Áskoranir í ljósi átaka í Evrópu og aukins fjölda flóttafólks á Íslandi Atli Viðar Thorstensen skrifar 21. október 2022 15:00 Samkvæmt upplýsingum frá Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna eru í dag yfir 100 milljónir einstaklinga á öllum aldri á flótta í heiminum í dag. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna er verndari flóttamannasamningsins sem Ísland fullgilti árið 1956 en tilgangur samningsins er að gefa þeim einstaklingum sem ekki njóta verndar gegn ofsóknum í eigin landi kost á að leita verndar hjá öðrum þjóðum heimsins. Ástæður þess að fólk flýr heimahaga sína og þar með talið heimili, ættingja, vini, störf, nám, eignir, menningu og lífið eins og það þekkir það eru margvíslegar en helst má telja til vopnuð átök, ofsóknir, mannréttindabrot, hungur, fátækt og annað sem neyðir fólk á flótta. Flestar þessar ástæður ættu að gefa stjórnvöldum sem eru aðilar að flóttamannasamningi SÞ tilefni til að veita fólki alþjóðlega vernd, þar með talið í Evrópu. Vitað er að einungis lítill hluti flóttafólks leitar skjóls í Evrópu enda er það flest á flótta innan eigin landamæra eða hefur leitað skjóls í nágrannaríkjum sínum sem oft eru fátæk og jafnvel stríðshrjáð og með veika innviði. Af þeim 89 milljónum sem hafa hrakist á flótta í árslok 2021 var innan við 0,3% þeirra veitt vernd í Evrópu á síðasta ári, auðugustu álfu jarðarinnar. Er Ísland auðveldur áfangastaður flóttafólks? Aukinn fjöldi umsækjenda hefur sótt um alþjóðlega vernd á Íslandi á þessu ári og enn er von á fleirum og því um ærið verkefni að ræða sem reynir á ýmsar stofnanir og innviði landsins. Áskorun sem samfélagið allt á að takast á við og getur tekist á við. Ástæðan fyrir fjölguninni er nokkuð augljós þar sem vopnuð átök í Úkraínu, landi innan Evrópu, hafa hrakið yfir sjö milljónir íbúa landsins á flótta til annarra ríkja. Af þessum sjö milljónum hafa rétt um 1.900 óskað alþjóðlegrar verndar hérlendis og hefur íslenskt samfélag tekið afar vel á móti þessum hópi. Það þýðir að fólk frá Úkraínu telur í dag um 0,5% þjóðarinnar. Ef við heimfærum þessar tölur upp á Evrópu þá hafa þessar sjö milljónir leitað skjóls í 450 milljóna manna álfu Evrópusambandsins sem gera um 1,5% af íbúum álfunnar eða þrisvar sinnum fleiri hlutfallslega en á Íslandi. Í Póllandi eru 1,4 milljónir frá Úkraínu skráð sem flóttafólk sem gerir 3,7% íbúa landsins og í Moldóvu er hlutfallið 2,3%. Í báðum löndum eru þó mun fleira flóttafólk frá Úkraínu sem er enn óskráð, þannig að hlutfallið er líklega mun hærra. Þó fjöldi flóttafólks á Íslandi hafi farið vaxandi á undanförnum árum í takti við þann vanda sem til staðar er í heiminum hafa tölurnar á Íslandi farið upp og niður, þrátt fyrir vaxandi fjölda á heimsvísu. Á árinu 2022 hefur umsóknum um alþjóðlega vernd í Evrópu og á hér á Íslandi fjölgað verulega en eins og flestum er kunnugt um má fyrst og fremst rekja ástæðuna til átakanna í Úkraínu. Sé tekið mið af átökunum á Balkanskaganum seint á síðustu öld þá snéri meirihluti flóttamanna á Norðurlöndum til baka að átökunum loknum og líklegt má telja að sömu sögu megi segja um flóttafólk frá Úkraínu. Þegar öllu er á botninn hvolft er ljóst að einungis lítill hluti flóttamanna leitar til Evrópu og aðeins brotabrot af þeim hópi leitar hingað til Íslands. Er því augljóst að Ísland er hvorki auðveldur áfangastaður að komast á né almennur draumaáfangastaður fyrir fólk á flótta. Veruleiki flóttafólks á heimsvísu Veruleiki flóttafólks liggur fyrst og fremst í því að hafa orðið að flýja heimili sín og jafnvel heimaland vegna vopnaðra átaka og annarra hörmunga, auk þess sem það fær litla eða jafnvel enga aðstoð í aðstæðum sem oft eru verri en fólk getur ímyndað sér. Fólk hefur orðið að flýja vegna þess að mannréttindi þeirra voru virt að vettugi og alþjóðalög þverbrotin. Mörg eru jafnvel hneppt í varðhald án dóms og laga, önnur í mansal á meðan enn önnur lifa á jaðri þess að geta dregið fram lífið. Börn á flótta alast líka oft upp við óviðunandi aðstæður sem valda því að þau fara á mis við hluti eins og menntun, öfluga heilbrigðisþjónustu og fulla aðlögun að samfélaginu sínu, en fyrir vikið lenda þau oft í verri stöðu seinna á ævinni. Efnameiri þjóðir á borð við Ísland hafa lagt sitt af mörkum til að lina þjáningar þeirra, ýmist með þróunarsamvinnuverkefnum eða mannúðaraðstoð í heimahögum þeirra. En framlag fæstra efnameiri þjóða ná takmarki Sameinuðu þjóðanna um að 0,7% af vergum þjóðartekjum fari í slíka aðstoð. Þá hefur Ísland, ásamt fleiri ríkjum, talað fyrir aukinni virðingu fyrir alþjóðalögum og mannréttindakerfinu almennt, sem er gríðarlega mikilvægt framlag og þar er mikilvægt að vera fyrirmynd annarra þjóða. Áskoranir á Íslandi Það flóttafólk sem kemur til Íslands mætir blessunarlega mikilli velvild hér og hefur almennt fengið skjóta úrlausn sinna mála, þó að auðvitað séu undantekningar á því. Útlendingastofnun afgreiðir flestar umsóknir á aðeins nokkrum dögum og Vinnumálastofnun hefur sinnt afar krefjandi verkefni við að koma fólki í húsnæði af mikilli elju, dugnaði og skipulagsfærni. Áskorunin sem Ísland stendur frammi fyrir, og þar með flóttafólk, er kannski helst tvenns konar. Annars vegar skortur á húsnæði og hins vegar að einungis lítill hluti sveitarfélaga tekur þátt í samræmdri móttöku stjórnvalda fyrir flóttafólk. Það er því ástæða til að hvetja stjórnvöld, sveitarfélög og samfélagið allt enn frekar til að ná saman um þennan mikilvæga hluta móttökunnar svo við sem samfélag náum enn betur utan um það verkefni sem við stöndum nú frammi fyrir. Mikilvægt er að hafa í huga að það eru mjög óvenjulegar aðstæður sem valda þessari aukningu á fjölda flóttafólks sem vonandi taka enda sem allra fyrst. Það á við jafnt á Íslandi sem og í öðrum ríkjum álfunnar. Gerum vel og sýnum þeim sem á eftir okkur koma að við gerðum okkar besta og virtum um leið alþjóðlegar skuldbindingar til að koma til móts við þarfir einstaklinga sem neyðst hafa til að leita skjóls á Íslandi við mjög svo óvenjulegar aðstæður í Evrópu. Setjum okkur í spor fólks á flótta og tökum á móti þeim á sama hátt og við myndum vilja að tekið yrði á móti okkur ef við yrðum að flýja land. Höfundur er sviðsstjóri alþjóðasviðs Rauða krossins á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flóttafólk á Íslandi Hælisleitendur Mest lesið Halldór 19.10.24 Halldór Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Lögbrot íslenskrar stjórnsýslu og dómstóla Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands styður þjóðarmorð Elí Hörpu og Önundarbur skrifar Skoðun Stjórnvöld bregðist við eggjaskorti með afnámi tolla Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Í hvernig samfélagi viljum við búa í? Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Endurhugsum íslenskt skólakerfi: Ný sýn á nám og kennslu Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Þankar um framtíð landsins okkar Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Er Landsvirkjun til sölu? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar pólitík hindrar framför Hjörtur Sveinsson skrifar Skoðun Nú á lýðræðið næsta leik Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fær þitt barn kennslu í fjármálalæsi? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Dagur í grunnskóla Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Áskorun - Þingmenn, sýnið kjósendum stórhug skrifar Skoðun TikTok, upplýsingaóreiða og stjórnvöld Jóhann Óli Eiðsson skrifar Skoðun Taktu þátt í lýðræðinu með okkur Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Neyðarmóttakan; fyrir þolendur framhjáhalds Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Samkvæmt upplýsingum frá Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna eru í dag yfir 100 milljónir einstaklinga á öllum aldri á flótta í heiminum í dag. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna er verndari flóttamannasamningsins sem Ísland fullgilti árið 1956 en tilgangur samningsins er að gefa þeim einstaklingum sem ekki njóta verndar gegn ofsóknum í eigin landi kost á að leita verndar hjá öðrum þjóðum heimsins. Ástæður þess að fólk flýr heimahaga sína og þar með talið heimili, ættingja, vini, störf, nám, eignir, menningu og lífið eins og það þekkir það eru margvíslegar en helst má telja til vopnuð átök, ofsóknir, mannréttindabrot, hungur, fátækt og annað sem neyðir fólk á flótta. Flestar þessar ástæður ættu að gefa stjórnvöldum sem eru aðilar að flóttamannasamningi SÞ tilefni til að veita fólki alþjóðlega vernd, þar með talið í Evrópu. Vitað er að einungis lítill hluti flóttafólks leitar skjóls í Evrópu enda er það flest á flótta innan eigin landamæra eða hefur leitað skjóls í nágrannaríkjum sínum sem oft eru fátæk og jafnvel stríðshrjáð og með veika innviði. Af þeim 89 milljónum sem hafa hrakist á flótta í árslok 2021 var innan við 0,3% þeirra veitt vernd í Evrópu á síðasta ári, auðugustu álfu jarðarinnar. Er Ísland auðveldur áfangastaður flóttafólks? Aukinn fjöldi umsækjenda hefur sótt um alþjóðlega vernd á Íslandi á þessu ári og enn er von á fleirum og því um ærið verkefni að ræða sem reynir á ýmsar stofnanir og innviði landsins. Áskorun sem samfélagið allt á að takast á við og getur tekist á við. Ástæðan fyrir fjölguninni er nokkuð augljós þar sem vopnuð átök í Úkraínu, landi innan Evrópu, hafa hrakið yfir sjö milljónir íbúa landsins á flótta til annarra ríkja. Af þessum sjö milljónum hafa rétt um 1.900 óskað alþjóðlegrar verndar hérlendis og hefur íslenskt samfélag tekið afar vel á móti þessum hópi. Það þýðir að fólk frá Úkraínu telur í dag um 0,5% þjóðarinnar. Ef við heimfærum þessar tölur upp á Evrópu þá hafa þessar sjö milljónir leitað skjóls í 450 milljóna manna álfu Evrópusambandsins sem gera um 1,5% af íbúum álfunnar eða þrisvar sinnum fleiri hlutfallslega en á Íslandi. Í Póllandi eru 1,4 milljónir frá Úkraínu skráð sem flóttafólk sem gerir 3,7% íbúa landsins og í Moldóvu er hlutfallið 2,3%. Í báðum löndum eru þó mun fleira flóttafólk frá Úkraínu sem er enn óskráð, þannig að hlutfallið er líklega mun hærra. Þó fjöldi flóttafólks á Íslandi hafi farið vaxandi á undanförnum árum í takti við þann vanda sem til staðar er í heiminum hafa tölurnar á Íslandi farið upp og niður, þrátt fyrir vaxandi fjölda á heimsvísu. Á árinu 2022 hefur umsóknum um alþjóðlega vernd í Evrópu og á hér á Íslandi fjölgað verulega en eins og flestum er kunnugt um má fyrst og fremst rekja ástæðuna til átakanna í Úkraínu. Sé tekið mið af átökunum á Balkanskaganum seint á síðustu öld þá snéri meirihluti flóttamanna á Norðurlöndum til baka að átökunum loknum og líklegt má telja að sömu sögu megi segja um flóttafólk frá Úkraínu. Þegar öllu er á botninn hvolft er ljóst að einungis lítill hluti flóttamanna leitar til Evrópu og aðeins brotabrot af þeim hópi leitar hingað til Íslands. Er því augljóst að Ísland er hvorki auðveldur áfangastaður að komast á né almennur draumaáfangastaður fyrir fólk á flótta. Veruleiki flóttafólks á heimsvísu Veruleiki flóttafólks liggur fyrst og fremst í því að hafa orðið að flýja heimili sín og jafnvel heimaland vegna vopnaðra átaka og annarra hörmunga, auk þess sem það fær litla eða jafnvel enga aðstoð í aðstæðum sem oft eru verri en fólk getur ímyndað sér. Fólk hefur orðið að flýja vegna þess að mannréttindi þeirra voru virt að vettugi og alþjóðalög þverbrotin. Mörg eru jafnvel hneppt í varðhald án dóms og laga, önnur í mansal á meðan enn önnur lifa á jaðri þess að geta dregið fram lífið. Börn á flótta alast líka oft upp við óviðunandi aðstæður sem valda því að þau fara á mis við hluti eins og menntun, öfluga heilbrigðisþjónustu og fulla aðlögun að samfélaginu sínu, en fyrir vikið lenda þau oft í verri stöðu seinna á ævinni. Efnameiri þjóðir á borð við Ísland hafa lagt sitt af mörkum til að lina þjáningar þeirra, ýmist með þróunarsamvinnuverkefnum eða mannúðaraðstoð í heimahögum þeirra. En framlag fæstra efnameiri þjóða ná takmarki Sameinuðu þjóðanna um að 0,7% af vergum þjóðartekjum fari í slíka aðstoð. Þá hefur Ísland, ásamt fleiri ríkjum, talað fyrir aukinni virðingu fyrir alþjóðalögum og mannréttindakerfinu almennt, sem er gríðarlega mikilvægt framlag og þar er mikilvægt að vera fyrirmynd annarra þjóða. Áskoranir á Íslandi Það flóttafólk sem kemur til Íslands mætir blessunarlega mikilli velvild hér og hefur almennt fengið skjóta úrlausn sinna mála, þó að auðvitað séu undantekningar á því. Útlendingastofnun afgreiðir flestar umsóknir á aðeins nokkrum dögum og Vinnumálastofnun hefur sinnt afar krefjandi verkefni við að koma fólki í húsnæði af mikilli elju, dugnaði og skipulagsfærni. Áskorunin sem Ísland stendur frammi fyrir, og þar með flóttafólk, er kannski helst tvenns konar. Annars vegar skortur á húsnæði og hins vegar að einungis lítill hluti sveitarfélaga tekur þátt í samræmdri móttöku stjórnvalda fyrir flóttafólk. Það er því ástæða til að hvetja stjórnvöld, sveitarfélög og samfélagið allt enn frekar til að ná saman um þennan mikilvæga hluta móttökunnar svo við sem samfélag náum enn betur utan um það verkefni sem við stöndum nú frammi fyrir. Mikilvægt er að hafa í huga að það eru mjög óvenjulegar aðstæður sem valda þessari aukningu á fjölda flóttafólks sem vonandi taka enda sem allra fyrst. Það á við jafnt á Íslandi sem og í öðrum ríkjum álfunnar. Gerum vel og sýnum þeim sem á eftir okkur koma að við gerðum okkar besta og virtum um leið alþjóðlegar skuldbindingar til að koma til móts við þarfir einstaklinga sem neyðst hafa til að leita skjóls á Íslandi við mjög svo óvenjulegar aðstæður í Evrópu. Setjum okkur í spor fólks á flótta og tökum á móti þeim á sama hátt og við myndum vilja að tekið yrði á móti okkur ef við yrðum að flýja land. Höfundur er sviðsstjóri alþjóðasviðs Rauða krossins á Íslandi.
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun