Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Hafa náð frumkvæðinu af Rússum

„Þeir köstuðu bara rifflunum sínum í jörðina,“ sagði Olena Matvienko íbúi ótilgreinds þorps í Kharkív, í samtali við Washington Post. Hún og aðrir íbúar í héraðinu höfðu upplifað hernám í meira en hálft ár.

Þegar blaðamenn ræddu við Matvienko voru Úkraínumenn að mæta í þorpið og byrja að safna saman líkum almennra borgara sem höfðu verið skotnir til bana af rússneskum hermönnum. Lík þessa fólks hefur í einhverjum tilfellum legið á götum þorpsins í marga mánuði.

Í norðanverðu Kharkív hafa úkraínskir hermenn náð allt að landamærum Rússlands.

Hér að neðan má sjá hvernig staðan hefur breyst á skömmum tíma í Kharkív. Grófa mynd af stöðunni má sjá á korti hugveitunnar Institue for the study of war hér.

Sóknir Úkraínumanna í Kharkív í norðri og Kherson-héraði í suðri gefur til kynna að þeir hafi náð frumkvæðinu af Rússum og gætu stjórnað framvindu átakanna í upphafi vetrar. Úkraínumenn geta þannig einbeitt sér að því að ráðast á Rússa þar sem þeir eru veikir fyrir og halda Rússum á hælunum.

Sjá einnig: Hörð gagnsókn Úkraínumanna virðist koma Rússum í opna skjöldu

Það að hafa frumkvæðið í átökum felur í stuttu máli sagt í sér að stjórna framvindu mála. Andstæðingurinn þarf þá að bregðast við aðgerðum þínum og sækir síður fram. Að hafa frumkvæðið er gífurlega mikilvægt í átökum.

Gagnslausir án hergagna

Þúsundir rússneskra hermanna hörfuðu austur yfir Oskil-á. Eins og áður segir, skildu þeir þó mikið af vopnum og hergögnum eftir og er alfarið óljóst hve hernaðargeta þessara sveita er. Það gæti tekið Rússa langan tíma að byggja þessar sveitir upp aftur og koma þeim í ásættanlegt ástand.

Skriðdrekar og önnur hergögn sem Rússar skildu eftir eru þar að auki vopn sem Úkraínumenn munu geta beitt gegn Rússum á komandi vikum og mánuðum. Sérfræðingar sem nota myndefni af samfélagsmiðlum til að skrásetja hergögn, sem skipta annaðhvort um hendur eða er grandað, segja Úkraínumenn hafa öðlast fjölmarga skrið- og bryndreka á undanförnum dögum.

Lista þessara sérfræðinga yfir töpuð hergögn má finna hér.

Taka væntanlega pásu 

Farartæki þurfa eldsneyti, byssur þurfa skot og hermenn þurfa mat og klæðnað. Því munu Úkraínumenn að öllum líkindum þurfa að taka pásu og sömuleiðis færa stórskotalið sitt og loftvarnir fram, auk þess sem þeir þurfa að bæta birgðanet sitt á svæðinu.

Í kjölfar þess gætu þeir reynt að sækja aftur fram gegn Rússum. Í frétt Reuters segir að frá Kænugarði berist þær fregnir að Rússar gætu mögulega hafa hörfað lengra en yfir Oskil. Þeir hafi til að mynda yfirgefið Svatove, sem er í Luhansk-héraði, um tuttugu kílómeta austur af ánni. það hefur þó ekki verið staðfest enn.

Þá hafa fregnir borist af bardögum nærri Lysychansk í Luhansk, sem Úkraínumenn hörfuðu frá í byrjun júlí.

Sjá einnig: Lýsa aðstæðum sem „helvíti á jörðu“

Úkraínumenn herja einnig á Rússa í Kherson-héraði í suðurhluta Úkraínu. Sú sókn hefur staðið yfir í nokkrar vikur og hafa Úkraínumenn náð hægum og kostnaðarsömum árangri. Úkraínumenn fóru ekki  leynt með ætlanir sínar í Kherson og hafa fregnir borist af því að Rússar hafi flutt margar af sínum bestu hersveitum til héraðsins í aðdraganda gagnsóknarinnar.

Úkraínumenn virðast vera að nota þá mannaflutninga til að herja á Rússa annarsstaðar í Úkraínu.

Úkraínumenn hafa beint HIMARS-eldflaugakerfum og öðrum aðferðum til að grafa undan birgðaneti Rússa í Kherson og koma í veg fyrir birgða- og mannaflutninga yfir Dnipro-á. Markmið Úkraínumanna virðist vera að króa hersveitir Rússa af á vesturbakka árinnar.

Yfirvöld í Bretlandi sögðu í morgun að Rússar ættu líklegast í erfiðleikum með að koma birgðum og liðsauka til hersveita sinna á vesturbakka Dnipro.

Hafa áhyggjur af nýrri gagnsókn í suðri

Rússneskir bloggarar, sem fjalla um málefni rússneska hersins, hafa verulegar áhyggjur af því að Úkraínumenn séu þegar að undirbúa nýja gagnárás á svæðinu við  Vuhledar, bæ sem liggur milli Donetsk-borgar og Maríupól.

Þar séu varnir Rússa tiltölulega veikar og að Úkraínumenn gætu reynt að sækja fram að Azov-hafi og skorið þannig á mikilvægar birgðalínur Rússa í suðri.

Þetta samfélag rússneskra her-bloggara er tiltölulega stórt og mjög virkt í Rússlandi. Þeir hafa heimildarmenn í hernum og fylgja hermönnum í einhverjum tilfellum. Heilt yfir hefur þetta samfélag verið gagnrýnt á yfirvöld í Moskvu og þá sérstaklega það að ekki hafi verið farið í almenna herkvaðningu í Rússlandi vegna stríðsins í Úkraínu.

Ólga í Moskvu

Úkraínumenn segja að Roman Berdnikov, yfirmaður herafla Rússlands í vesturhluta Rússlands, hafi verið rekinn og að Alexander Lapin hafi tekið við honum. Berdinkov tók við stjórn heraflans þann 26. ágúst og var með stjórn yfir hermönnum í Kharkív.

Sergei Lavrov, utanríkisráðherra Rússlands, sagði um helgina að samkomulag milli Rússa og Úkraínumanna kæmi til greina en að því lengur sem viðræður færu ekki fram, yrði erfiðara að ná samkomulagi. 

Dmitrí Peskov, talsmaður Vladimírs Pútins, forseta Rússlands, sagði þó í morgun að ekki kæmi til greina að hefja viðræður við Úkraínumenn og að hin „sértæka hernaðaraðgerð“, eins og Rússar kalla innrásina, myndi halda áfram þar til markmiðum hennar yrði náð.

Dmitrí Medvedev, fyrrverandi forseti Rússlands og núverandi formaður þjóðaröryggisráðs, skrifaði á samfélagsmiðla í morgun að kröfur Rússa í garð Úkraínumanna væru upphitun fyrir það sem væri í vændum. Úkraínumenn yrðu þvingaðir til uppgjafar.

Tilefni þessara skrifa Medvedev var orðsending Vólódímírs Selenskís, forseta Úkraínu, sem hann birti til Rússa í gærkvöldi, eftir að Rússar skutu eldflaugum að borgaralegum skotmörkum í og við Kharkív-borg.

Í þeim skilaboðum spurði Selenskí hvort Rússar héldu enn að Rússar og Úkraínumenn væru ein þjóð. Hvort þeir héldu enn að Rússar gætu hrætt og hótað Úkraínumönnum svo þeir gæfust upp.

Forsetinn sagði að ef Úkraínumenn þyrftu að velja á milli þess að vera án eldsneytis, hita, ljóss, vatns og matar annars vegar og þess að vera með Rússum hins vegar, myndu þeir ávalt velja að vera án Rússa.

„Kuldi, hungur, myrkur og þorsti er ekki eins ógnvekjandi og banvænn okkur eins og vinátta ykkar og bræðralag," sagði Selenskí. Hann sagði þó að allt myndi fara á réttan veg og að úkraínska þjóðin myndi hafa gas, ljós, vatn og mat og það alfarið án Rússa.

Málpípur Kreml ósammála

Málpípur yfirvalda í Kreml hafa haft mismikið um árangur Úkraínumanna í Kharkív að segja undanfarna daga. Lengst af í síðustu viku sögðu þeir og varnarmálaráðuneyti Rússlands lítið um gagnsóknina. Svo þegar undanhald Rússa varð ljóst breyttist tónninn.

Ráðuneytið hefur haldið því fram að um fyrirfram ákveðið undanhald hafi verið að ræða og að allt hafi það verið í samræmi við áætlun sértæku hernaðaraðgerðarinnar. Það er þó fulljóst að ekki eru allir tilbúnir til að kokgleypa þær útskýringar.

Julia Davis, sem vinnur við að vakta ríkismiðla Rússlands, birti í gær myndband úr vinsælum spjallþætti í Rússlandi þar sem gestir rifust um ástandið. Þar voru nokkuð stór orð látin flakka og spurði einn til dæmis hvort að nokkur maður trúði því enn að sex mánuðum eftir að innrásin hófst, væri allt að fara eftir áætlun.

Hér má sjá umfjöllun blaðamannsins Steve Rosenberg um það hvernig stærstu dagblöðin í Rússlandi hafa fjallað um vendingarnar í Kharkív. Nokkur munur er á því hvernig fjallað er um ástandið og fer það að miklu leyti eftir því hve hliðhollir Kreml ritstjóra dagblaðanna eru.

Í einhverjum tilfellum er því haldið fram í dagblöðunum að brotthvarfið frá Kharkív hafi verið ákveðið fyrir fram og að héraðið hafi ekki verið merkilegt Rússum.

Í mun betri stöðu en Rússar

Það er margt sem getur gerst á næstu dögum og vikum. Úkraínumenn hafa unnið mikinn sigur í Kharkív-héraði en stríðinu er alls ekki lokið. Eins og staðan lítur út í dag, þá er þó útlit fyrir að Úkraínumenn séu í mun betri stöðu en Rússar.

Rússar hafa ekki getað framkvæmt markvissa sókn gegn Úkraínumönnum í um tvo mánuði og nú virðast Úkraínumenn geta haldið út tvær mismunandi gagnsóknir í tveimur hlutum landsins og stefna mögulega að því að hefja þá þriðju á komandi dögum.

Á sama tíma eiga Rússar í mikilli manneklu og heilu herdeildirnar virðast hafa skilið vopn sín og hergögn eftir á flóttanum frá Kharkív.

Úkraínumenn hafa tekið frumkvæðið í átökunum og munu líklega stýra því í haust hvar barist er og hvenær.