Telur skugga­legt að greinar­gerð sín um Lindar­hvol sé ekki lögð fram

Í síðustu viku var málflutningur í máli Frigusar á hendur ríkinu og Lindarhvoli þar sem farið er fram á 650 milljónir króna í skaðabætur vegna tilboðs sem Frigus telur að hafi verið forsmáð. 

Lindarhvoll er félag sem Bjarni Benediktsson þáverandi og núverandi fjármálaráðherra stofnaði til árið 2016. og hafði umsjá með sölu á eignum sem féllu til ríkisins í kjölfar fjármálahruns. Eignir sem skilanefndir föllnu bankanna sóttu fóru til Lindahvols sem átti að fá besta mögulega verð fyrir eignina. Félag sem átti að gæta hagsmuna ríkisins og þar með almennings.

Mikil leynd hefur ríkt um hvernig Lindarhvoll hefur staðið að málum við sölu á eignum ríkisins. Stefna Frigusar veitir innsýn í hvernig kaupin gerðust á eyrinni. Eins og einn heimildarmaður Vísis orðar það: Veitir fágæta sýn inn í pylsugerðina.

Birgir Ármannsosn, forseti Alþingis, fékk í vikunni fyrirspurn um greinargerðina, ósk um að fá hana afhenta. Fyrirspurn sem fleiri hafa sent, meira að segja fengið jákvætt svar en svo var hætt við að afhenda greinargerðina.

Mikil leynd yfir þátttöku í kaupferlinu

Sú eign sem Lindarhvoll seldi og er til umfjöllunar fyrir dómi er Klakki. Ekki er óvarlegt að ætla að einhverjir lesendur kannist ekki við Klakka. Klakki varð til árið 2011 þegar hluthafar Exista ákváðu að breyta um nafn. Eitthvað sem fleiri fyrirtæki gripu til í kjölfar fjármálahrunsins. 

Exista var skráð á markað á Íslandi árið 2006 og lét til sín taka. Meðal eigna Exista voru Vátryggingafélag Íslands, Lífís, Lýsing (nú Lykill), fjórðungshlutur í Kaupþingi Banka, 39,6% í Bakkavör Group og þá var Exista stærsti hluthafinn í Símanum með 43,6% hlut. 

En svo varð hrun. Gengi bréfa í Exista eins og fleiri fyrirtækjum hríðféll en félagið var afar skuldsett. Íslensku bankarnir áttu stóran hlut og varð úr árið 2016 að Lindahvoll setti á sölu tæplega 18 prósenta hlut ríkisins í Exista, þá orðið að Klakka.

Mikil leynd hvíldi yfir sölunni og átti ekki eftir að koma í ljós fyrr en tveimur árum síðar hvaða félög gerðu tilboð í hlutinn. Þá kom í ljós að fyrrverandi stjórnendur, sem höfðu mótmælt því mjög að veittar yrðu upplýsingar um þátttakendur í kaupferlinu. 

Úrskurðanefnd upplýsingamála hafnaði skýringum þátttakendanna og birti upplýsingarnar eins og sjá má í fréttinni um kaupin að neðan. 

Svo fór að félagið BLM fjárfestingar, að stærstum hluta í eigu bandarísks vogunarsjóðs, greiddi 505 milljónir fyrir Klakka. Hin tilboðin tvö hljóðuðu upp á 502 og 501 milljón króna. Eins og sjá má munaði afar litlu á tilboðunum þremur. 

Athygli vakti að Magnús Scheving Thorsteinsson, forstjóri Klakka, var í forsvari fyrir BLM fjárfestingu.

Steinar Þór stjórnarmaður, ráðgjafi og verjandi

Sigurður Valtýsson, fyrrverandi forstjóri Exista, er í forsvari fyrir Fringus, í eigu bræðranna Ágústs og Lýðs Guðmundssona sem átti tilboð upp á 501 milljón króna. Hann krefst 650 milljóna króna í skaðabætur.

Fram kom í vitnisburði Sigurðar Þórðarsonar fyrrverandi ríkisendurskoðanda í Héraðsdómi Reykjavíkur í vikunni að hann teldi að Klakki hafi við sölu verið vanmetið um sem nemur hálfum milljarði króna. Sem þýðir einfaldlega að haft var af almenningi upphæð sem því nemur – að því gefnu að nauðsynlegt hafi verið að selja Klakka.

Frigus vill meina að Steinar Þór Guðgeirsson, sem var ráðgjafi Lindarhvols við söluna, hafi ekki viljað veita mikilvægar upplýsingar í söluferlinu á Klakka á sínum tíma. Steinar Þór hafi auk þess verið beggja vegna borðsins sem stjórnarmaður í Klakka sem einnig sá um söluna fyrir hönd Lindarhvols.

Í stefnu Fringus kemur fram að Steinari Þór hafi sem stjórnarmanni í Klakka átt að vera fullkunnugt um að fyrirliggjandi væru þýðingarmiklar óbirtar upplýsingar um félagið. Upplýsingar sem bjóðendur höfðu mismikinn aðgang enda stjórnendur hjá Klakka í hinum tveimur tilboðshópunum.

Segir því miður margt hafa komið á óvart við rannsókn á Lindarhvoli

Miklum sögum fer um að frjálslega hafi verið að því staðið hvernig eignum ríkisins og þar með eigum almennings var komið í hendur einkaaðila eftir fjármálahrunið. 

Leynd sem ríkt hefur meðal annars um greinargerð Sigurðar Þórðarsonar, tregða við að veita upplýsingar, er ekki til þess fallin að slá á þá tortryggni. Vísir ræddi við Sigurð sem segist á sínum tíma hafa verið í tvö ár að vinna að greinargerðinni um söluna á Klakka. Sjálf skrifin hafi ekki tekið langan tíma en hann hafi allstaðar rekist á veggi þegar hann var að leita upplýsinga. Tregðan hafi verið mikil jafnvel þó Sigurður væri skipaður ríkisendurskoðandi.

Sigurður segir að ýmislegt hafi því miður komið sér á óvart við rannsóknina.

„Já, það gerði það,“ segir Sigurður sem þá og nú telur að greinargerð hans teldist opinbert plagg þó efni hennar hafi ekki enn komið fyrir sjónir almennings.

„En síðan kom þessi ákvörðun frá forseta Alþingis, sem þá var Steingrímur J. Sigfússon, að það væru hlutir í þessu sem ættu leynt að fara.“

Hvað er það sem ekki þolir dagsins ljós?

Sigurður vísar þar til þess að stjórn Lindarhvols og fjármálaráðuneytið hafi lagst alfarið gegn því að greinargerð hans yrði lögð fram.

Sigurður segist ekki enn hafa fengið svör við fyrirspurn sinni um hvað það nákvæmlega væri sem ekki þyldi dagsins ljós í greinargerð sinni. Hann hafði þá verið ríkisendurskoðandi í upp undir tuttugu ár og reynslunni ríkari.

Ýmislegt hafi breyst þegar hann lét af störfum og Skúli Eggert Þórðarson tók við árið 2018.

„Það hafði verið þannig þegar ég skilaði skýrslum til þingsins að ég fékk þær samtímis fjölmiðlum. En þegar Skúli [Eggert Þórðarson] kom til starfa fóru menn að búa til einhverjar reglur um hvernig þessi samskipti ættu að vera. Sem gengu út á að stjórnskipunar- og eftirlitsnefndin ætti að fá kynningu á þessu áður en fjölmiðlar fengju þetta í hendur. Ég hef tvisvar farið á fund hjá stjórnskipunarnefndinni, og það kom nú lítið út úr því.“

Ekki verður annað sagt en fjölmiðlar hafi gert sitt til að reyna að svæla greinargerð Sigurðar Þórðarsonar út.

Eins og frá er greint í umfjöllun Fréttablaðsins frá því í nóvember á síðasta ári þá sendi Birgir Ármannsson bréf þann 5. apríl í fyrra til fjármálaráðuneytis og stjórnar Lindarhvols þar sem fram kemur að forsætisnefnd hefði samþykkt að afhenda fjölmiðlum greinargerð Sigurðar.

Sigurður var þá settur ríkisendurskoðandi og hafði skilað greinargerð um starfsemi Lindarhvols til Alþingis í júlí 2018. Birgir sagði í bréfinu að afhending færi fram 25. apríl klukkan 12. Tíu mánuðum síðar hefur ekkert orðið af afhendingu.

Stjórn Lindarhvols leggst alfarið gegn því að gögnin séu lögð fram

Tilefni bréfaskrifa Birgir þingforseta var það að Jóhann Óli Eiðsson, þá blaðamaður Viðskiptablaðsins, hafði óskað eftir því að fá greinargerðina afhenta. Þann 28. apríl 2021 sendi Steingrímur J. Sigfússon, þáverandi forseti Alþingis, stjórn Lindarhvols bréf og greindi frá því að forsætisnefnd hyggist veita Jóhanni Óla aðgang að greinargerðinni. 

Steingrímur fór fram á að Lindarhvoll lýsti „afstöðu sinni til þess hvort greinargerðin geymi upplýsingar um fjárhagsmálefni einstaklinga eða fyrirtækja eða mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni fyrirtækja og annarra lögaðila sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, sbr. 9. gr. upplýsingalaga.“ 

En stjórn Lindarhvols og fjármálaráðuneytið tóku enga afstöðu til þeirra atriða sem óskað var svara við heldur lögðust alfarið gegn því að greinargerðin yrði birt, það væri óheimilt með öllu. Og þar við sat og situr enn. Birgir þvertekur fyrir að sitja á greinargerðinni. Forsætisnefnd hafi ekki lokið umfjöllun um málið og því liggi niðurstaða ekki fyrir.

Vísir hefur óskað eftir greinargerðinni og líklega ýmsir fjölmiðlar aðrir. Sigurður Þórðarson segist telja að hann geti ekki séð, eftir málarekstur í Frigusar-málinu, að forseti geti setið lengur á skýrslunni. Sigurður segist hafa gætt þess að segja ekkert sem túlka megi sem brot á þagnarskyldu. Hann sé náttúrlega opinber starfsmaður.

„En auðvitað á að knýja á um að þessi greinargerð komi fram. Ég veit ekki í hvaða samfélagi við búum? Þetta mál fær mann til að spyrja sig: Hvað er þingið?“ 

Sigurður telur það atriði að svo komnu og í sínum huga merg málsins.

Skýrsla Skúla og greinargerð Sigurðar eins og svart og hvítt

Lindarhvols-mál eru þegar margflækt og marglaga, orðið að einhvers konar sjálfstæðri skuggaveru í viðjum kerfisins og teygir anga sína um allt stjórnkerfið, inn í ríkisstjórnina og meira að segja inn í Hæstarétt. 

Eitt af því sem vakti athygli í tengslum við málflutninginn í síðustu viku var að stjórn Lindarhvols kom saman til að bera saman bækur sínar áður en til vitnaleiðslu kom. Spurt er hvort það hafi verið til að samræma vitnisburð en Ása Ólafsdóttir Hæstaréttardómari er í stjórn Lindarhvols hvar starfsemi hefur verið slitið.

Um verulega hagsmuni er að ræða. Fyrir liggur nýleg skýrsla Ríkisendurskoðanda um Lindarhvol sem Skúli Eggert Þórðarson þá ríkisendurskoðandi annaðist þar sem starfsemi Lindarhvols er hrósað í hástert; að starfsemi Lindarhvols ehf. hafi verið í samræmi við sett markmið. 

Ekki er hægt að segja að sú skýrsla hafi náð að kveða drauginn niður því sú niðurstaða er að margra mati ekki sannfærandi, hún kom mörgum í opna skjöldu. Meðal annarra Sigurði.

„Ég hef aldrei skrifað skýrslu sem líktist neinu í því,“ segir Sigurður við Vísi. 

Fyrir rétti vildi Sigurður ekki fara nánar í saumana á því hvað ber á milli. Enda vill hann ekki segja neitt sem túlka megi sem brot á þagnarskyldu eins og áður sagði. En skýrsla Skúla og greinargerð Sigurðar eru eins og svart og hvítt. Fyrir liggur bréf hjá stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis þar sem Sigurður gerir ýmsar athugasemdir við það sem fram kemur í skýrslu Skúla.