Skoðun

Runnið á rassinn í Reykja­vík

Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar

Það fór ekki framhjá mörgum í síðasta mánuði þegar miklum snjó kyngdi niður á stuttum tíma á höfuðborgarsvæðinu, og raunar um land allt. Illa gekk hjá borginni að moka götur og stíga í kjölfarið. Þarna er mikil vinna fyrir höndum og auðvitað er skiljanlegt að hlutirnir taki sinn tíma. En það var eitthvað mikið að um daginn. Hlutirnir gengu mun hægar en við eigum að venjast, og það hvernig var forgangsraðað í mokstrinum vekur upp margar spurningar. Kem nánar inn á það á eftir.

Mestur hluti snjómoksturs og hálkuvarna fer orðið fram í verktakavinnu og eru þeir valdir með útboðum. Borgin er þannig að litlum hluta með eigið starfsfólk í því að moka. Allar götur eru hjá verktökum, allar gönguleiðir eru hjá verktökum (þó með nokkrum undantekningum) og allar stofnanalóðir eru hjá verktökum. Þetta er gert svona því það á víst að vera hagkvæmara. Ódýrara á þannig að vera að fá verktaka í snjómokstur heldur en að ráða fólk beint til starfa hjá borginni.

Borgin átti eitt sinn 100 tæki til moksturs

Lítum aðeins til baka til baka, til ársins 1984 þegar hagaðstæður voru ekki nærri því eins góðar og núna. Þá var borgin með 170 fastráðið starfsfólk í vinnu við það að ryðja götur og stíga. Í bréfi gatnamálastjóra til borgarstjórans í Reykjavík, þann 24. janúar 1984 gerði hann grein fyrir stöðu hreinsunarmála vegna snjóa og hálku. Þar kom fram að við hreinsun gatna hefði borgin þá yfir um 100 tækjum að ráða. Síðan þá hefur fjöldi véla verið seldur frá borginni og mest allur mokstur af hendi hennar verið lagður niður.

Til samanburðar, í lok árs 2022 var staðan þannig að á bilinu 9 til 21 tæki mokuðu götur og stíga í Reykjavík. Hér erum við komin inn á það tímabil þar sem verktakar sinna vinnunni fyrir borgina því ofuráhersla á að vera á svokallaða hagkvæmni í rekstri þar sem hið opinbera hefur sífellt haldið því fram að með því að spara í grunnþjónustunni eigi það að borga sig. Það er ekki hugsað til lengri tíma, eða hvað samfélagið tapar miklum fjármunum á því að spara í grunnþjónustu. Eftir stöndum við með mun minna bolmagn en þegar borgin ruddi sjálf.

Hagkvæmni?

Maður veltir því fyrir sér hvar hagkvæmnina í núverandi fyrirkomulagi er að finna hér í Reykjavík. Hana er ekki að finna í ógreiðfærum leiðum, hana er ekki að finna í miklum kostnaði við það að koma upp millilið, hagkvæmnina er ekki að finna í því að fleiri renni í hálku og slasist. Svona mætti lengi telja.

Það er greinilegt að borgin er ekki með nægilegt afl til þess að sjá til þess að hér sé mokað vel og á skilvirkan hátt. Þrátt fyrir loforð um að með því að færa snjómokstur til verktaka myndu borgarbúar fá betri mokstur fyrir minna fé virðist niðurstaðan vera allt önnur. Borgarbúar eru að fá mun minni þjónustu fyrir meiri pening.

Það er orðið nokkuð þekkt að útvistun verkefna frá ríki hinu opinbera til einkafyrirtækja eykst með tímanum. Til að byrja með getur verið að hún kosti minna en það var að ráða starfsfólk beint til starfa fyrir sveitarfélagið. En með tímanum hleðst upp kostnaður. Það er ávallt þannig þegar millilið er komið fyrir í grunnþjónustu.

Það þarf mikið eftirlit með því að verktakinn sé að standa við skuldbindingar sínar og sífellt þarf að bæta við fleirum smáum letrum í samningana. Þetta sáum við um daginn þegar að undirverktakar mættu ekki til að moka snjóinn þrátt fyrir að vera með samning við borgina. Þarna mun kostnaður aukast því væntanlega þarf að rannsaka hvað fór úrskeiðis. Borgin verður væntanlega líka að reka heila deild sem sér um samninga við þessa aðila. Kostnaðurinn hleðst svona upp með tímanum þegar borgin útvistar verkefnum sínum til þriðja aðila.

Í stað þess að hafa hér einfalt kerfi þar sem borgin rekur snjómokstur milliliðalaust erum við komin með gríðarlega flókið og ógagnsætt fyrirkomulag. Það segir allt þegar einu upplýsingar sem við fáum er að það hafi verið “á bilinu 9 til 21 tæki” við snjómokstur. Borgin hefur ekki hugmynd um hver nákvæma talan er.

Mokað fyrir strætóskýlin

Snjómokstrinum sjálfur krefst mikilla umbóta. Í kynningu um vetrarþjónustu Reykjavíkur frá því í byrjun síðasta árs var sagt frá því hvernig forgangsraðað væri í mokstur gatna. Þar var sagt að stofnbrautir, strætóleiðir og fjölfarnar safngötur njóti forgangs, en miðað sé við að stofnbrautir og strætóleiðir séu færar fyrir kl. 7.00 að morgni og að hreinsun annarra megin umferðargatna sé lokið fyrir kl. 8.00. Þetta gekk engan veginn eftir þegar fór að snjóa síðasta desember. Við sjáum að enn er ekki hugað að foreldrum með barnavagna eins og á síðasta ári. Þau sem nota hjólastóla komast ekki leiða sinna því snjósköfl þvera gangstéttirnar og eldri borgarar halda sig heima í stað þess að fara út af sömu ástæðum.

Flokkarnir í meirihlutanum geysast oft fram á ritvöllinn og segja hvernig þau séu mestu vinir almenningssamgangna og göngugatna í Reykjavík. Engir aðrir skilji mikilvægi slíkra samganga eins vel og þau. Samt var það svo að iðulega var snjó mokað í hrúgum fyrir framan strætóskýlin. Að taka strætó í slíku ástandi er mjög fráhrindandi.

Margar myndir á samfélagsmiðlum, þar með talið á síðu félags strætófarþega sýndu snjóhrúgur sem þveruðu skýlin og gerðu það að verkum að fólk gat ekki beðið eftir vagninum á réttum stað.

Það var bókstaflega verið að grafa undan aðgengi íbúa að almenningssamgöngum. Ekki höfum við heyrt mikið frá sjálfskipuðum vinum almenningssamgangna um þessi mál. En það er kannski þægilegra að geta slegið sig til riddara á tyllidögum, frekar en að vinna verkin sem tryggja að það sé eitthvað á bakvið orðin.

Göngugöturnar voru svo annar kafli út af fyrir sig. Laugavegurinn virtist njóta minnsta forgangs. Þar var glerhálka í mjög langan tíma og göngustígurinn á Hverfisgötu var snjóþakinn í nokkra daga eftir að það hafði kyngt niður. Þetta gerðist á vakt meirihluta sem segist vilja draga úr ferðum einkabíla og fjölga gangandi og hjólandi vegfarendum. Mótsögnin birtist okkur skýrt þarna. Orð og gjörðir fara ekki saman.

Víða í borginni höfum við heyrt frásagnir af ófullnægjandi mokstri þar sem gangandi eiga erfitt með að komast leiðar sinnar. Í Grafarholti birtust einnig myndskeið af snjóblásturstækjum sem voru að blása inn á svalirnar hjá fólki. Það er ljóst að snjómokstur í Reykjavík er ekki á nægilega góðum stað. Þegar Íbúar hafa fengið sig fullsadda af því að geta ekki reitt sig á þjónustu borgarinnar, að geta ekki komist ferða sinna, að geta ekki tekið Strætó og að geta ekki komist af heimili sínu.

Tökum út milliliðinn

Sósíalistar telja að best fari á því að borgin dragi úr milliliðum í kerfinu og eftirlitinu sem því fylgir og kaupi eigin tæki og ráði starfsfólk beint, eins og áður var gert. Þar er mikilvægt að nýta þekkingu starfsfólks og hlusta á það sem þau hafa fram að færa, sbr. þegar starfs­fólk í vetrar­þjónustu Reykja­víkur sendi í lok janúar yfir­mönnum vetrar­þjónustunnar bréf þar sem þeir segjast vera búnir að fá sig full­sadda undan hringlanda­hætti, þekkingar- og skilnings­leysi og virðingar­leysi í sinn garð. Það á ekki að spara sér til ógagns í þessum málaflokki. Það verður að tryggja það að allir geti komist sinnar leiðar. Í því felst hagkvæmnin, en ekki í því hvernig sé hægt að pikka og grafa undan þjónustunni. Það kostar mun meira.

Við búum á Íslandi, við vitum að hér snjóar oft og getur snjóað mikið. Stundum er eðlilegt að hlutirnir taki tíma og við vitum að starfsfólkið er á fullu við að ryðja. En svo ég segi það aftur, þá búum við á Íslandi, við ættum að geta skipulagt fram í tímann og litið til þess hvað hefur gengið vel og hvað ekki. Það er gott að hafa fleiri tæki, eins og raunin var, það er gott að borgin eigi tækin eins og raunin var. Borgin verður að hætta að bregðast við eftir á og vera tilbúin fyrir það þegar fer að snjóa. Það á ekki að koma neinum á óvart þegar það fer að snjóa. Gerum betur og verum tilbúin.

Höfundur er borgarfulltrúi Sósíalistaflokksins




Skoðun

Sjá meira


×