„Við megum ekki nota tungumálið til að mismuna fólki“ Árni Sæberg skrifar 1. júní 2022 12:17 Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus í íslenskri málfræði, segir mikilvægt að skrifleg ökupróf séu á skiljanlegri íslensku. vísir/vilhelm Prófessor emeritus í íslensku fagnar því að til standi að breyta orðalagi bóklegra ökuprófa en það hefur verið gagnrýnt harðlega undanfarið, meðal annars af ökukennurum sem segja vísvitandi villt um fyrir próftökum með flóknu orðalagi og gamaldags setningagerð. Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus í íslenskri málfræði við Háskóla Íslands, sendi Samgöngustofu erindi á dögunum og skoraði á stofnunina að taka ábendingar um málfar skriflegra ökuprófa alvarlega og endurskoða prófin frá grunni með það að markmiði að hafa þau á eðlilegu daglegu máli eins og lög mæla fyrir um. Í erindinu vísar Eiríkur í grein Stundarinnar þar sem rætt er við ökukennara til tuga ára sem segir umgjörð um ökupróf vera „valdníðslu gegn próftaka.“ Að hans mati er beinlínis verið að villa vísvitandi um fyrir fólki þegar kemur að ökuprófum og gera því erfitt fyrir, án þess að það þjóni þeim tilgangi að fá betri ökumenn út á göturnar, að því er segir í umfjöllun Stundarinnar sem lesa má hér. Lofa bót og betrun Í svari Samgöngustofu við erindi Eiríks segir að endurskoðun á skriflegum bílprófum standi nú yfir enda eigi prófin einfaldlega að kanna þekkingu nemenda á umferðarreglum og ábyrgð ökumanna og því mikilvægt að orðalag spurninganna þvælist ekki fyrir. Eiríkur segir í samtali við Vísi að Samgöngustofa eigi hrós skilið fyrir skjót viðbrögð og ítarlegt og málefnalegt svar, og að jafnframt sé ástæða til að fagna þeirri endurskoðun prófanna sem þar er lýst. Eiríkur sendi álíka erindi fyrir þremur árum síðan. Þá fékk hann þau svör að prófin hefðu verið borin undir sérfræðinga hjá Háskóla Íslands en miðað við þær sögur sem hann hefur heyrt síðan virðist það hafa breytt litlu til betri vegar. Svo virðist sem sérfræðingar innan háskólans hafi metið það sem svo að prófin væru á réttri íslensku og því ekkert sett út á orðalag þeirra. „Þó eitthvað sé rétt íslenska getur það verið mjög tyrfið þrátt fyrir það. Þó það sé hárrétt getur það verið torskilið,“ segir Eiríkur. Eiríkur nefnir til dæmis mann sem sagði honum sögu af dóttur sinni sem hann hafði aðstoðað við lærdóm fyrir bóklega hluta bílprófsins. Sá sagði dóttur sína hafa fengið villu fyrir spurningu sem hún vissi mætavel svarið við. Spurningin hafi einfaldlega verið orðuð þannig að hún skildi hana ekki. Þetta segir Eiríkur vera óboðlegt. „Við megum ekki nota tungumálið til að mismuna fólki af ómálefnalegum ástæðum. Það er illa gert bæði gagnvart málnotendum og tungumálinu,“ segir hann. Þá gagnrýnir Eiríkur að ekkert námsefni sé til fyrir skrifleg ökupróf á erlendum tungumálum en próftakar hafa rétt á því að taka ökupróf á móðurmáli sínu. „Segjum að þú hafir pólsku að móðurmáli og getir tekið prófið á pólsku, þá er lítið gagn af því ef allt námsefnið sem þú þarft að lesa fyrir prófið er bara til á íslensku,“ segir hann. Lesskilningur hafi ekkert með ökufærni að gera Eiríkur segir að auðvitað séu ákveðin svið þar sem nauðsynlegt er að hafa góðan skilning á tungumálinu og geta rýnt í flókinn texta. Því sé í ýmsum tilvikum réttlætanlegt að hafa prófspurningar í flóknari kantinum. „En þarna er um að ræða bílpróf sem venjulegt fólk tekur og það á ekkert að vera að meta hæfni fólks í tungumálinu, það á ekkert að meta lesskilning, það er bara allt annað mál. Auðvitað er vont ef lesskilningi fer hrakandi en það kemur hæfni fólks til að keyra bíl ekkert við,“ segir hann. Eiríkur hefur fjallað ítarlega um málið á Facebookhópnum Málspjallið, sem hann stofnaði. Lesa má hugleiðingar Eiríks hér. Íslenska á tækniöld Íslensk fræði Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Innlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent Sagðir hafa fundið um 1.500 skilaboð milli Þorsteins og Jóhannesar Innlent Vandræðalegur starfsmaður rak Björn Leví burt frá vínbúðinni Innlent Helgi hættur á Heimildinni Innlent Ítrekuð brot gegn grunnskólastúlku nauðgun eftir allt saman Innlent Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Innlent Fá að leita í innrituðum farangri farþega að þeim fjarstöddum Innlent Fleiri fréttir Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Samkeppni á íslenskum frjósemismarkaði í fyrsta sinn Eldur í skorsteini í Mávahlíð Þórólfur ætlar ekki fram Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Í gæsluvarðhald vegna alvarlegrar líkamsárásar á Vopnafirði Búin að biðja Jón afsökunar Stjórnlaus rasismi og spenna í Kraganum Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Vara ráðherra við hörmungum ef lykilhringrás í hafinu stöðvast „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Kostnaður við snagana nam 1,7 milljónum Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Slátur og stuð í félagsheimilinu á Blönduósi Alma vill leiða Samfylkinguna í Kraganum Nektarmyndir gerðar óskýrar sjálfkrafa á Instagram Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Hannes snýr baki við Sjálfstæðisflokknum og fer fram fyrir Samfylkingu Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Vendingar í pólitíkinni og áhrif frestunar bankasölu á markaðinn Guðmundur Árni hættur við og styður Ölmu Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Bilun í brunaboða á Keflavíkurflugvelli Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Slagurinn harðnar í Suðvestur hjá Sjálfstæðisflokki „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Formaður Framsóknar segir ríkisstjórnina hafa talað sjálfa sig niður Sjá meira
Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus í íslenskri málfræði við Háskóla Íslands, sendi Samgöngustofu erindi á dögunum og skoraði á stofnunina að taka ábendingar um málfar skriflegra ökuprófa alvarlega og endurskoða prófin frá grunni með það að markmiði að hafa þau á eðlilegu daglegu máli eins og lög mæla fyrir um. Í erindinu vísar Eiríkur í grein Stundarinnar þar sem rætt er við ökukennara til tuga ára sem segir umgjörð um ökupróf vera „valdníðslu gegn próftaka.“ Að hans mati er beinlínis verið að villa vísvitandi um fyrir fólki þegar kemur að ökuprófum og gera því erfitt fyrir, án þess að það þjóni þeim tilgangi að fá betri ökumenn út á göturnar, að því er segir í umfjöllun Stundarinnar sem lesa má hér. Lofa bót og betrun Í svari Samgöngustofu við erindi Eiríks segir að endurskoðun á skriflegum bílprófum standi nú yfir enda eigi prófin einfaldlega að kanna þekkingu nemenda á umferðarreglum og ábyrgð ökumanna og því mikilvægt að orðalag spurninganna þvælist ekki fyrir. Eiríkur segir í samtali við Vísi að Samgöngustofa eigi hrós skilið fyrir skjót viðbrögð og ítarlegt og málefnalegt svar, og að jafnframt sé ástæða til að fagna þeirri endurskoðun prófanna sem þar er lýst. Eiríkur sendi álíka erindi fyrir þremur árum síðan. Þá fékk hann þau svör að prófin hefðu verið borin undir sérfræðinga hjá Háskóla Íslands en miðað við þær sögur sem hann hefur heyrt síðan virðist það hafa breytt litlu til betri vegar. Svo virðist sem sérfræðingar innan háskólans hafi metið það sem svo að prófin væru á réttri íslensku og því ekkert sett út á orðalag þeirra. „Þó eitthvað sé rétt íslenska getur það verið mjög tyrfið þrátt fyrir það. Þó það sé hárrétt getur það verið torskilið,“ segir Eiríkur. Eiríkur nefnir til dæmis mann sem sagði honum sögu af dóttur sinni sem hann hafði aðstoðað við lærdóm fyrir bóklega hluta bílprófsins. Sá sagði dóttur sína hafa fengið villu fyrir spurningu sem hún vissi mætavel svarið við. Spurningin hafi einfaldlega verið orðuð þannig að hún skildi hana ekki. Þetta segir Eiríkur vera óboðlegt. „Við megum ekki nota tungumálið til að mismuna fólki af ómálefnalegum ástæðum. Það er illa gert bæði gagnvart málnotendum og tungumálinu,“ segir hann. Þá gagnrýnir Eiríkur að ekkert námsefni sé til fyrir skrifleg ökupróf á erlendum tungumálum en próftakar hafa rétt á því að taka ökupróf á móðurmáli sínu. „Segjum að þú hafir pólsku að móðurmáli og getir tekið prófið á pólsku, þá er lítið gagn af því ef allt námsefnið sem þú þarft að lesa fyrir prófið er bara til á íslensku,“ segir hann. Lesskilningur hafi ekkert með ökufærni að gera Eiríkur segir að auðvitað séu ákveðin svið þar sem nauðsynlegt er að hafa góðan skilning á tungumálinu og geta rýnt í flókinn texta. Því sé í ýmsum tilvikum réttlætanlegt að hafa prófspurningar í flóknari kantinum. „En þarna er um að ræða bílpróf sem venjulegt fólk tekur og það á ekkert að vera að meta hæfni fólks í tungumálinu, það á ekkert að meta lesskilning, það er bara allt annað mál. Auðvitað er vont ef lesskilningi fer hrakandi en það kemur hæfni fólks til að keyra bíl ekkert við,“ segir hann. Eiríkur hefur fjallað ítarlega um málið á Facebookhópnum Málspjallið, sem hann stofnaði. Lesa má hugleiðingar Eiríks hér.
Íslenska á tækniöld Íslensk fræði Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Innlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent Sagðir hafa fundið um 1.500 skilaboð milli Þorsteins og Jóhannesar Innlent Vandræðalegur starfsmaður rak Björn Leví burt frá vínbúðinni Innlent Helgi hættur á Heimildinni Innlent Ítrekuð brot gegn grunnskólastúlku nauðgun eftir allt saman Innlent Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Innlent Fá að leita í innrituðum farangri farþega að þeim fjarstöddum Innlent Fleiri fréttir Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Samkeppni á íslenskum frjósemismarkaði í fyrsta sinn Eldur í skorsteini í Mávahlíð Þórólfur ætlar ekki fram Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Í gæsluvarðhald vegna alvarlegrar líkamsárásar á Vopnafirði Búin að biðja Jón afsökunar Stjórnlaus rasismi og spenna í Kraganum Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Vara ráðherra við hörmungum ef lykilhringrás í hafinu stöðvast „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Kostnaður við snagana nam 1,7 milljónum Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Slátur og stuð í félagsheimilinu á Blönduósi Alma vill leiða Samfylkinguna í Kraganum Nektarmyndir gerðar óskýrar sjálfkrafa á Instagram Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Hannes snýr baki við Sjálfstæðisflokknum og fer fram fyrir Samfylkingu Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Vendingar í pólitíkinni og áhrif frestunar bankasölu á markaðinn Guðmundur Árni hættur við og styður Ölmu Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Bilun í brunaboða á Keflavíkurflugvelli Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Slagurinn harðnar í Suðvestur hjá Sjálfstæðisflokki „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Formaður Framsóknar segir ríkisstjórnina hafa talað sjálfa sig niður Sjá meira