Getur leitt til uppsagnar ef fólk vill ekki bólusetningu

En hvernig og hvaða vinnustaðir geta skoðað slíkar kröfur? Og eru vinnustaðir almennt að íhuga þessi mál, til dæmis við ráðningar?

Í Atvinnulífinu í dag og á morgun er fjallað um það hvort Covid sé líklegt til að hafa áhrif á ráðningasamninga vinnuveitenda og starfsfólks til framtíðar.

Vinnustaðir gætu jafnvel sagt upp óbólusettu starfsfólki

Inga Björg Hjaltadóttir, lögfræðingur og framkvæmdastjóri Attentus, segir vinnustaði þurfa að rýna það vel ef hugmyndir eru uppi um að setja kröfu um bólusetningar starfsfólks síns.

Annað væri upp á teningnum ef stjórnvöld gæfu út tilmæli um að bólusetning væri skylda til geta sótt mannmarga staði eins og margir vinnustaðir eru.

Þar sem svo er ekki, þarf að horfa til þess hvaða reglur gilda bæði varðandi ráðningarsambandið sem slíkt, hvaða kröfur vinnuveitandinn megi gera samkvæmt reglum vinnuréttar og svo hvaða reglur gildi skráningu persónuupplýsinga, en undir þær reglur heyra skráningar heilsufarsupplýsinga starfsfólks. 

„Um leið og gerð er krafa um bólusetningu til að geta sinnt ákveðnum störfum þá fylgir því að atvinnurekandi er farinn að halda skrá um bólusetningar með einum eða öðrum hætti. Það getur fyllilega verið heimilt að krefjast þess að starfsfólk sé bólusett við störf, en með því getur atvinnurekandi þó ekki skikkað starfsfólk í bólusetningu. Atvinnurekandi getur til dæmis gert það að skilyrði fyrir áframhaldandi starfi að starfsmaður sé bólusettur ef starfið kallar á slíkt eða starfsaðstæður, svo sem ef hann þarf að ferðast erlendis vegna vinnu sinnar eða ef hann starfar með viðkvæmum skjólstæðingum í starfi sínu,“ segir Inga.

Í þessu samhengi má nefna að víða er nú þegar farið fram á að farþegar sýni bólusetningarvottorð þegar þeir ferðast á milli landa, sé ætlunin að sleppa undan sóttkví. Fyrirtæki sem starfa á alþjóðamarkaði eru því dæmi um vinnustaði sem gætu skoðað kröfu um bólusetningu starfsfólks síns, þurfi fólk að ferðast vegna vinnu sinnar.

Vinnustaðir sem starfa með viðkvæmum skjólstæðingum teljast líka nokkuð margir. Þetta geta verið vinnustaðir eins og skólar, heilsugæslur, sjúkrahús, hjúkrunarheimili, dvalarheimili, sambýli og fleiri staðir.

„Eins gæti það komið til að vinnuveitandi setti vinnureglur um að starfsmenn þurfi að vera bólusettir við ákveðin störf vegna ríkra viðskiptahagsmuna svo sem vegna starfa við matvælaframleiðslu eða framleiðslu sem gæti stöðvast vegna Covid smits,“ segir Inga og bætir við:

En ef starfsfólk vill ekki láta bólusetja sig þá gæti það í slíkum tilvikum leitt til lögmætrar uppsagnar úr starfi.“

Inga ítrekar þó að vinnustaðir rýni vel í hvað sé skynsamlegt og hvað sé leyfilegt og hvað ekki í þessum efnum.

„Mikilvægt er þá að fara vel í gegnum heimildir samkvæmt persónuverndarlögum og skoða vel hvort þessi vinnsla persónuupplýsinga sé leyfileg og haga allri framkvæmd í samræmi við lög.“

Telur þú líklegt að Covid muni hafa áhrif á ráðningasamninga framtíðarinnar?

Það gæti komið til þess að vinnuveitendur settu skilyrði í ráðningasamning við upphaf ráðningar um að starfsmenn þurfi að vera bólusettir til að geta rækt starf sitt. 

Þá er talsvert um það að heimavinna og sveigjanleiki vinnutímans og viðveru verði aukin til dæmis einhverja daga í viku. Mörg fyrirtæki eru að setja sér heimavinnustefnur eða fjarvinnustefnur og það hefur að einhverju leyti áhrif á ráðningasamninga,“ segir Inga.

Þá segir Inga það mikilvægt almennt að vinnustaðir hugi vel að því hvernig ráðningasamningar séu útfærðir og tiltekur nokkur dæmi:

„Það eru ríkari kröfur á vinnuveitanda um sönnun á því um hvað var samið í ráðningasamningi, en starfsmann. Þá þurfa ráðningasamningar að uppfylla ákveðnar lágmarkskröfur sem skilgreindar eru í kjarasamningum, meðal annars um skilgreiningu vinnutíma, starfstöðvar og starfs.

Það er síðan í auknum mæli verið að huga að hugverkaréttindum, helgun í starfi og samkeppnishömlum í ráðningasamningum.

Eins mælum við með að settar séu tilvísanir í reglur vinnustaðarins og lög hvað varðar einelti, kynferðislegt- og kynbundið áreiti og ofbeldi í starfi í ráðningasamningi.“

Stundum koma þó upp mál þar sem starfsmaður verður uppvís að óviðeigandi hegðun utan vinnustaðarins.

Sum þessara mála rata jafnvel í fjölmiðla, geta valdið vinnustaðnum skaða og orðsporsmissi.

Inga segir vinnustaði geta sett ákvæði í ráðningasamninga sem gerir þeim kleift að bregðast betur við slíkum aðstæðum og siðareglur fyrir vinnustaðinn, sem vísað er til í ráðningarsamningum, eru góð leið til að taka á slíkum þáttum.