Byggja þarf um 35 þúsund íbúðir á næstu tíu árum Ólafur Björn Sverrisson skrifar 19. maí 2022 15:59 Anna Guðmunda Ingvarsdóttir aðstoðarforstjóri HMS og formaður starfshóps stjórnvalda um húsnæðismál kynnti niðurstöður skýrslunnar í dag. HMS Starfshópur stjórnvalda um húsnæðismál kynnti í dag skýrslu um úrbætur á húsnæðismarkaði til að auka framboð og stuðla að stöðugleika, bæði til skamms og langs tíma. Hjá starfshópnum er mikil samstaða um mikilvægi þess að tryggja aukið framboð íbúða til að stuðla að stöðugleika á húsnæðismarkaði. Nánast fordæmalaus hækkun húsnæðisverðs undanfarið ár umfram tengda þætti er að mati hópsins til þess fallin að skapa áhættu og óstöðugleika í húsnæðismálum og nauðsynlegt er að bregðast við til að verja efnahag heimilanna og húsnæðisöryggi landsmanna, einkum þeirra tekjulægri. Til þess að örva framboðið þarf meðal annars að efla langtímaáætlanagerð í húsnæðismálum, samþætta skipulags- og byggingarferla, endurskoða tengda löggjöf, tryggja uppbyggingu samgönguinnviða samhliða fjölgun íbúða, auka húsnæðisöryggi leigjenda og lækka byrði húsnæðiskostnaðar hjá efnaminni leigjendum. Þetta er á meðal þess sem fram kemur í nýrri skýrslu sem starfshópurinn kynnti í Þjóðhagsráði í morgun en hópurinn skilaði af sér 28 tillögum í sjö flokkum og voru tillögurnar og skýrslan kynnt fyrir meðlimum Þjóðhagsráðs og í kjölfarið voru þær birtar almenningi á blaðamannafundi með formönnum starfshópsins nú í hádeginu. Um raunverulega byltingu sé að ræða Sigurður Ingi Jóhannsson, fagnar skýrslu starfshópsins í færslu sem hann birti á Facebook í dag: „Við erum að sjá að í ár og á næsta ári er verið að byggja tæplega 3000 íbúðir, í raun þá ætti að vera að byggja um 4000 íbúðir á ári. Fram til þessa hafa spár um mannfjölda ekki skilað sér inn í áætlanir um fjölda húsnæðis. En nú verður breyting á, við ætlum að fylgja áætlunum eftir með aðgerðum byggðar á rauntímaupplýsingum í samstarfi við sveitarfélög í landinu.“ Byggja þurfi 3.500-4000 íbúðir árlega Í skýrslunni segir að samkvæmt hagdeild Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar þurfi að byggja 3.500-4.000 íbúðir árlega á næstu fimm til tíu árum til að mæta uppsafnaðri þörf og spá um fólksfjölgun í landinu, en það gerir að minnsta kosti 35 þúsund íbúðir á næstu tíu árum. Er þar ekki tekið tillit til vaxandi straums flóttafólks til landsins, m.a. vegna átaka í Úkraínu. Aftur á móti sé gert ráð fyrir að aðeins tæplega 2.800 nýjar íbúðir komi á markaðinn á þessu ári og rétt rúmlega 3.0000 íbúðir á því næsta. Því sé ljóst að ekki sé verið að byggja í takt við þörf og því líklegt að uppsöfnuð íbúðaþörf muni aukast sem geti leitt til áframhaldandi óstöðugleika á húsnæðismarkaði. Þá kemur fram í skýrslunni að það skorti samræmda aðgerðaráætlun og sameiginleg markmið ríkis og sveitarfélaga til að ná jafnvægi milli framboðs íbúðarhúsnæðis og undirliggjandi íbúðaþarfar til lengri tíma litið. Starfshópurinn leggur því til að ríki og sveitarfélög geri með sér samkomulag um heildstæða húsnæðisáætlun fyrir landið allt, sem væri skuldbindandi fyrir báða aðila næstu fimm árin og stefnumarkandi til næstu 10-15 ára. Þetta verði útfært í sérstökum rammasamningum milli ríkis og sveitarfélaganna sem taki mið af greindri þörf fyrir uppbyggingu íbúða og að á fyrstu fimm árum samningsins verði byggðar 4.000 íbúðir á ári að jafnaði og þar af verði 35% eða um 1.400 íbúðir byggðar með opinberum stuðningi þannig að þær verði á viðráðanlegu verði. Reugluverk um húsaleigu endurskoðað Starfshópurinn leggur jafnframt til að almenna íbúðakerfið verði eflt enn frekar og áframhaldandi þróun og uppbygging þess verði tryggð. Taka þurfi lög um almennar íbúðir til endurskoðunar, t.d. varðandi tekju- og eignaviðmið, auka fjölbreytni tegunda íbúða og einfalda umsóknarferlið. Að auki þyki ljóst að taka þurfi opinberan húsnæðisstuðning til heildstæðrar endurskoðunar og tryggja að hann nýtist fyrst og fremst þeim sem á þurfa að halda. Það samræmist nýlegu áliti Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem benti m.a. á nauðsyn þess að endurhanna opinberan húsnæðisstuðning hér á landi og beina honum með markvissari hætti að leigjendum og í fjárfestingu í félagslegu húsnæði, til að stuðla að hagkvæmara leiguverði og lægri byrði húsnæðiskostnaðar. Þá segir í skýrslunni að u.þ.b. 34.000 heimili séu á leigumarkaði í dag eða um 22% allra heimila í landinu. Opinber gögn sýna að staða leigjenda sé lakari en staða þeirra sem búa í eigin húsnæði, almennt telja leigjendur sig búa við minna húsnæðisöryggi og hafa þyngri byrði húsnæðiskostnaðar en fólk í eigin húsnæði. Leggur starfshópurinn því til að ákvæði húsaleigulaga verði að nýju tekin til endurskoðunar til að tryggja jafnræði samningsaðila og aukið húsnæðisöryggi leigjenda. Þá eigi stjórnvöld að beita sér fyrir því að skráningarskylda leigusamninga og leiguverðs í húsnæðisgrunn HMS verði lögfest sem fyrst. Óskilvirk stjórnsýsla í skipulagsmálum Þegar kemur að skipulags- og byggingarmálum bendir starfshópurinn á að í dag eigi sveitarfélögin samskipti við ríkið í skipulags- og húsnæðismálum í gegnum fjölmörg ólík kerfi og þrjár stofnanir. Afleiðing þess geti verið óskilvirk og dýr stjórnsýsla, skortur á yfirsýn sem svo leiði til „flöskuhálsa“ sem hafi neikvæð áhrif á framboð á húsnæðismarkaði. Starfshópurinn leggur því til að ráðist verði í heildstæða endurskoðun á skipulagslögum. Þá verði ákveðin ákvæði byggingarreglugerðar endurskoðuð og gjaldskrár sveitarfélaga samræmdar, svo fátt eitt sé nefnt. Öruggar samgöngur forsenda hagkvæmrar búsetu Í síðasti kafla skýrslunnar er fjallað um samgöngur og bent á að greiðar og öruggar samgöngur séu stór forsenda hagkvæmrar búsetu og gæða búsetuskilyrða. Lagt er til að áætlanir um framkvæmdir í samgöngumálum og áætlanir sveitarfélaga um framboð lóða og íbúða á vaxtasvæðum séu samþættar, gjaldsvæði almenningssamgangna á vaxtarsvæðum samræmt og einfaldað og greiður framgangur framkvæmda við Borgarlínu og skipulagsvinnu verði tryggður þannig að uppbygging íbúða á Keldnalandi og Blikastaðalandi geti sem fyrst komist til framkvæmda. Húsnæðismál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Samgöngur Leigumarkaður Mest lesið Frans páfi er látinn Erlent Vanþekking ráðherra sé áhyggjuefni Innlent Vildu ekki til Íslands þegar loks bauðst að snúa heim Innlent Ásthildur Lóa setur húsið umdeilda á sölu Innlent Deildi hernaðarupplýsingum í öðru spjalli með konu sinni og bróður Erlent Gripu innbrotsþjófa glóðvolga Innlent Hátt í þrettán stiga hiti á sumardaginn fyrsta Innlent Loftvarnarsírenur óma á ný eftir skammvinnt „vopnahlé“ Erlent Margar fjölskyldur fastar í fátækt svo árum skiptir Innlent Ræddi við foreldra og hætta við miklar hækkanir Innlent Fleiri fréttir Vildu ekki til Íslands þegar loks bauðst að snúa heim Hátt í þrettán stiga hiti á sumardaginn fyrsta Gripu innbrotsþjófa glóðvolga Vanþekking ráðherra sé áhyggjuefni Margar fjölskyldur fastar í fátækt svo árum skiptir Ásthildur Lóa setur húsið umdeilda á sölu Gagnrýnir dómsmálaráðherra fyrir að fara með rangt mál um dvalarleyfi Trump-stjórnin virðist ekki hafa neitt plan Skrítið ef ríkið hefur ekki áhuga á Háholti Maðurinn er laus úr haldi „Við megum mótmæla því að verið sé að drepa saklaust fólk“ Ræddi við foreldra og hætta við miklar hækkanir Einn í haldi lögreglu vegna konu með skerta meðvitund Falla frá gjaldskrárhækkunum og árásir á tímum vopnahlés Bjóst ekki við að ríkisstjórnin héldi meirihluta Viðbragð lögreglu og sjúkraflutningamanna í nágrenni Selfoss Vestfjarðaleiðin verði Hringvegur númer tvö Ferill fyrrum forsætisráðherra og verðlaunaður sagnfræðingur í Sprengisandi Rólegheitaveður á páskadag Ökumaður undir aldri í bílaeltingarleik við lögreglu Mótmæla brottvísun Oscars Gagnrýnir brattar hækkanir: „Þetta er bara dapurlegt“ Eitthvað búi að baki „meira en þrá hans eftir friði“ Engin tengsl milli þolenda og gerenda Tortryggni í garð Rússa og ungmennaráð sem fékk ekkert að segja Móðirin hafi þurft að sárbæna hann til að hitta barnið á spítala Handtekinn á Húsavík með tölvert magn fíkniefna Bora tilraunaholu til að framleiða heitt vatn á höfuðborgarsvæðinu „Það er eitthvað við það að vera hérna“ Koma strandaglópunum heim í kvöld Sjá meira
Nánast fordæmalaus hækkun húsnæðisverðs undanfarið ár umfram tengda þætti er að mati hópsins til þess fallin að skapa áhættu og óstöðugleika í húsnæðismálum og nauðsynlegt er að bregðast við til að verja efnahag heimilanna og húsnæðisöryggi landsmanna, einkum þeirra tekjulægri. Til þess að örva framboðið þarf meðal annars að efla langtímaáætlanagerð í húsnæðismálum, samþætta skipulags- og byggingarferla, endurskoða tengda löggjöf, tryggja uppbyggingu samgönguinnviða samhliða fjölgun íbúða, auka húsnæðisöryggi leigjenda og lækka byrði húsnæðiskostnaðar hjá efnaminni leigjendum. Þetta er á meðal þess sem fram kemur í nýrri skýrslu sem starfshópurinn kynnti í Þjóðhagsráði í morgun en hópurinn skilaði af sér 28 tillögum í sjö flokkum og voru tillögurnar og skýrslan kynnt fyrir meðlimum Þjóðhagsráðs og í kjölfarið voru þær birtar almenningi á blaðamannafundi með formönnum starfshópsins nú í hádeginu. Um raunverulega byltingu sé að ræða Sigurður Ingi Jóhannsson, fagnar skýrslu starfshópsins í færslu sem hann birti á Facebook í dag: „Við erum að sjá að í ár og á næsta ári er verið að byggja tæplega 3000 íbúðir, í raun þá ætti að vera að byggja um 4000 íbúðir á ári. Fram til þessa hafa spár um mannfjölda ekki skilað sér inn í áætlanir um fjölda húsnæðis. En nú verður breyting á, við ætlum að fylgja áætlunum eftir með aðgerðum byggðar á rauntímaupplýsingum í samstarfi við sveitarfélög í landinu.“ Byggja þurfi 3.500-4000 íbúðir árlega Í skýrslunni segir að samkvæmt hagdeild Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar þurfi að byggja 3.500-4.000 íbúðir árlega á næstu fimm til tíu árum til að mæta uppsafnaðri þörf og spá um fólksfjölgun í landinu, en það gerir að minnsta kosti 35 þúsund íbúðir á næstu tíu árum. Er þar ekki tekið tillit til vaxandi straums flóttafólks til landsins, m.a. vegna átaka í Úkraínu. Aftur á móti sé gert ráð fyrir að aðeins tæplega 2.800 nýjar íbúðir komi á markaðinn á þessu ári og rétt rúmlega 3.0000 íbúðir á því næsta. Því sé ljóst að ekki sé verið að byggja í takt við þörf og því líklegt að uppsöfnuð íbúðaþörf muni aukast sem geti leitt til áframhaldandi óstöðugleika á húsnæðismarkaði. Þá kemur fram í skýrslunni að það skorti samræmda aðgerðaráætlun og sameiginleg markmið ríkis og sveitarfélaga til að ná jafnvægi milli framboðs íbúðarhúsnæðis og undirliggjandi íbúðaþarfar til lengri tíma litið. Starfshópurinn leggur því til að ríki og sveitarfélög geri með sér samkomulag um heildstæða húsnæðisáætlun fyrir landið allt, sem væri skuldbindandi fyrir báða aðila næstu fimm árin og stefnumarkandi til næstu 10-15 ára. Þetta verði útfært í sérstökum rammasamningum milli ríkis og sveitarfélaganna sem taki mið af greindri þörf fyrir uppbyggingu íbúða og að á fyrstu fimm árum samningsins verði byggðar 4.000 íbúðir á ári að jafnaði og þar af verði 35% eða um 1.400 íbúðir byggðar með opinberum stuðningi þannig að þær verði á viðráðanlegu verði. Reugluverk um húsaleigu endurskoðað Starfshópurinn leggur jafnframt til að almenna íbúðakerfið verði eflt enn frekar og áframhaldandi þróun og uppbygging þess verði tryggð. Taka þurfi lög um almennar íbúðir til endurskoðunar, t.d. varðandi tekju- og eignaviðmið, auka fjölbreytni tegunda íbúða og einfalda umsóknarferlið. Að auki þyki ljóst að taka þurfi opinberan húsnæðisstuðning til heildstæðrar endurskoðunar og tryggja að hann nýtist fyrst og fremst þeim sem á þurfa að halda. Það samræmist nýlegu áliti Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem benti m.a. á nauðsyn þess að endurhanna opinberan húsnæðisstuðning hér á landi og beina honum með markvissari hætti að leigjendum og í fjárfestingu í félagslegu húsnæði, til að stuðla að hagkvæmara leiguverði og lægri byrði húsnæðiskostnaðar. Þá segir í skýrslunni að u.þ.b. 34.000 heimili séu á leigumarkaði í dag eða um 22% allra heimila í landinu. Opinber gögn sýna að staða leigjenda sé lakari en staða þeirra sem búa í eigin húsnæði, almennt telja leigjendur sig búa við minna húsnæðisöryggi og hafa þyngri byrði húsnæðiskostnaðar en fólk í eigin húsnæði. Leggur starfshópurinn því til að ákvæði húsaleigulaga verði að nýju tekin til endurskoðunar til að tryggja jafnræði samningsaðila og aukið húsnæðisöryggi leigjenda. Þá eigi stjórnvöld að beita sér fyrir því að skráningarskylda leigusamninga og leiguverðs í húsnæðisgrunn HMS verði lögfest sem fyrst. Óskilvirk stjórnsýsla í skipulagsmálum Þegar kemur að skipulags- og byggingarmálum bendir starfshópurinn á að í dag eigi sveitarfélögin samskipti við ríkið í skipulags- og húsnæðismálum í gegnum fjölmörg ólík kerfi og þrjár stofnanir. Afleiðing þess geti verið óskilvirk og dýr stjórnsýsla, skortur á yfirsýn sem svo leiði til „flöskuhálsa“ sem hafi neikvæð áhrif á framboð á húsnæðismarkaði. Starfshópurinn leggur því til að ráðist verði í heildstæða endurskoðun á skipulagslögum. Þá verði ákveðin ákvæði byggingarreglugerðar endurskoðuð og gjaldskrár sveitarfélaga samræmdar, svo fátt eitt sé nefnt. Öruggar samgöngur forsenda hagkvæmrar búsetu Í síðasti kafla skýrslunnar er fjallað um samgöngur og bent á að greiðar og öruggar samgöngur séu stór forsenda hagkvæmrar búsetu og gæða búsetuskilyrða. Lagt er til að áætlanir um framkvæmdir í samgöngumálum og áætlanir sveitarfélaga um framboð lóða og íbúða á vaxtasvæðum séu samþættar, gjaldsvæði almenningssamgangna á vaxtarsvæðum samræmt og einfaldað og greiður framgangur framkvæmda við Borgarlínu og skipulagsvinnu verði tryggður þannig að uppbygging íbúða á Keldnalandi og Blikastaðalandi geti sem fyrst komist til framkvæmda.
Húsnæðismál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Samgöngur Leigumarkaður Mest lesið Frans páfi er látinn Erlent Vanþekking ráðherra sé áhyggjuefni Innlent Vildu ekki til Íslands þegar loks bauðst að snúa heim Innlent Ásthildur Lóa setur húsið umdeilda á sölu Innlent Deildi hernaðarupplýsingum í öðru spjalli með konu sinni og bróður Erlent Gripu innbrotsþjófa glóðvolga Innlent Hátt í þrettán stiga hiti á sumardaginn fyrsta Innlent Loftvarnarsírenur óma á ný eftir skammvinnt „vopnahlé“ Erlent Margar fjölskyldur fastar í fátækt svo árum skiptir Innlent Ræddi við foreldra og hætta við miklar hækkanir Innlent Fleiri fréttir Vildu ekki til Íslands þegar loks bauðst að snúa heim Hátt í þrettán stiga hiti á sumardaginn fyrsta Gripu innbrotsþjófa glóðvolga Vanþekking ráðherra sé áhyggjuefni Margar fjölskyldur fastar í fátækt svo árum skiptir Ásthildur Lóa setur húsið umdeilda á sölu Gagnrýnir dómsmálaráðherra fyrir að fara með rangt mál um dvalarleyfi Trump-stjórnin virðist ekki hafa neitt plan Skrítið ef ríkið hefur ekki áhuga á Háholti Maðurinn er laus úr haldi „Við megum mótmæla því að verið sé að drepa saklaust fólk“ Ræddi við foreldra og hætta við miklar hækkanir Einn í haldi lögreglu vegna konu með skerta meðvitund Falla frá gjaldskrárhækkunum og árásir á tímum vopnahlés Bjóst ekki við að ríkisstjórnin héldi meirihluta Viðbragð lögreglu og sjúkraflutningamanna í nágrenni Selfoss Vestfjarðaleiðin verði Hringvegur númer tvö Ferill fyrrum forsætisráðherra og verðlaunaður sagnfræðingur í Sprengisandi Rólegheitaveður á páskadag Ökumaður undir aldri í bílaeltingarleik við lögreglu Mótmæla brottvísun Oscars Gagnrýnir brattar hækkanir: „Þetta er bara dapurlegt“ Eitthvað búi að baki „meira en þrá hans eftir friði“ Engin tengsl milli þolenda og gerenda Tortryggni í garð Rússa og ungmennaráð sem fékk ekkert að segja Móðirin hafi þurft að sárbæna hann til að hitta barnið á spítala Handtekinn á Húsavík með tölvert magn fíkniefna Bora tilraunaholu til að framleiða heitt vatn á höfuðborgarsvæðinu „Það er eitthvað við það að vera hérna“ Koma strandaglópunum heim í kvöld Sjá meira