Skoðun

Meintur gerandi á dag­­skrá RÚV um páskana

Gabríela B. Ernudóttir skrifar

Þessa dagana eru auglýstir íslenskir þættir á dagskrá á RÚV, en sýning þáttanna á að hefjast um páskana. Í þáttunum leikur meintur gerandi, sem fyrir nokkrum árum fór sjálfur í fjölmiðla og lýsti sig saklausan af kynferðisbrotum gegn eigin barni. Rangfærslur meints geranda voru seinna leiðréttar, sem var algjört neyðarúrræði barninu til varnar. Undanfarið hafa verið straumhvörf í vitundarvakningu um mikil völd og stöðuga viðveru meintra gerenda í sviðljósinu, sem veldur þolendum þeirra og þolendum almennt miklum þjáningum. Hafa meintir gerendur hver af öðrum sagt sig úr stjórnum fyrirtækja og samtaka, og stigið til hliðar úr áberandi stöðum í samfélaginu og úr sviðsljósinu. Fólk er flest sammála um að samfélagið sé að breytast hratt þessa dagana og minni þolinmæði og umburðarlyndi sé gagnvart hegðun gerenda. Mikilvæg samtöl eiga sér stað í þjóðfélagsumræðunni, sem eru löngu tímabær. Sumir gerendur hafa stigið til hliðar að eigin frumkvæði, aðrir hafa gert það í miklu ósætti vegna þess að fólk er ekki lengur tilbúið að hafa þá í upphaflegum áberandi valdastöðum. Ekki þykir lengur sjálfsagt að þeir fái að skemmta á skólaböllum, nota andlit sitt til að markaðssetja vörur eða stýra stórfyrirtækjum á hlutabréfamarkaði. Þjóðin hefur minna þol fyrir því að meintum gerendum sé hampað eða séu yfirlýstar fyrirmyndir í samfélaginu. Fyrirtæki virðast hafa betri skilning á því að mannauður og orðspor skipta máli, enda samfélagið í auknum mæli að neita að taka þátt í að horfa framhjá ofbeldi og trúa þolendum. Auk þess er þjóðin meðvitaðri um að ofbeldi hefur ófyrirsjáanlegar og oft hörmulegar afleiðingar og getur átt sér stað þó menn hljóti ekki endilega refsidóm fyrir.

Á heimasíðu RÚV stendur skýrt að ​​hlutverk RÚV sé, samkvæmt lögum um félagið, rekstur fjölmiðlaþjónustu í almannaþágu. Sérstaklega sé lögð rækt við íslenska tungu, sögu þjóðar, menningararfleifð og tengsl við almenning. RÚV ber því skylda til að vernda hagsmuni almennings, líka þolenda ofbeldis, og fylgja tíðaranda hverju sinni. Þolendur ofbeldis geta upplifað sársaukafullar tilfinningar og minningar sem koma upp ef þeir verða varir við gerendur sína, eða gerendur annarra, í sjónvarpi eða annars staðar í sviðsljósinu, og gegnir RÚV því miklu ábyrgðarhlutverki að valda ekki þolendum ofbeldis óþarfa þjáningu með því að sýna meinta gerendur þeirra í sjónvarpi allra landsmanna.

Skemmst er að minnast þess þegar Kveikur tók viðtal við meintan geranda sem sagðist sjálfur vera „svo mikið fórnarlamb í þessu einhvern veginn“, og gagnrýninnar sem fylgdi í kjölfarið. Hefur þá RÚV ekki séð mikla ástæðu til að taka önnur sambærileg viðtöl við þolendur sams konar ofbeldis og viðmælandinn er sakaður um, hvorki áður né eftir þetta viðtal. Í kjölfarið fór hins vegar af stað einhvers konar uppbótarumfjöllun þar sem tekin voru viðtöl við aktivista og þeim gefinn örskammur tími í sjónvarpi til að koma sínum málefnum á framfæri. Umfjöllun RÚV um slæma stöðu útskúfaðra meintra gerenda var réttilega gagnrýnd, meðal annars fyrir það að ekki kom fram mikil iðrun eða viðurkenning á gjörðum sínum hjá umræddum meintum geranda í viðtalinu. Umræða um réttindi gerenda til atvinnu þarf að vera á þeim forsendum, að lágmarki, að menn viðurkenni brot sín og leitist eftir að bæta fyrir gjörðir sínar.

RÚV fjallaði einnig um það í janúar síðastliðnum að ekki væri „hægt að þegja af sér málin lengur“, eftir að fimm menn sem voru áhrifamenn í stjórnum stórra fyrirtækja og áberandi í þjóðlífinu, „hrökkluðust“ - eins og það er orðað á vefmiðli RÚV - frá störfum vegna ásakana um kynferðisbrot. Má því segja að RÚV sé í algjörri mótsögn við eigin fréttaumfjöllun af þjóðfélagsumræðu síðustu mánaða.

Verður að teljast athyglisvert að RÚV hafi tekið ákvörðun um að sýna þætti með meintum geranda og bjóða landsmönnum upp á það um sjálfa páskana. Á þolandi meints geranda, fjölskylda þolanda, aðrir þolendur í samfélaginu og allir aðstandendur þeirra að þurfa að forðast það að horfa á sjónvarpið á hverju sunnudagskvöldi í átta vikur? Eða forðast að kveikja á sjónvarpinu yfir höfuð til að komast hjá því að sjá auglýsingar um þættina? Mega þolendur eiga von á því að RÚV hafi fleiri meinta gerendur á dagskrá í framtíðinni? Finnst stjórnendum RÚV meintir gerendur vera hin raunverulegu ​​fórnarlömb í þessu einhvern veginn“, en ekki þolendur? Er RÚV með þessu að samþykkja það að skömminni sé haldið að þolanda, barninu og þar með þolendum almennt á meðan meintur gerandi skemmtir þjóðinni? Þar sem RÚV á að heita sjónvarp allra landsmanna og er ríkisrekinn miðill, erum við landsmenn öll skyldug til að borga með því efni sem þar birtist. Spyr ég því hvers vegna RÚV tekur ekki afstöðu gegn ofbeldi eins og mikill hluti samfélagsins kýs sjálft almennt að gera þessa dagana?

Höfundur er sálfræðingur.




Skoðun

Sjá meira


×