlega vernd í Grikklandi, til efnislegrar meðferðar. Spurð hvort stofnunin gæti ekki farið þá leið sagði hún:
„Nei, í raun og veru ekki. Því lögin segja að ef þú hefur hlotið alþjóðlega vernd í öðru landi ber stofnunni ekki að fjalla efnislega um málið nema að sérstakar ástæður eða sérstök tengsl eigi við. Og ef að það á ekki við þá segja lögin í raun að við getum ekki tekið þessi mál til efnislegrar málsmeðferðar.“
Guðríður Lára segir þetta rangt. „Stjórnendum stofnunarinnar er veitt ákveðið svigrúm í lögunum til mats á aðstæðum fólks,“ segir hún og vísar í lög um útlendinga þar sem segir að stofnunin skuli taka umsóknir til efnislegrar meðferðar „ef sérstakar ástæður mæla annars með því“.
Sérstakar ástæður eigi við um Grikkland
Í reglugerð sem dómsmálaráðherra setti árið 2018 eru nefnd nokkur dæmi um hvað beri að túlka sem sérstakar ástæður en þar segir meðal annars: „ef umsækjandi mun eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, s.s. ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða ef umsækjandi getur vænst þess að staða hans, í ljósi framangreindra ástæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki“.
Guðríður Lára segir að mati Rauða krossins eigi þetta við um aðstæður þeirra sem hafa hlotið vernd í Grikklandi:
„Fyrir utan kynþáttahatur, sem er útbreytt í Grikklandi, þá mætir flóttafólk þar kerfislægum hindrunum gegn því að njóta lagalegra réttinda. Þar eru ómannúðlegar aðstæður sem fólk býr við, það er oft húsnæðislaust eða í ólöglegu húsnæði og fær takmarkaðra aðgengi að bæði heilbrigðisþjónustu og félagsþjónustu heldur en heimafólk.
Það eru ýmsar stjórnsýslulegar hindranir sem flóttafólki er í raun ómögulegt að yfirstíga, flóttafólk verður fyrir mismunun í Grikklandi, það er alveg klárt.“
Þá segir hún að grísk stjórnvöld séu almennt farin að sýna klærnar gagnvart flóttamönnum og séu til að mynda búin að afturkalla sérstakan stuðningspakka sem var í gildi fyrir hópinn.
„Við teljum að ástandið á Grikklandi sé þannig að það eigi að meta það svo að þarna gildi sérstakar ástæður um fólk sem kemur þaðan og hefur verið veitt vernd“ segir hún.
