Vil­hjálmur segir Seðla­bankann versta óvin launa­fólks

Peningastefnunefnd bankans ákvað í morgun að hækka stýrivexti um 0,5 prósentur, úr 6,0 í 6,5 prósent. Um er að ræða elleftu stýrivaxtahækkunina í röð. Vextirnir hafa hækkað mjög skarpt frá því í maí 2021, þegar þeir voru 0,75 prósent. Verðbólga mælist nú 9,9 prósent og hefur farið hækkandi eftir hjöðnun í haust.

Vilhjálmur hleður í harðorðan pistil sem hann birti fyrir skömmu á Facebook-síðu sinni.

„Enn og aftur kemur Seðlabankinn og kennir verkalýðshreyfingunni um og segir núna orðrétt: „Kjarasamningar voru miklu dýrari en við höfðum gert ráð fyrir“. Eins og svo oft áður á að skella skuldinni á kjarasamninga launafólks þegar rökstyðja þarf hækkun á stýrivöxtum til að viðhalda okurvöxtum í íslensku samfélagi,“ segir Vilhjálmur og vandar Seðlabankanum ekki kveðjurnar:

Ruglið velli uppúr forsvarsmönnum Seðlabanka

„Ruglið sem vellur uppúr forsvarsmönnum Seðlabankans er svo yfirgengilegt þegar þeir segja að þeir séu að „styðja“ við kjarasamninganna með því að hækka vextina. Það liggur algerlega fyrir að Seðlabankinn er að stefna heimilum og fyrirtækjum hér á landi í gríðarlegar ógöngur með þessu framferði sínu. Þurrkar upp ávinning af þeim kjarasamningum sem við erum að gera og leggur einnig gríðarlegar álögur á fyrirtækin með hækkun á fjármagnskostnaði þeirra.“

Vilhjálmur rekur að íslensk heimili skuldi um 2.700 milljarða og ef 0,50 prósenta hækkun á skuldum heimilanna færist öll á skuldir þeirra þá nemi þetta 13,5 milljarða aukningu á vaxtakostnaði. Þá telur hann vert að halda því til haga að íslensk fyrirtæki á hinum almenna vinnumarkaði skulda 5.400 milljarða.

„Og ef þessi stýrivaxtahækkun skilar sér öll í hækkun vaxta til þeirra þá nemur það auknu vaxtabyrði fyrirtækja upp á 27 milljarða sem er 35% af kostnaði við þær launahækkanir sem samið var um á almennum vinnumarkaði.“

Vilhjálmur segir að um eða yfir því sem nemur 600 milljörðum í íbúðarlánum beri fasta vexti í dag og það komi til vaxtaendurskoðunar á næstu 12 til 24 mánuðum. Flest heimili hafi fest vextina í kringum 4 prósent en í dag standi lægstu óverðtryggðu vextirnir í 7,6 prósent og á þá þessi 0,50 prósenta stýrivaxtahækkun eftir að koma til viðbótar.

Vaxtahækkanir verri en verðbólgan sjálf

Vilhjálmur tekur sem dæmi heimili sem er með 50 milljóna króna óverðtryggt húsnæðislán í dag á fjögurra prósenta föstum vöxtum greiði 166 þúsund í vaxtagjöld í mánuði en mun þurfa að greiða 333 þúsund þegar vaxtaendurskoðun kemur til framkvæmda ef vextir haldast óbreyttir næstu mánuði.

„Þetta er algerlega galið og þessi 600 milljarða snjóhengja sem hangir yfir íslenskum heimilum skellur af fullum þunga á íslensk heimili á næstu 12 til 24 mánuðum ef vextir ekki lækka. Að forsvarsmenn Seðlabankans skuli síðan tala um að verið sé að styðja við kjarasamninga og almenning í landinu er svo mikil þvæla að það er klárlega rannsóknarefni!“

Vilhjálmur vitnar til orða Ásgeirs Jónssonar Seðlabankastjóra þess efnis að verðbólga sé versti óvinur launafólks. Vilhjálmur heldur ekki. „Ég vil hins vegar segja að Seðlabankinn er versti óvinur launafólks, enda eru vaxtahækkanir Seðlabankans að valda launafólki og heimilum miklu meira vanda en verðbólgan sjálf!“

Fleiri ósáttir

Það er ekki bara formaður Starfsgreinasambandsins sem er ósáttur. Samtök atvinnulífsins gagnrýna hækkunina og Hagsmunasamtök heimilanna sömuleiðis.

„Á einu ári hefur Seðlabankinn aukið mánaðarlega greiðslubyrði heimilanna um 130 – 200.000 kr. í hverjum mánuði og það er augljóst öllu sæmilega skynsömu fólki, að heimili með meðaltekjur eða minna munu ekki standa undir þessum álögum til lengdar,“ segir í tilkynningu Hagsmunasamtaka heimilanna.

„Það má líkja aðgerðum Seðlabankans við það að kveikja í húsi til að losna við köngulóavef. Allar aðgerðir Seðlabankans eru verðbólguhvetjandi, því hvert fara ört hækkandi álögur á fyrirtæki, annað en út í verðlagið? Og hvert fer aukinn húsnæðiskostnaður heimilanna annað en beint inn í húsnæðislið vísitölu neysluverðs? Og hvert fer fjármagn heimilanna annað en inn í troðfullar hirslur bankanna sem nú fitna eins og púkinn á fjósbitanum? Þar er sko veisla.“

Samtök atvinnulífsins lýsa yfir vonbrigðum

„Hækkun vaxta er skiljanleg þar sem verðbólga hefur reynst þrálát, en þar sem stutt er í næsta fund hefði verið réttara að halda sig við varfærnari skref líkt og við síðustu vaxtaákvarðanir,“ segir í yfirlýsingu sem SA sendi frá sér í tilefni af stýrivaxtahækkuninni:

„Það sem kemur þó mjög á óvart og SA gera alvarlegar athugasemdir við er að Seðlabankinn hefur algjörlega snúist í viðhorfi sínu gagnvart nýjum kjarasamningum. 

Seðlabankastjóri lét hafa eftir sér að þeir væru „mjög góð tíðindi“ sem er í engu samræmi við mat bankans og peningastefnunefndar nú. Rétt er að minnast á að við síðustu vaxtaákvörðun var einnig algjör viðsnúningur í skilaboðum bankans, sem hafði áður gefið í skyn hlé á vaxtahækkunum og sagt skýrt að boltinn væri hjá vinnumarkaðnum. Almennt er framsýn leiðsögn Seðlabanka talinn mikilvægur þáttur í miðlun peningastefnu og betur færi á því að skilaboð frá bankanum væru skýr og að þar væri gætt samræmis.“

ASÍ segir vaxtahækkunina í boði ríkisstjórnarinnar

Þá hefur Alþýðusamband Íslands bæst í hóp þeirra sem fordæma stýrivaxtahækkun Seðlabankans. Í tilkynningu sem ASÍ sendir frá sér er sagt að stýrivaxtahækkunin sé í boði ríkisstjórnarinnar.

„Miðstjórn Alþýðusambands Íslands gagnrýnir harðlega stýrivaxtahækkun Seðlabankans sem tilkynnt var í morgun. Meginvextir bankans eru nú 6,5% og hafa ekki verið hærri í þrettán ár. Hækkunin kemur í kjölfar vaxandi verðbólgu en hækkun vísitölunnar í janúar mátti fyrst og fremst rekja til ákvarðana ríkisstjórnarinnar. Miðstjórn ASÍ mun boða til formannafundar til að ræða viðbrögð og aðgerðir,“ segir í harðorðri yfirlýsingu.

Þar er bent á að verðbólga mælist nú 9,9 prósent. Miðstjórnin hafnar því, líkt og Vilhjálmur og fleiri, að skýringuna sé að finna í kjarasamningum á almenna vinnumarkaðinum. Aðilar vinnumarkaðarins hafi verið sammála um að samningarnir myndu ekki ýta undir verðbólgu. „Seðlabankinn verður að líta sér nær, að stórum hluta má rekja verðbólguna til heimatilbúinnar fasteignabólu og alþjóðlegra verðhækkana.“

Miðstjórn Alþýðusambandsins segist áður hafa vakið á því athygli að hér eru ekki að verki óumbreytanleg lögmál.

„Ríkisstjórn Íslands ákvað með samþykki þeirra þriggja stjórnmálaflokka sem að henni standa að blása í glæður verðbólgu með hækkunum á ýmsum sköttum og gjöldum. Nú blasa afleiðingar þeirra fráleitu ákvörðunar við almenningi. Vextir hækka, húsnæðislánin og húsaleiga verða enn þyngri í vöfum og kjörin verri en áður. Allt eru þetta mannanna verk og líkt og jafnan koma slíkar aðgerðir verst niður á þeim sem búa við erfiðustu afkomuna.“

Þá er því haldið fram að aðgerðaleysi ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur gangi þvert á viðtekin viðbrögð í nágrannalöndum þar sem ráðamenn beita tækjum ríkisvaldsins til að lina áhrif afkomukreppunnar og vinna skipulega að því að hemja verðbólgu. „Í þeirri staðreynd birtist forgangsröðun ríkisstjórnarinnar og sinnuleysi gagnvart afkomu fólksins í landinu.“