Um kynfræðslu unglinga, klám og ofbeldi Margrét Nilsdóttir skrifar 28. janúar 2022 10:30 Unglingsárin eru spennandi en jafnframt erfiður og ruglingslegur tími fyrir okkur öll. Við höfum komist að því að veröldin er flóknari en virtist í fyrstu og sannreynt að fullorðið fólk veit ekki alltaf betur og er ekki alltaf heiðarlegt. Á þessum árum viðum við því að okkur þekkingu héðan og þaðan og erum auðvitað misjafnlega gagnrýnin og raunsæ í þekkingaöflun okkar. Allskonar nýjar kenndir kvikna og við fikrum okkur áfram við að kanna þær, ýmist ein eða með öðrum. Flest verðum við forvitin um kynlíf og mörg upplifa allt í einu mjög sterkar kynferðislegar langanir. Þessar langanir snúast oftast um þrá eftir kynferðislegri tengingu við aðra og svo auðvitað um beina líkamlega örvun og nautnina sem fylgir fullnægingu. Við höfum afar takmarkaða stjórn á eigin löngunum og þrám. Sum okkar komast að því að af einhverjum óþekktum ástæðum snúast okkar langanir um annað en þetta algengasta, við löðumst hugsanlega að fólki af sama kyni en ekki gagnstæðu, eða viljum tengjast því í gegnum aðrar athafnir en bara kossa og ljúfar gælur. Mögulega örvumst við kynferðislega við vissa tegund sársauka eða hugsanir um að valda öðrum sársauka eða jafnvel eitthvað allt annað og ennþá furðulegra. Kynverund okkar er að koma í ljós og þó að þetta sé vissulega erfiður tími fyrir öll, þá eru þau okkar sem ekki passa í algengustu kassana í enn erfiðari stöðu. Við höfum fáar eða engar æskilegar fyrirmyndir til að máta okkur við og óttumst því að við séum of afbrigðileg og enginn muni nokkurn tíma meðtaka okkur eins og við erum. Samfélagið hefur á hverjum tíma reynt ýmsar leiðir til að hafa stjórn á kynhegðun ungmenna og sjá til þess að þau fari sér ekki að voða eða komi sér í vandræði. Það má sennilega deila um hversu skynsamlegar þær leiðir hafa verið í gegnum tíðina en það má teljast fullvíst að fólk hefur alltaf meint vel, við viljum jú öll að börnin okkar komist til fullorðinsára eins heilsteypt og sterk eins og þau hafa efni til. Þetta hefur alltaf verið vandasamt samfélagsverkefni en sennilega aldrei eins flókið og nú, þegar hvert og eitt okkar hefur aðgang að nánast ótakmörkuðu magni upplýsinga. Þetta er alveg nýr veruleiki sem við erum enn að átta okkur á en við vitum að internetið er fullt af viðbjóði, til dæmis ofbeldisefni og klámi, og við vitum að unglingar hafa greiðan aðgang að slíku efni. Hvað er þá til ráða? Ungmenni munu alltaf fá langanir til að gera allskonar, hvort sem þær hugmyndir koma úr klámi, fagurbókmenntum eða eigin ranni. Sumt af því sem okkur getur hugkvæmst að gera er hættulegra en annað, til dæmis það að hefta andardrátt með einhverjum hætti eða nota fjötra. Annað virðist hreinlega of framandi eða ógeðfellt til að vera heilbrigt, eins og að hrækja á fólk eða míga á það. Eigum við að fara þá leið að úthrópa allar hugsanlega varasamar kynferðislegar athafnir sem ógeðslegar og algjörlega óæskilegar og treysta á að slík samfélagsleg afstaða beini ungmennum frá slíku eða eigum við að fræða ungmennin okkar um hætturnar og leggja áherslu á að þau kynnist eigin löngunum, setji mörk og virði mörk annarra? Umræðan um klám og þá skökku mynd sem þar birtist af kynlífi er brýn og verður að halda á lofti. Klám er framleitt í þeim tilgangi einum að örva áhorfandann kynferðislega og þar sem það reiðir sig algjörlega á sjónræna skynjun verður það sem fram fer að vera ýkt og umfram allt sjónrænt áhugavert. Klám sýnir aldrei innileika eða nánd og oftast er vafasamt hvort samþykki sé til staðar eða ekki. Þetta eru staðreyndir sem börnin okkar þurfa að vita og við sem samfélag berum ábyrgð á að kenna þeim. Á sama hátt og þau þurfa að læra að í raunveruleikanum er ekki í lagi að rota fólk þó að slíkt sé iðulega gert í hasarmyndum, þurfa þau að læra að það sem þau sjá í klámi á lítið skylt við raunverulegt kynlíf. Klám er afskræming á kynlífi og getur vissulega brenglað væntingar og hugmyndir unglinga um hvernig kynlíf á að fara fram. Það er þó staðreynd að blæti, kynferðislegir valdaleikir og sadómsaókismi, hugtök sem nú er oft talað um sem BDSM, er kynhegðun sem hefur fylgt mannkyninu í gegnum árþúsundir og er ekki hægt að smætta niður í einhverskonar óskapnað sem sé afsprengi kláms. BDSM er ekki ofbeldi. Mörg okkar sem erum BDSM-hneigð höfum nautn af því að valda öðrum sársauka en nautnin þarf að vera gagnkvæm. Að meiða einhvern án samþykkis er ofbeldi, rétt eins og kynlíf án samþykkis er nauðgun. Það er því ekki athöfnin sjálf heldur samhengið þar að baki sem skiptir máli þegar við fellum dóm um hvort um ofbeldi er að ræða eða ekki. Það er engan veginn sanngjarnt eða málefnalegt að gefa í skyn að með því að ræða opinskátt um samþykktar BDSM-athafnir við unglinga, jafnvel þó sú umræða snúist fyrst og fremst um samþykki og öryggi, sé verið að ýta undir ofbeldismenningu og klámvæðingu. Ungt fólk er fullfært um að skilja muninn á ofbeldi og BDSM ef þau fá á annað borð einhverja fræðslu þar að lútandi. Kynfræðsla á ekki að snúast um að kenna börnum að stunda kynlíf eins og við viljum að þau stundi kynlíf, heldur að kenna þeim að stunda sitt kynlíf á eins öruggan hátt og unnt er. Upphrópanir um afbrigðilegheit eða fullyrðingar um hvaða nautnir eigi að skammast sín fyrir eiga ekkert erindi í kynfræðslu unglinga. Það þarf að leggja áherslu á að það sem einkennri gott og heilbrigt kynlíf sé einfaldlega það að öll viðstödd hafi af því einhverskonar nautn og líði vel. Það þarf að tala um samþykki og hvernig það er fengið og mikilvægi þess að alltaf eigi að liggja fyrir yfirlýstur og ákafur vilji til að gera allt sem stendur til að gera. Það þarf að hvetja börn til að vera ófeimin við að tjá sig og virða mörk sín og annarra. Þetta er augljóslega flókið og vandasamt verkefni en sem betur fer höfum við gott fólk sem er tilbúið að fara í skólana og gera þetta vel. Höfundur er meistaranemi í klínískri sálfræði og formaður félagsins BDSM á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kynlíf Klám Skóla - og menntamál Börn og uppeldi Mest lesið Bjarni gleðst yfir tapi mínu í varaformannskjöri Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hvað vakir fyrir utanríkisráðherra? Snorri Másson Skoðun Woke-ið lifir! Bjarni Snæbjörnsson Skoðun RÚV: Gefið okkur Eurovision-gleðina aftur! Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Rektor sem gerir ómögulegt mögulegt Vilborg Ása Guðjónsdóttir Skoðun Björn Þorsteinsson er gott rektorsefni Gunnþórunn Guðmundsdóttir,Halldór Guðmundsson Skoðun Léttleiki og lýðræði – kjósum Höllu sem formann VR Björg Gilsdóttir Skoðun Forstjórinn á Neskaupstað Björn Ólafsson Skoðun Ingibjörg Gunnarsdóttir - Framtíð Háskóla Íslands Áróra Rós Ingadóttir Skoðun Af hverju lýgur Alma? Arnar Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Ósanngjörn skipting kílómetragjalds Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Kæru háskólastúdentar - framtíðin er ykkar! Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Pólska sjónarhornið Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Bjarni gleðst yfir tapi mínu í varaformannskjöri Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun RÚV: Gefið okkur Eurovision-gleðina aftur! Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Rektor sem gerir ómögulegt mögulegt Vilborg Ása Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Léttleiki og lýðræði – kjósum Höllu sem formann VR Björg Gilsdóttir skrifar Skoðun Björn Þorsteinsson er gott rektorsefni Gunnþórunn Guðmundsdóttir,Halldór Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað vakir fyrir utanríkisráðherra? Snorri Másson skrifar Skoðun Ingibjörg Gunnarsdóttir - Framtíð Háskóla Íslands Áróra Rós Ingadóttir skrifar Skoðun Á krossgötum í Úkraínu Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Þegar grafið er undan sjálfi, lífsgleði og tilgangi mannvera Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun St. Tómas Aquinas Árni Jensson skrifar Skoðun Skólinn okkar, FSH Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Föður- og mæðralaus börn Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Minni kvaðir - meira frelsi? Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Forstjórinn á Neskaupstað Björn Ólafsson skrifar Skoðun Woke-ið lifir! Bjarni Snæbjörnsson skrifar Skoðun Almennar skimanir fyrir ristilkrabbameini að hefjast Alma D. Möller skrifar Skoðun Plastflóðið Emily Jaimes Richey-Stavrand,Johanna Franke,Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Baráttan á norðurslóðum Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Orðið er þitt: Af orðsnillingum og hjálpardekkjum Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Farsæl reynsla af stjórnun og samvinnu Ingibjörg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Trump kemur ekki á óvart, en Evrópa getur það Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun Ef það er vilji, þá er vegur Jóhanna Klara Stefánsdóttir,Ingólfur Bender skrifar Skoðun Magnús Karl Magnússon sem rektor – Skýr sýn á samvinnu og samtakamátt í vísindum Erna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju lýgur Alma? Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Snúið til betri vegar Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Er varnarsamningurinn við Bandaríkin í hættu? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Stöðvum blóðmerahaldið á Íslandi Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Unglingsárin eru spennandi en jafnframt erfiður og ruglingslegur tími fyrir okkur öll. Við höfum komist að því að veröldin er flóknari en virtist í fyrstu og sannreynt að fullorðið fólk veit ekki alltaf betur og er ekki alltaf heiðarlegt. Á þessum árum viðum við því að okkur þekkingu héðan og þaðan og erum auðvitað misjafnlega gagnrýnin og raunsæ í þekkingaöflun okkar. Allskonar nýjar kenndir kvikna og við fikrum okkur áfram við að kanna þær, ýmist ein eða með öðrum. Flest verðum við forvitin um kynlíf og mörg upplifa allt í einu mjög sterkar kynferðislegar langanir. Þessar langanir snúast oftast um þrá eftir kynferðislegri tengingu við aðra og svo auðvitað um beina líkamlega örvun og nautnina sem fylgir fullnægingu. Við höfum afar takmarkaða stjórn á eigin löngunum og þrám. Sum okkar komast að því að af einhverjum óþekktum ástæðum snúast okkar langanir um annað en þetta algengasta, við löðumst hugsanlega að fólki af sama kyni en ekki gagnstæðu, eða viljum tengjast því í gegnum aðrar athafnir en bara kossa og ljúfar gælur. Mögulega örvumst við kynferðislega við vissa tegund sársauka eða hugsanir um að valda öðrum sársauka eða jafnvel eitthvað allt annað og ennþá furðulegra. Kynverund okkar er að koma í ljós og þó að þetta sé vissulega erfiður tími fyrir öll, þá eru þau okkar sem ekki passa í algengustu kassana í enn erfiðari stöðu. Við höfum fáar eða engar æskilegar fyrirmyndir til að máta okkur við og óttumst því að við séum of afbrigðileg og enginn muni nokkurn tíma meðtaka okkur eins og við erum. Samfélagið hefur á hverjum tíma reynt ýmsar leiðir til að hafa stjórn á kynhegðun ungmenna og sjá til þess að þau fari sér ekki að voða eða komi sér í vandræði. Það má sennilega deila um hversu skynsamlegar þær leiðir hafa verið í gegnum tíðina en það má teljast fullvíst að fólk hefur alltaf meint vel, við viljum jú öll að börnin okkar komist til fullorðinsára eins heilsteypt og sterk eins og þau hafa efni til. Þetta hefur alltaf verið vandasamt samfélagsverkefni en sennilega aldrei eins flókið og nú, þegar hvert og eitt okkar hefur aðgang að nánast ótakmörkuðu magni upplýsinga. Þetta er alveg nýr veruleiki sem við erum enn að átta okkur á en við vitum að internetið er fullt af viðbjóði, til dæmis ofbeldisefni og klámi, og við vitum að unglingar hafa greiðan aðgang að slíku efni. Hvað er þá til ráða? Ungmenni munu alltaf fá langanir til að gera allskonar, hvort sem þær hugmyndir koma úr klámi, fagurbókmenntum eða eigin ranni. Sumt af því sem okkur getur hugkvæmst að gera er hættulegra en annað, til dæmis það að hefta andardrátt með einhverjum hætti eða nota fjötra. Annað virðist hreinlega of framandi eða ógeðfellt til að vera heilbrigt, eins og að hrækja á fólk eða míga á það. Eigum við að fara þá leið að úthrópa allar hugsanlega varasamar kynferðislegar athafnir sem ógeðslegar og algjörlega óæskilegar og treysta á að slík samfélagsleg afstaða beini ungmennum frá slíku eða eigum við að fræða ungmennin okkar um hætturnar og leggja áherslu á að þau kynnist eigin löngunum, setji mörk og virði mörk annarra? Umræðan um klám og þá skökku mynd sem þar birtist af kynlífi er brýn og verður að halda á lofti. Klám er framleitt í þeim tilgangi einum að örva áhorfandann kynferðislega og þar sem það reiðir sig algjörlega á sjónræna skynjun verður það sem fram fer að vera ýkt og umfram allt sjónrænt áhugavert. Klám sýnir aldrei innileika eða nánd og oftast er vafasamt hvort samþykki sé til staðar eða ekki. Þetta eru staðreyndir sem börnin okkar þurfa að vita og við sem samfélag berum ábyrgð á að kenna þeim. Á sama hátt og þau þurfa að læra að í raunveruleikanum er ekki í lagi að rota fólk þó að slíkt sé iðulega gert í hasarmyndum, þurfa þau að læra að það sem þau sjá í klámi á lítið skylt við raunverulegt kynlíf. Klám er afskræming á kynlífi og getur vissulega brenglað væntingar og hugmyndir unglinga um hvernig kynlíf á að fara fram. Það er þó staðreynd að blæti, kynferðislegir valdaleikir og sadómsaókismi, hugtök sem nú er oft talað um sem BDSM, er kynhegðun sem hefur fylgt mannkyninu í gegnum árþúsundir og er ekki hægt að smætta niður í einhverskonar óskapnað sem sé afsprengi kláms. BDSM er ekki ofbeldi. Mörg okkar sem erum BDSM-hneigð höfum nautn af því að valda öðrum sársauka en nautnin þarf að vera gagnkvæm. Að meiða einhvern án samþykkis er ofbeldi, rétt eins og kynlíf án samþykkis er nauðgun. Það er því ekki athöfnin sjálf heldur samhengið þar að baki sem skiptir máli þegar við fellum dóm um hvort um ofbeldi er að ræða eða ekki. Það er engan veginn sanngjarnt eða málefnalegt að gefa í skyn að með því að ræða opinskátt um samþykktar BDSM-athafnir við unglinga, jafnvel þó sú umræða snúist fyrst og fremst um samþykki og öryggi, sé verið að ýta undir ofbeldismenningu og klámvæðingu. Ungt fólk er fullfært um að skilja muninn á ofbeldi og BDSM ef þau fá á annað borð einhverja fræðslu þar að lútandi. Kynfræðsla á ekki að snúast um að kenna börnum að stunda kynlíf eins og við viljum að þau stundi kynlíf, heldur að kenna þeim að stunda sitt kynlíf á eins öruggan hátt og unnt er. Upphrópanir um afbrigðilegheit eða fullyrðingar um hvaða nautnir eigi að skammast sín fyrir eiga ekkert erindi í kynfræðslu unglinga. Það þarf að leggja áherslu á að það sem einkennri gott og heilbrigt kynlíf sé einfaldlega það að öll viðstödd hafi af því einhverskonar nautn og líði vel. Það þarf að tala um samþykki og hvernig það er fengið og mikilvægi þess að alltaf eigi að liggja fyrir yfirlýstur og ákafur vilji til að gera allt sem stendur til að gera. Það þarf að hvetja börn til að vera ófeimin við að tjá sig og virða mörk sín og annarra. Þetta er augljóslega flókið og vandasamt verkefni en sem betur fer höfum við gott fólk sem er tilbúið að fara í skólana og gera þetta vel. Höfundur er meistaranemi í klínískri sálfræði og formaður félagsins BDSM á Íslandi.
Skoðun Björn Þorsteinsson er gott rektorsefni Gunnþórunn Guðmundsdóttir,Halldór Guðmundsson skrifar
Skoðun Þegar grafið er undan sjálfi, lífsgleði og tilgangi mannvera Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Magnús Karl Magnússon sem rektor – Skýr sýn á samvinnu og samtakamátt í vísindum Erna Magnúsdóttir skrifar