Tryggjum að allir geti lifað mannsæmandi lífi Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar 16. september 2021 17:00 Það eru grundvallarmannréttindi að búa við félagslegt öryggi og mannlega reisn. Við eigum öll rétt á viðunandi lífsafkomu og því að njóta líkamlegrar og andlegrar heilsu. Til þess þurfum við meðal annars að hafa aðgang að mat, fatnaði, húsaskjóli og heilbrigðisþjónustu. Sláandi niðurstöður könnunar sem Varða, rannsóknarstofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir Öryrkjabandalag Íslands á fátækt meðal fatlaðs fólks sýna okkur að við sem samfélag þurfum að gera miklu betur. Í niðurstöðum könnunarinnar kemur meðal annars fram að fjárhagsstaða fatlaðs fólks er mjög slæm. Þannig eiga tæplega átta af hverjum tíu erfitt eða frekar erfitt með að ná endum saman, sex af tíu geta ekki mætt óvæntum útgjöldum og fjórir af hverjum tíu búa við skort á efnahagslegum gæðum. Þar má einnig sjá að ríflega átta af hverjum tíu hafa neitað sér um heilbrigðisþjónustu. Sá hópur sem hefur það verst fjárhagslega eru einstæðir fatlaðir foreldrar og einhleypt fatlað fólk. Þó niðurstöður könnunarinnar séu nýjar og sláandi ættu þær ekki að koma á óvart. Ítrekað hefur verið vakin athygli á því að öryrkjar séu sá hópur sem líklegast er að búi við fjárhagsþrengingar og fátækt. Ranghugmyndir um fátækt Til lengri tíma virtust stjórnvöld líta svo á að ekki mætti bæta framfærslumöguleika fatlaðs fólks nema að farið yrði í heildarendurskoðun á almannatryggingakerfinu og horft væri meira til starfsgetu en skorts þar á. Það hefur legið fyrir í nokkur ár að það er ekki nokkur vilji til að fara þá leið af hálfu Öryrkjabandalagsins og við hjá BSRB styðjum þá afstöðu. Í stað þess að málin séu hugsuð upp á nýtt og lausnir fundnar hefur málið nánast ekkert verið rætt á vettvangi stjórnmálanna. Það er auðvelt að álykta sem svo að ástæðuna megi að hluta rekja til þeirrar ranghugmyndar að fátækt fólk geti með einhverjum hætti snúið við sinni fjárhagsstöðu ef þau bara hafi viljann til að gera það. Með þeirri hugmyndafræði er grafið undan mannlegri reisn fatlaðs fólks sem hefur ýmist misst starfsgetuna eða býr við skerta starfsgetu vegna veikinda eða slysa. Aðstæðna sem þau höfðu ekkert val um. Rannsókn Vörðu leiddi með skýrum hætti í ljós að það er mikill vilji meðal fatlaðs fólks að vera á vinnumarkaði en það eru ýmsar ástæður fyrir því að það gengur ekki upp. Hluti hópsins hefur misst starfsgetuna og getur því ekki tekið þátt af heilsufarsástæðum. Þau sem hafa starfsgetu til að vinna hlutastörf óttast skerðingar og kröfur um endurgreiðslu til Tryggingastofnunar en staðreyndin er einnig sú að fá sveigjanleg störf eru í boði á vinnumarkaði þar sem algengast er að miðað sé við að sem flestir séu í fullu starfi. Við sem þjóð erum langt frá því markmiði að tryggja að allir búi við fullnægjandi lífsskilyrði. Það skortir á stefnumörkun þegar kemur að framfærslu fatlaðs fólks og það hefur skaðleg áhrif á líf þeirra, barna og fjölskyldna. Það er nefnilega ekki bara fatlað fólk sem lendir í þessari fátæktargildru því það sama á við um börnin þeirra, sem fá ekki sömu möguleika og önnur börn vegna erfiðrar fjárhagsstöðu foreldra þeirra. Við þurfum ný mælitæki Það er allt of algengt í pólitískri umræðu að við metum árangur okkar sem samfélags út frá hagvexti eða því hvaða fjárhæðum sé veitt í tiltekna málaflokka, sér í lagi í velferðarmálunum. Við ættum frekar að leggja áherslu á útkomuna, hvernig við tryggjum að velferðarkerfið okkar skili því sem við viljum að það skili. Við getum ekki haldið áfram að mæla árangur þjóða með efnahagslegum framförum eingöngu. Við verðum að skoða hvernig við hjálpum hvert öðru. Hvernig við deilum því sem er til skiptanna með réttlátum hætti og sköpum jöfn tækifæri fyrir alla. Við verðum að setja okkur mælanleg markmið, kanna hvort við náum þeim markmiðum og breyta aðferðafræðinni ef svo er ekki. Niðurstöður rannsóknar Vörðu sýna svo ekki verður um villst að almannatryggingakerfið er ekki að þjóna þeim tilgangi sem við viljum að það geri. Þær gefa þvert á móti til kynna að það ríki stefnuleysi þegar kemur að fjárhagsstöðu og heilsu fatlaðs fólks og barna þeirra. Þetta er ekki staða sem við getum sætt okkur við. Við þurfum að taka utan um þennan hóp og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi, náð endum saman og fengið sínum grundvallarþörfum fullnægt. Kröfur fatlaðs fólks eru í grunninn einfaldar. Það þarf að hækka örorkulífeyrinn og tekjutengdar greiðslur, draga úr skerðingum og einfalda kerfið. Öll þau fjölmörgu sem bjóða sig fram til Alþingis í komandi þingkosningum þurfa að kynna sér niðurstöður rannsóknarinnar, hlusta á kröfur fatlaðs fólks og einsetja sér að gera þær breytingar sem nauðsynlegar eru þegar nýtt Alþingi tekur til starfa að loknum kosningum. Höfundur er formaður BSRB. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sonja Ýr Þorbergsdóttir Tryggingar Mest lesið Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson Skoðun Halldór 15.02.2025 Halldór Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir Skoðun Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson skrifar Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Höldum yngri þingmönnum aðskildum frá hinum eldri ! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason skrifar Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Verður dánaraðstoð leyfð í Danmörku í náinni framtíð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Flugvöllur okkar allra! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Svar við rangfærslum Félags atvinnurekenda um tollamál Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Við þurfum að ræða um Evrópusambandið Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Skoðun Sannleikurinn um undirbúning útlendingafrumvarpsins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig bætum við stafræna umgjörð heilbrigðiskerfisins? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Þegar raunveruleikinn er forritaður Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar Skoðun Á Sjálfstæðisflokkurinn sér viðreisnar von? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Valentínus Árni Már Jensson skrifar Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Barnavernd í brennidepli! Merki um öryggi – Signs of Safety Gyða Hjartardóttir skrifar Skoðun Kolbikasvört staða María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar Skoðun Ekkert um okkur án okkar Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun One way Ticket á Litla-Hraun í framtíðinni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Rauðsokkur í Efra-Breiðholti Edith Oddsteinsdóttir skrifar Skoðun Jafningjafræðsla um stafrænt ofbeldi Hjalti Ómar Ágústsson skrifar Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Það eru grundvallarmannréttindi að búa við félagslegt öryggi og mannlega reisn. Við eigum öll rétt á viðunandi lífsafkomu og því að njóta líkamlegrar og andlegrar heilsu. Til þess þurfum við meðal annars að hafa aðgang að mat, fatnaði, húsaskjóli og heilbrigðisþjónustu. Sláandi niðurstöður könnunar sem Varða, rannsóknarstofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir Öryrkjabandalag Íslands á fátækt meðal fatlaðs fólks sýna okkur að við sem samfélag þurfum að gera miklu betur. Í niðurstöðum könnunarinnar kemur meðal annars fram að fjárhagsstaða fatlaðs fólks er mjög slæm. Þannig eiga tæplega átta af hverjum tíu erfitt eða frekar erfitt með að ná endum saman, sex af tíu geta ekki mætt óvæntum útgjöldum og fjórir af hverjum tíu búa við skort á efnahagslegum gæðum. Þar má einnig sjá að ríflega átta af hverjum tíu hafa neitað sér um heilbrigðisþjónustu. Sá hópur sem hefur það verst fjárhagslega eru einstæðir fatlaðir foreldrar og einhleypt fatlað fólk. Þó niðurstöður könnunarinnar séu nýjar og sláandi ættu þær ekki að koma á óvart. Ítrekað hefur verið vakin athygli á því að öryrkjar séu sá hópur sem líklegast er að búi við fjárhagsþrengingar og fátækt. Ranghugmyndir um fátækt Til lengri tíma virtust stjórnvöld líta svo á að ekki mætti bæta framfærslumöguleika fatlaðs fólks nema að farið yrði í heildarendurskoðun á almannatryggingakerfinu og horft væri meira til starfsgetu en skorts þar á. Það hefur legið fyrir í nokkur ár að það er ekki nokkur vilji til að fara þá leið af hálfu Öryrkjabandalagsins og við hjá BSRB styðjum þá afstöðu. Í stað þess að málin séu hugsuð upp á nýtt og lausnir fundnar hefur málið nánast ekkert verið rætt á vettvangi stjórnmálanna. Það er auðvelt að álykta sem svo að ástæðuna megi að hluta rekja til þeirrar ranghugmyndar að fátækt fólk geti með einhverjum hætti snúið við sinni fjárhagsstöðu ef þau bara hafi viljann til að gera það. Með þeirri hugmyndafræði er grafið undan mannlegri reisn fatlaðs fólks sem hefur ýmist misst starfsgetuna eða býr við skerta starfsgetu vegna veikinda eða slysa. Aðstæðna sem þau höfðu ekkert val um. Rannsókn Vörðu leiddi með skýrum hætti í ljós að það er mikill vilji meðal fatlaðs fólks að vera á vinnumarkaði en það eru ýmsar ástæður fyrir því að það gengur ekki upp. Hluti hópsins hefur misst starfsgetuna og getur því ekki tekið þátt af heilsufarsástæðum. Þau sem hafa starfsgetu til að vinna hlutastörf óttast skerðingar og kröfur um endurgreiðslu til Tryggingastofnunar en staðreyndin er einnig sú að fá sveigjanleg störf eru í boði á vinnumarkaði þar sem algengast er að miðað sé við að sem flestir séu í fullu starfi. Við sem þjóð erum langt frá því markmiði að tryggja að allir búi við fullnægjandi lífsskilyrði. Það skortir á stefnumörkun þegar kemur að framfærslu fatlaðs fólks og það hefur skaðleg áhrif á líf þeirra, barna og fjölskyldna. Það er nefnilega ekki bara fatlað fólk sem lendir í þessari fátæktargildru því það sama á við um börnin þeirra, sem fá ekki sömu möguleika og önnur börn vegna erfiðrar fjárhagsstöðu foreldra þeirra. Við þurfum ný mælitæki Það er allt of algengt í pólitískri umræðu að við metum árangur okkar sem samfélags út frá hagvexti eða því hvaða fjárhæðum sé veitt í tiltekna málaflokka, sér í lagi í velferðarmálunum. Við ættum frekar að leggja áherslu á útkomuna, hvernig við tryggjum að velferðarkerfið okkar skili því sem við viljum að það skili. Við getum ekki haldið áfram að mæla árangur þjóða með efnahagslegum framförum eingöngu. Við verðum að skoða hvernig við hjálpum hvert öðru. Hvernig við deilum því sem er til skiptanna með réttlátum hætti og sköpum jöfn tækifæri fyrir alla. Við verðum að setja okkur mælanleg markmið, kanna hvort við náum þeim markmiðum og breyta aðferðafræðinni ef svo er ekki. Niðurstöður rannsóknar Vörðu sýna svo ekki verður um villst að almannatryggingakerfið er ekki að þjóna þeim tilgangi sem við viljum að það geri. Þær gefa þvert á móti til kynna að það ríki stefnuleysi þegar kemur að fjárhagsstöðu og heilsu fatlaðs fólks og barna þeirra. Þetta er ekki staða sem við getum sætt okkur við. Við þurfum að taka utan um þennan hóp og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi, náð endum saman og fengið sínum grundvallarþörfum fullnægt. Kröfur fatlaðs fólks eru í grunninn einfaldar. Það þarf að hækka örorkulífeyrinn og tekjutengdar greiðslur, draga úr skerðingum og einfalda kerfið. Öll þau fjölmörgu sem bjóða sig fram til Alþingis í komandi þingkosningum þurfa að kynna sér niðurstöður rannsóknarinnar, hlusta á kröfur fatlaðs fólks og einsetja sér að gera þær breytingar sem nauðsynlegar eru þegar nýtt Alþingi tekur til starfa að loknum kosningum. Höfundur er formaður BSRB.
Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar
Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar
Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar
Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar
Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar