Fyrirbyggjandi meðferð minnkar líkurnar á endurkomu um 42 prósent Hólmfríður Gísladóttir skrifar 16. júní 2021 09:24 „Það er sjaldgæft að við sjáum svona skýrar niðurstöður,“ segir Óskar Þór Jóhannsson krabbameinslæknir og sérfræðingur í erfðum brjóstakrabbameina. Nordicphotos/Getty Fyrirbyggjandi meðferð með krabbameinslyfinu olaparib minnkar áhættuna á endurkomu brjóstakrabbameins um 42 prósent hjá arfberum BRCA1 og BRCA2 stökkbreytinga. Þetta eru niðurstöður alþjóðlegrar rannsóknar, sem munu að öllum líkum hafa nokkur áhrif á bæði forvarnir og meðferð. Sex íslenskar konur tóku þátt í rannsókninni en það vekur helst áhyggjur að hún náði ekki til BRCA2 arfbera með hormónanæm brjóstakrabbamein. Um 70 prósent íslenskra arfbera BRCA2 sem greinast með krabbamein greinast með hormónanæmt krabbamein. Olaparib, sem er virka innihaldsefnið í ýmsum lyfjum, er svokallaður PARP hemill og nýtir sér genagalla í krabbameinsfrumum til að koma í veg fyrir að þær geti gert við sig. Hingað til hefur lyfið aðallega verið notað til að meðhöndla langt gengið krabbamein, bæði í brjóstum og eggjastokkum. OlympiA rannsóknin-gekk hins vegar út á að athuga hvort lyfið hefði fyrirbyggjandi áhrif hjá þeim sem hefðu greinst með brjóstakrabbamein á fyrri stigum og hefðu þegar gengist undir skurðaðgerð og lyfjameðferð. Þá voru aukaverkanir og áhrif lyfsins á lífsgæði einnig til rannsóknar. Góður árangur og viðráðanlegar aukaverkanir Þátttakendur OlympiA höfðu flestir greinst með BRCA1 og/eða BRCA1, hormónaónæmt krabbamein og HER2-neikvætt krabbamein. Allir þátttakendurnir voru í aukinni áhættu á að fá aftur krabbamein, annað hvort vegna þess að ekki tókst að fjarlægja allt krabbameinið með skurðaðgerð eða af því að krabbameinið var stórt og/eða í mörgum kirtlum. Niðurstöðurnar voru þær að árslöng meðferð með olaparib minnkaði líkurnar á endurkomu krabameins og/eða dauða af völdum krabbameins um 42 prósent, samanborið við þá sem fengu lyfleysu. Eftir tvegja og hálfs árs eftirfylgni voru 85,9 prósent þeirra sem fengu olaparib á lífi og lausir við krabbamein, samanborið við 77,1 prósent þeirra sem fengu lyfleysu. Þá reyndust aukaverkanirnar af lyfinu ekki alvarlegar og notkun lyfsins jók ekki hættuna á öðrum krabbameinum. Þó ber að geta þess að til stendur að fylgjast með þátttakendum í samtals tíu ár og því er um bráðabirgðarniðustöður að ræða. Þrýstir á að fleiri fari í genapróf „Það er sjaldgæft að við sjáum svona skýrar niðurstöður,“ segir Óskar Þór Jóhannsson krabbameinslæknir og sérfræðingur í erfðum brjóstakrabbameina. „Það er fjöldi lyfja sem stenst ekki væntingar. Það er miklu meira um það en að við sjáum svona árangur.“ Af íslensku konunum sem tóku þátt í rannsókninni er ein látin. Síðasti sjúklingurinn var tekinn inn í rannsóknina árið 2018 og nær allir búnir að taka lyfið í ár. Þar sem rannsóknin stendur enn yfir vita þátttakendurnir ekki hvort þeir fengu olaparib eða lyfleysu. Aðrir sem komu að rannsókninni á Íslandi voru Ásgerður Sverrisdóttir, sérfræðingur í krabbameinslækningum, og rannsóknarhjúkrunarfræðingar á krabbameinslækningadeild Landspítalans. Óskar, sem hefur um árabil unnið að erfðarannsóknum tengdum brjóstakrabbameinum, segir að niðurstöður OlympiA-rannsóknarinnar muni bæði hafa þýðingu hvað varðar meðferð sjúklinga en einnig hvernig heilbrigðiskrefið nálgast greiningar. Hingað til hefur afmörkuðum hóp kvenna sem greinist með brjóstakrabbamein verið boðin erfðaráðgjöf; öllum yngri en 50 ára og konum yngri en 60 ára sem hafa greinst með svokallað þríkneikvætt brjóstakrabbamein. Með hinu nýja meðferðarúrræði gæti hins vegar farið að borga sig að bjóða fleirum, jafnvel öllum þeim sem greinast með brjóstakrabbamein, genapróf til að kanna hvort olaparib kunni að nýtast þeim til að draga úr líknunum á endurkomu krabbameinsins. Mun vonandi nýtast fleirum Til viðbótar við árangurinn af notkun olaparib er nefnilega hughreystandi hversu aukaverkanirnar eru viðráðanlegar; aðallega ógleði, þreyta, blóðleysi og uppköst. Aukaverkanirnar má tækla með ýmsum ráðum og þar sem þær virðast ekki hættulegar þarf ekki að óttast notkun lyfsins. Óskar segir vonir raunar standa til þess að olaparib muni nýtast fleirum en þeim sem rannsóknin náði til, það er einstaklingum sem hafa greinst með aðrar tegundir brjóstakrabbameina. Þar má meðal annars nefna arfbera BRCA2 sem hafa greinst með hormónanæmt krabbamein. „Í dag er vitað að þessi lyf hafa engin neikvæð áhrif á virkni andhormónlyfja og þegar sömu lyf hafa verið prófuð í öðrum rannsóknum hafa þau sýnt að minnsta kosti jafngóða virkni, jafnvel betri, en ef æxlin eru hormónaónæm. Það er því mat okkar sem tóku þátt í rannsókninni að það sé ekki rétt að binda notkun lyfsins bara við þá sem eru í þessari verulega auknu áhættu,“ segir Óskar. Hann setur þá fyrirvara við rannsóknina að hún kann að leiða í ljós að olaparib seinki aðeins endurkomu krabbameins, það er að segja að áhættan kunni að aukast aftur með tíð og tíma. Frumniðurstöðurnar séu hins vegar afar jákvæðar og líklega muni lyfið fara í almenna notkun á næsta ári, háð ákvörðunum evrópsku lyfjastofnunarinnar. Þangað til verði mögulega hægt að fá neyðarheimild til að nota það hjá einstaka sjúklingum. Heilbrigðismál Lyf Landspítalinn Mest lesið Allir starfsmenn jafnréttisaðgerða sendir í leyfi fyrir lok dags Erlent Yfirmaður strandgæslunnar látinn fjúka Erlent Kæra ákvörðun Trumps: „Hann getur ekki breytt stjórnarskránni með einu pennastriki“ Erlent Tjáði sig um ofbeldi sonarins fyrir andlátið: „Ætla aldrei að leyfa honum að koma nálægt mér aftur“ Innlent Fjárfesta í gervigreind fyrir 70 billjónir Erlent Heitar umræður um lokun flugbrautar Innlent „Gímaldið“ á borði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála Innlent Íhugar að leggja viðbótartoll á allar vörur frá Kína Erlent 76 látnir eftir eldsvoðann í Tyrklandi Erlent Maðurinn sem ók á Ibrahim: „Skelfilegt að enda ferilinn svona“ Innlent Fleiri fréttir Tjáði sig um ofbeldi sonarins fyrir andlátið: „Ætla aldrei að leyfa honum að koma nálægt mér aftur“ „Gímaldið“ á borði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála Heitar umræður um lokun flugbrautar Eldur kviknaði í pappagámi í Skeifunni Prammi á ferðinni á Ölfusá vegna nýrrar brúar Kristrún væntir áframhaldandi náinna samskipta við Bandaríkin 155 milljónir til sviðslistaverkefna Dagur kveður eftir 23 ár í borginni Rýnt í fyrsta dag Trumps í embætti og deilt um Reykjavíkurflugvöll Sjúkraflug mikilvægara en „að rífast um einhver tré“ Einhver heimili enn keyrð á varaafli Hefur ekki fengið verkefni í mánuð Sjá auknar líkur á eldgosi í kortunum Öllum rýmingum aflétt Sagði skilaboð þar sem hann sagðist fullur eftirsjár fölsuð Þúsund skref aukalega skila 15 prósent lægri dánartíðni Undirbúa móttöku þeirra sem verða sendir frá Bandaríkjunum Ætla að breytast í stjórnmálaflokk á fyrsta landsfundinum í sex ár Rýmingum aflétt í Neskaupstað en ekki Seyðisfirði Ákærður fyrir tilraun til manndráps á Vopnafirði Búast við afléttingu fyrir austan í hádeginu Kaldasta árið á landinu í rúman aldarfjórðung Kallar eftir þjóðarátaki: Skólastjóri segir agaleysi innan skólanna óboðlegt Maðurinn sem ók á Ibrahim: „Skelfilegt að enda ferilinn svona“ Bein útsending: Veður og veitur – áskoranir fráveitna vegna loftslagsbreytinga Ráðast í átaksverkefni í kjölfar sýkingarinnar á Mánagarði Rýmingum væntanlega aflétt og fært um Fjarðarheiðina Kviknaði í pappírsgámi í Kópavogi Flokkur fólksins fengið 240 milljónir þrátt fyrir ranga skráningu Kæru VÁ á hendur MAST vísað frá Sjá meira
Þetta eru niðurstöður alþjóðlegrar rannsóknar, sem munu að öllum líkum hafa nokkur áhrif á bæði forvarnir og meðferð. Sex íslenskar konur tóku þátt í rannsókninni en það vekur helst áhyggjur að hún náði ekki til BRCA2 arfbera með hormónanæm brjóstakrabbamein. Um 70 prósent íslenskra arfbera BRCA2 sem greinast með krabbamein greinast með hormónanæmt krabbamein. Olaparib, sem er virka innihaldsefnið í ýmsum lyfjum, er svokallaður PARP hemill og nýtir sér genagalla í krabbameinsfrumum til að koma í veg fyrir að þær geti gert við sig. Hingað til hefur lyfið aðallega verið notað til að meðhöndla langt gengið krabbamein, bæði í brjóstum og eggjastokkum. OlympiA rannsóknin-gekk hins vegar út á að athuga hvort lyfið hefði fyrirbyggjandi áhrif hjá þeim sem hefðu greinst með brjóstakrabbamein á fyrri stigum og hefðu þegar gengist undir skurðaðgerð og lyfjameðferð. Þá voru aukaverkanir og áhrif lyfsins á lífsgæði einnig til rannsóknar. Góður árangur og viðráðanlegar aukaverkanir Þátttakendur OlympiA höfðu flestir greinst með BRCA1 og/eða BRCA1, hormónaónæmt krabbamein og HER2-neikvætt krabbamein. Allir þátttakendurnir voru í aukinni áhættu á að fá aftur krabbamein, annað hvort vegna þess að ekki tókst að fjarlægja allt krabbameinið með skurðaðgerð eða af því að krabbameinið var stórt og/eða í mörgum kirtlum. Niðurstöðurnar voru þær að árslöng meðferð með olaparib minnkaði líkurnar á endurkomu krabameins og/eða dauða af völdum krabbameins um 42 prósent, samanborið við þá sem fengu lyfleysu. Eftir tvegja og hálfs árs eftirfylgni voru 85,9 prósent þeirra sem fengu olaparib á lífi og lausir við krabbamein, samanborið við 77,1 prósent þeirra sem fengu lyfleysu. Þá reyndust aukaverkanirnar af lyfinu ekki alvarlegar og notkun lyfsins jók ekki hættuna á öðrum krabbameinum. Þó ber að geta þess að til stendur að fylgjast með þátttakendum í samtals tíu ár og því er um bráðabirgðarniðustöður að ræða. Þrýstir á að fleiri fari í genapróf „Það er sjaldgæft að við sjáum svona skýrar niðurstöður,“ segir Óskar Þór Jóhannsson krabbameinslæknir og sérfræðingur í erfðum brjóstakrabbameina. „Það er fjöldi lyfja sem stenst ekki væntingar. Það er miklu meira um það en að við sjáum svona árangur.“ Af íslensku konunum sem tóku þátt í rannsókninni er ein látin. Síðasti sjúklingurinn var tekinn inn í rannsóknina árið 2018 og nær allir búnir að taka lyfið í ár. Þar sem rannsóknin stendur enn yfir vita þátttakendurnir ekki hvort þeir fengu olaparib eða lyfleysu. Aðrir sem komu að rannsókninni á Íslandi voru Ásgerður Sverrisdóttir, sérfræðingur í krabbameinslækningum, og rannsóknarhjúkrunarfræðingar á krabbameinslækningadeild Landspítalans. Óskar, sem hefur um árabil unnið að erfðarannsóknum tengdum brjóstakrabbameinum, segir að niðurstöður OlympiA-rannsóknarinnar muni bæði hafa þýðingu hvað varðar meðferð sjúklinga en einnig hvernig heilbrigðiskrefið nálgast greiningar. Hingað til hefur afmörkuðum hóp kvenna sem greinist með brjóstakrabbamein verið boðin erfðaráðgjöf; öllum yngri en 50 ára og konum yngri en 60 ára sem hafa greinst með svokallað þríkneikvætt brjóstakrabbamein. Með hinu nýja meðferðarúrræði gæti hins vegar farið að borga sig að bjóða fleirum, jafnvel öllum þeim sem greinast með brjóstakrabbamein, genapróf til að kanna hvort olaparib kunni að nýtast þeim til að draga úr líknunum á endurkomu krabbameinsins. Mun vonandi nýtast fleirum Til viðbótar við árangurinn af notkun olaparib er nefnilega hughreystandi hversu aukaverkanirnar eru viðráðanlegar; aðallega ógleði, þreyta, blóðleysi og uppköst. Aukaverkanirnar má tækla með ýmsum ráðum og þar sem þær virðast ekki hættulegar þarf ekki að óttast notkun lyfsins. Óskar segir vonir raunar standa til þess að olaparib muni nýtast fleirum en þeim sem rannsóknin náði til, það er einstaklingum sem hafa greinst með aðrar tegundir brjóstakrabbameina. Þar má meðal annars nefna arfbera BRCA2 sem hafa greinst með hormónanæmt krabbamein. „Í dag er vitað að þessi lyf hafa engin neikvæð áhrif á virkni andhormónlyfja og þegar sömu lyf hafa verið prófuð í öðrum rannsóknum hafa þau sýnt að minnsta kosti jafngóða virkni, jafnvel betri, en ef æxlin eru hormónaónæm. Það er því mat okkar sem tóku þátt í rannsókninni að það sé ekki rétt að binda notkun lyfsins bara við þá sem eru í þessari verulega auknu áhættu,“ segir Óskar. Hann setur þá fyrirvara við rannsóknina að hún kann að leiða í ljós að olaparib seinki aðeins endurkomu krabbameins, það er að segja að áhættan kunni að aukast aftur með tíð og tíma. Frumniðurstöðurnar séu hins vegar afar jákvæðar og líklega muni lyfið fara í almenna notkun á næsta ári, háð ákvörðunum evrópsku lyfjastofnunarinnar. Þangað til verði mögulega hægt að fá neyðarheimild til að nota það hjá einstaka sjúklingum.
Heilbrigðismál Lyf Landspítalinn Mest lesið Allir starfsmenn jafnréttisaðgerða sendir í leyfi fyrir lok dags Erlent Yfirmaður strandgæslunnar látinn fjúka Erlent Kæra ákvörðun Trumps: „Hann getur ekki breytt stjórnarskránni með einu pennastriki“ Erlent Tjáði sig um ofbeldi sonarins fyrir andlátið: „Ætla aldrei að leyfa honum að koma nálægt mér aftur“ Innlent Fjárfesta í gervigreind fyrir 70 billjónir Erlent Heitar umræður um lokun flugbrautar Innlent „Gímaldið“ á borði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála Innlent Íhugar að leggja viðbótartoll á allar vörur frá Kína Erlent 76 látnir eftir eldsvoðann í Tyrklandi Erlent Maðurinn sem ók á Ibrahim: „Skelfilegt að enda ferilinn svona“ Innlent Fleiri fréttir Tjáði sig um ofbeldi sonarins fyrir andlátið: „Ætla aldrei að leyfa honum að koma nálægt mér aftur“ „Gímaldið“ á borði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála Heitar umræður um lokun flugbrautar Eldur kviknaði í pappagámi í Skeifunni Prammi á ferðinni á Ölfusá vegna nýrrar brúar Kristrún væntir áframhaldandi náinna samskipta við Bandaríkin 155 milljónir til sviðslistaverkefna Dagur kveður eftir 23 ár í borginni Rýnt í fyrsta dag Trumps í embætti og deilt um Reykjavíkurflugvöll Sjúkraflug mikilvægara en „að rífast um einhver tré“ Einhver heimili enn keyrð á varaafli Hefur ekki fengið verkefni í mánuð Sjá auknar líkur á eldgosi í kortunum Öllum rýmingum aflétt Sagði skilaboð þar sem hann sagðist fullur eftirsjár fölsuð Þúsund skref aukalega skila 15 prósent lægri dánartíðni Undirbúa móttöku þeirra sem verða sendir frá Bandaríkjunum Ætla að breytast í stjórnmálaflokk á fyrsta landsfundinum í sex ár Rýmingum aflétt í Neskaupstað en ekki Seyðisfirði Ákærður fyrir tilraun til manndráps á Vopnafirði Búast við afléttingu fyrir austan í hádeginu Kaldasta árið á landinu í rúman aldarfjórðung Kallar eftir þjóðarátaki: Skólastjóri segir agaleysi innan skólanna óboðlegt Maðurinn sem ók á Ibrahim: „Skelfilegt að enda ferilinn svona“ Bein útsending: Veður og veitur – áskoranir fráveitna vegna loftslagsbreytinga Ráðast í átaksverkefni í kjölfar sýkingarinnar á Mánagarði Rýmingum væntanlega aflétt og fært um Fjarðarheiðina Kviknaði í pappírsgámi í Kópavogi Flokkur fólksins fengið 240 milljónir þrátt fyrir ranga skráningu Kæru VÁ á hendur MAST vísað frá Sjá meira
Tjáði sig um ofbeldi sonarins fyrir andlátið: „Ætla aldrei að leyfa honum að koma nálægt mér aftur“ Innlent
Tjáði sig um ofbeldi sonarins fyrir andlátið: „Ætla aldrei að leyfa honum að koma nálægt mér aftur“
Tjáði sig um ofbeldi sonarins fyrir andlátið: „Ætla aldrei að leyfa honum að koma nálægt mér aftur“ Innlent