Koma snjalltæki í veg fyrir samverustundir á þínu heimili? Unnur Arna Jónsdóttir, Hrafnhildur Sigurðardóttir og Ingrid Kuhlman skrifa 27. október 2022 08:31 Snjalltæki eru orðin órjúfanlegur hluti af lífi barna og ungmenna, hvort sem okkur líkar það betur eða verr. Börn nú til dags alast upp í stafrænum heimi. Í rannsókn Steingerðar Ólafsdóttur frá árinu 2017 á börnum 0-8 ára kom fram að um 56% barna hafa aðgengi að spjaldtölvu strax við eins árs aldur. Skjánotkun barna eykst síðan með hækkandi aldri og í aldurshópunum 2-4 ára notar 71% þeirra spjaldtölvu einhvern tímann en deilir snjalltækjum með öðrum á heimilinu. Við fimm ára aldur aukast líkur á að börn eignist sín eigin snjalltæki. Samkvæmt nýlegum niðurstöðum Rannsókna og greiningar verja 48% stelpna í áttunda bekk, 54% í níunda og 58% í tíunda þremur klukkustundum eða meira á dag á samfélagsmiðlum. Hjá strákum eru hlutföllin 24% í áttunda bekk, 30% í níunda bekk og 29% í tíunda bekk. Þá eru eftir tölvuleikir, myndbönd, þættir og myndir. Það er því ljóst að börnin okkar eyða gríðarlegum tíma í snjalltækjum. Jákvæð áhrif en líka skuggahliðar Þó að áhrif snjalltækja séu að mörgu leyti jákvæð og bjóði upp á ýmis tækifæri fyrir börn og ungmenni til samskipta og lærdóms, hafa þau einnig sínar skuggahliðar. Óhófleg notkun getur leitt til þess að samverustundum fjölskyldunnar fækkar og nándin á heimilinu minnkar, börn og ungmenni fá ekki nægan svefn og mæta því úrvinda í skólann. Talið er að ungt fólk þurfi að minnsta kosti 9 tíma svefn en samkvæmt niðurstöðum Rannsókna og greiningar sofa alltof mörg börn á unglingastigi um 7 klukkustundir eða minna, sem þýðir að þau vantar um tveggja tíma svefn á hverri nóttu. Kvíði og vanlíðan eykst í kjölfarið og getur orðið að vítahring sem erfitt er að vinda ofan af. Frumkvæði, drifkraftur og félagsleg virkni verður minni fyrir vikið og mörg finna þau fyrir neikvæðum samanburði, einangrun og einmanaleika. Hlutverk foreldra Margir foreldrar upplifa óöryggi við að setja snjalltækjanotkun barna sinna heilbrigð mörk þannig að hún bitni ekki á heilsu þeirra, svefni, samskiptum og líðan. Því fylgir nefnilega ábyrgð að gefa barni snjalltæki. Að banna skjánotkun er ekki lausnin því það getur leitt til þess að börn einangrist félagslega eða verði fyrir einelti. Miklu fremur snýst þetta um að kenna þeim að umgangast tækin og ræða hvað sé hæfilegt og hvað ekki. Hlutverk foreldra er að stuðla að því að börn læri að stjórna eigin skjánotkun og þekki eigin mörk. Auk þess er líka mikilvægt að foreldrar skapi tíma fyrir uppbyggilegar samverustundir án snjalltækja og aðstoði börnin við að finna ánægju fjarri skjánum. Sköpum snjalltækjalausar samverustundir.Istock Foreldrar eru mikilvægasta fyrirmynd barna sinna og snjalltækjanotkun þeirra hefur því bein áhrif á hversu miklum tíma börn þeirra eyða í snjalltækjum. Ef foreldrar eiga sjálfir erfitt með að slíta sig frá snjalltækjum sínum er auðvelt að ímynda sér hversu erfitt það hlýtur að vera fyrir barn að gera slíkt hið sama. Skjálausar stundir Til að skapa ánægjulegar og snjalltækjalausar samverustundir er lykilatriði að auka núvitund á hverjum degi, til dæmis með því að takmarka snjalltækjanotkun í matartímum, salernisferðum, kósýkvöldum, útiveru og samveru. Gott er að æfa sig í að vera án þess að gera nokkuð annað á meðan, á hverjum degi. Við mælum með því að taka snjalltækjalausan dag í hverri viku og jafnvel snjalltækjalausa helgi og eiga í staðinn nærandi samverustundir. Tilvalið er að nota tækifærið við matarborðið og hvetja alla fjölskyldumeðlimi til að deila einhverju jákvæðu, fyndnu, hrósi eða lærdómsmola. Einnig er gott að hvetja börn til að gefa sér tíma daglega til að leggja rækt við styrkleika sína. Ef þau eiga erfitt með að finna lausa stund getur verið gott að nota styrkleikaæfingar sem mótvægi við snjalltækjanotkun. Þá fá þau afmarkaðan tíma, til dæmis 30-60 mínútur, í tölvu eða snjalltæki og nota síðan sömu tímalengd til að fjárfesta í sjálfum sér með því að velja einn af styrkleikum sínum og þjálfa sig betur í honum. Símalaus sunnudagur Sunnudaginn 30. október standa félagasamtökin Barnaheill fyrir símalausum sunnudegi til að vekja foreldra og aðra til umhugsunar um snjalltækjanotkun innan heimilisins og þau áhrif sem tækin geta haft á samverustundir fjölskyldunnar. Við hvetjum landsmenn til að taka þátt. Frekari upplýsingar er að finna á www.simalaus.is Unnur Arna Jónsdóttir og Hrafnhildur Sigurðardóttir eru eigendur Hugarfrelsis og Ingrid Kuhlman er leiðbeinandi og ráðgjafi hjá Þekkingarmiðlun. Saman eru þær höfundar bókarinnar Vellíðan barna: Handbók fyrir foreldra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samfélagsmiðlar Börn og uppeldi Mest lesið Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir skrifar Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Að kjarna orku þjóðar Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Sjá meira
Snjalltæki eru orðin órjúfanlegur hluti af lífi barna og ungmenna, hvort sem okkur líkar það betur eða verr. Börn nú til dags alast upp í stafrænum heimi. Í rannsókn Steingerðar Ólafsdóttur frá árinu 2017 á börnum 0-8 ára kom fram að um 56% barna hafa aðgengi að spjaldtölvu strax við eins árs aldur. Skjánotkun barna eykst síðan með hækkandi aldri og í aldurshópunum 2-4 ára notar 71% þeirra spjaldtölvu einhvern tímann en deilir snjalltækjum með öðrum á heimilinu. Við fimm ára aldur aukast líkur á að börn eignist sín eigin snjalltæki. Samkvæmt nýlegum niðurstöðum Rannsókna og greiningar verja 48% stelpna í áttunda bekk, 54% í níunda og 58% í tíunda þremur klukkustundum eða meira á dag á samfélagsmiðlum. Hjá strákum eru hlutföllin 24% í áttunda bekk, 30% í níunda bekk og 29% í tíunda bekk. Þá eru eftir tölvuleikir, myndbönd, þættir og myndir. Það er því ljóst að börnin okkar eyða gríðarlegum tíma í snjalltækjum. Jákvæð áhrif en líka skuggahliðar Þó að áhrif snjalltækja séu að mörgu leyti jákvæð og bjóði upp á ýmis tækifæri fyrir börn og ungmenni til samskipta og lærdóms, hafa þau einnig sínar skuggahliðar. Óhófleg notkun getur leitt til þess að samverustundum fjölskyldunnar fækkar og nándin á heimilinu minnkar, börn og ungmenni fá ekki nægan svefn og mæta því úrvinda í skólann. Talið er að ungt fólk þurfi að minnsta kosti 9 tíma svefn en samkvæmt niðurstöðum Rannsókna og greiningar sofa alltof mörg börn á unglingastigi um 7 klukkustundir eða minna, sem þýðir að þau vantar um tveggja tíma svefn á hverri nóttu. Kvíði og vanlíðan eykst í kjölfarið og getur orðið að vítahring sem erfitt er að vinda ofan af. Frumkvæði, drifkraftur og félagsleg virkni verður minni fyrir vikið og mörg finna þau fyrir neikvæðum samanburði, einangrun og einmanaleika. Hlutverk foreldra Margir foreldrar upplifa óöryggi við að setja snjalltækjanotkun barna sinna heilbrigð mörk þannig að hún bitni ekki á heilsu þeirra, svefni, samskiptum og líðan. Því fylgir nefnilega ábyrgð að gefa barni snjalltæki. Að banna skjánotkun er ekki lausnin því það getur leitt til þess að börn einangrist félagslega eða verði fyrir einelti. Miklu fremur snýst þetta um að kenna þeim að umgangast tækin og ræða hvað sé hæfilegt og hvað ekki. Hlutverk foreldra er að stuðla að því að börn læri að stjórna eigin skjánotkun og þekki eigin mörk. Auk þess er líka mikilvægt að foreldrar skapi tíma fyrir uppbyggilegar samverustundir án snjalltækja og aðstoði börnin við að finna ánægju fjarri skjánum. Sköpum snjalltækjalausar samverustundir.Istock Foreldrar eru mikilvægasta fyrirmynd barna sinna og snjalltækjanotkun þeirra hefur því bein áhrif á hversu miklum tíma börn þeirra eyða í snjalltækjum. Ef foreldrar eiga sjálfir erfitt með að slíta sig frá snjalltækjum sínum er auðvelt að ímynda sér hversu erfitt það hlýtur að vera fyrir barn að gera slíkt hið sama. Skjálausar stundir Til að skapa ánægjulegar og snjalltækjalausar samverustundir er lykilatriði að auka núvitund á hverjum degi, til dæmis með því að takmarka snjalltækjanotkun í matartímum, salernisferðum, kósýkvöldum, útiveru og samveru. Gott er að æfa sig í að vera án þess að gera nokkuð annað á meðan, á hverjum degi. Við mælum með því að taka snjalltækjalausan dag í hverri viku og jafnvel snjalltækjalausa helgi og eiga í staðinn nærandi samverustundir. Tilvalið er að nota tækifærið við matarborðið og hvetja alla fjölskyldumeðlimi til að deila einhverju jákvæðu, fyndnu, hrósi eða lærdómsmola. Einnig er gott að hvetja börn til að gefa sér tíma daglega til að leggja rækt við styrkleika sína. Ef þau eiga erfitt með að finna lausa stund getur verið gott að nota styrkleikaæfingar sem mótvægi við snjalltækjanotkun. Þá fá þau afmarkaðan tíma, til dæmis 30-60 mínútur, í tölvu eða snjalltæki og nota síðan sömu tímalengd til að fjárfesta í sjálfum sér með því að velja einn af styrkleikum sínum og þjálfa sig betur í honum. Símalaus sunnudagur Sunnudaginn 30. október standa félagasamtökin Barnaheill fyrir símalausum sunnudegi til að vekja foreldra og aðra til umhugsunar um snjalltækjanotkun innan heimilisins og þau áhrif sem tækin geta haft á samverustundir fjölskyldunnar. Við hvetjum landsmenn til að taka þátt. Frekari upplýsingar er að finna á www.simalaus.is Unnur Arna Jónsdóttir og Hrafnhildur Sigurðardóttir eru eigendur Hugarfrelsis og Ingrid Kuhlman er leiðbeinandi og ráðgjafi hjá Þekkingarmiðlun. Saman eru þær höfundar bókarinnar Vellíðan barna: Handbók fyrir foreldra.
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar