Sameiginleg vegferð Evrópu Jóhanna Hlín Auðunsdóttir skrifar 11. mars 2023 10:01 Þjóðir heims hafa sett sér markmið um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Íslendingar hafa í samfloti með öðrum þjóðum í Evrópu sett sér metnaðarfull markmið um samdrátt í losun. Markmið þjóða heims eru fjölþætt en stór hluti þeirra snýr að orkuskiptum, að hætta notkun jarðefnaeldsneytis og notast á endanum aðeins við orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig eru markmið Evrópusambandsins um hlutfall endurnýjanlegrar raforkuvinnslu samofin markmiðum um samdrátt í losun. 28 ríki innan evrópska efnahagssvæðisins taka þátt í kerfi um upprunaábyrgðir og álíka kerfi starfa víðar í heiminum. Kerfinu er ætlað að mynda hvata til uppbyggingar endurnýjanlegra orkugjafa. Kerfi upprunaábyrgða er nú farið að virka eins og til var ætlast: Þau fyrirtæki sem vinna endurnýjanlega orku, eins og Landsvirkjun, fá meira fyrir grænu orkuna og verða því enn betur í stakk búin til að mæta óhjákvæmilegum orkuskiptum. Kaup á upprunaábyrgðum grænnar raforku er frjálst val. Slíka ábyrgð má kaupa til að taka af öll tvímæli um notkun raforku sem unnin er úr endurnýjanlegum auðlindum. Annar kaupandi, sem ekki á þess kost að nota græna orku, lýsir með kaupunum vilja til að hvetja til enn frekari vinnslu slíkrar orku. Fé sem fæst við sölu upprunaábyrgða nýtist til að byggja nýjar virkjanir sem vinna orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig verður fjármögnun endurnýjanlegra orkuverkefna hagstæðari en ella á meðan fjármögnun orkuverkefna sem byggja á notkun jarðefnaeldsneytis eða annarra mengandi og óendurnýjanlegra auðlinda verður erfiðari. Ekki áhrif á loftslagsmarkmið ríkja Sala raforkuframleiðanda á upprunaábyrgðum til notenda raforku hefur hvorki áhrif á losunarbókhald né loftslagsmarkmið þjóða. Það gildir bæði um þá þjóð sem seljandi upprunaábyrgðar heyrir til og þá þjóð sem kaupandi upprunaábyrgðar starfar innan. Þá hefur sala á upprunaábyrgðum hvorki áhrif á markmið þjóða um hlut endurnýjanlegrar orkuvinnslu né mat á árangri þjóða í orkuskiptum eða hversu óháðar þær eru jarðefnaeldsneyti. Áhrif á loftslagsmarkmið fyrirtækja Upprunaábyrgðir hafa áhrif á losunarbókhald fyrirtækja. Þar er lykilatriði að upplýsingagjöfin sé gagnsæ. Við hjá Landsvirkjun vinnum okkar loftslagsbókhald eftir staðlinum Greenhouse Gas Protocol (GHGP) sem er leiðandi alþjóðlegur staðall fyrir losunarbókhald fyrirtækja og höfum hlotið staðfestingu á réttmæti þess í 5 ár. Í væntanlegri Evróputilskipun um birtingu sjálfbærniupplýsinga (CSRD), sem tekur gildi innan ESB frá og með árinu 2024, er vísað til þessara staðla þegar kemur að upplýsingagjöf um losun gróðurhúsalofttegunda. GHGP hafa gefið út ítarlegar leiðbeiningar um hvernig skuli reikna út þá losun sem verður vegna vinnslu á keyptu rafmagni og hita. Hjá flestum fyrirtækjum heims er losun vegna vinnslu á keyptri orku stærsti einstaki losunarþátturinn þegar litið er til virðiskeðjunnar og því mikilvægt að vandað sé til verka við upplýsingagjöf. Samkvæmt staðlinum ber fyrirtækjum sem eru starfrækt á svæðum þar sem kerfi um kaup og sölu á upprunaábyrgðum er til staðar, eins og hér á Íslandi, að gefa upp losun vegna keyptrar raforku á tvennan hátt, bæði út frá staðsetningu (e. location-based) og markaði (e. market-based). Skýr tilmæli eru um að ekki megi leggja niðurstöður beggja aðferða saman eða vega á móti hvorri annarri á nokkurn hátt. Einnig er skýrt að upprunaábyrgðir hafa ekki áhrif á upplýsingar um aðra losun en þeirrar sem verður við vinnslu á keyptri orku. Losun út frá staðsetningu græn á Íslandi Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá staðsetningu hafa upprunaábyrgðir og sala og kaup á þeim engin áhrif. Þar eru bestu starfsvenjur að notast við losunarstuðul sem gefinn er út árlega af Umhverfisstofnun út frá meðaltalslosun við framleiðslu raforku á viðkomandi raforkuneti. Í nýjustu útgáfu Umhverfisstofnunar um losunarstuðla var losunarstuðull fyrir raforkuvinnslu á Íslandi 10,3 g CO2íg/kWst. Kaup og sala á upprunaábyrgðum hefur engin áhrif á þennan stuðul. Upprunaábyrgðir hafa því ekki áhrif á losun fyrirtækja vegna keyptrar raforku og hita þegar hún er reiknuð út frá staðsetningu. Losun út frá markaði græn við kaup ábyrgða Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá markaði þarf að taka tillit til upprunaábyrgða. Kaupi fyrirtæki upprunaábyrgðir geta þau notast við losunarstuðla frá viðkomandi sölufyrirtæki raforku fyrir það magn orku sem samsvarar magni upprunaábyrgða. Það á bæði við ef fyrirtæki kaupa beint af framleiðanda í gegnum raforkusamninga sem kveða á um afhendingu upprunaábyrgða eða kaupa upprunaábyrgðirnar sérstaklega á markaði með þær. Þau fyrirtæki sem kaupa ekki upprunaábyrgðir reikna losun út frá stuðli sem Orkustofnun birtir árlega. Hann byggir á samsetningu orkugjafa á þeim landsvæðum sem fyrirtæki sem hafa keypt upprunaábyrgðir starfa á, í réttu hlutfalli við keypt magn. Sú breyting að láta upprunaábyrgðir ekki fylgja með í heildsölu mun því hafa það í för með sér að losun fyrirtækis hækkar þegar hún er reiknuð út frá markaði, kaupi það ekki upprunaábyrgðir. Upprunaábyrgðir fylgdu frítt með raforku Landsvirkjunar til sölufyrirtækja á heildsölumarkaði út árið 2022 og ættu nýliðnar breytingar því ekki að hafa áhrif á uppgjör fyrirtækja á losun úr frá markaði fyrir árið 2022. Auk þess bauðst sölufyrirtækjum að kaupa upprunaábyrgðir á sérkjörum fyrir árið 2023, því ættu viðskiptavinir Landsvirkjunar að hafa nægan tíma til aðlögunar að breyttu fyrirkomulagi. Ekkert kerfi fullkomið Leikreglur kerfis um upprunaábyrgðir eru skýrar þegar kemur að upplýsingagjöf um losun vegna keyptrar raforku. Upprunaábyrgðir hafa engin áhrif á losun ríkja eða loftslagsmarkmið önnur en að hvetja til endurnýjanlegrar orkuvinnslu. Þær hafa hins vegar áhrif á losunarbókhald fyrirtækja og skilgreiningar á grænum vörum í virðiskeðju raforkukaupanda. Þessi áhrif á fyrirtæki eru beinlínis til þess ætluð að drífa fjármagn í endurnýjanleg orkuverkefni. Upplýsingum um umhverfismál fylgir ábyrgð og ljóst að ávinning má ekki margtelja. Umfangsmiklar breytingar eru að eiga sér stað á löggjöf undir grænum sáttmála Evrópusambandsins og er áðurnefnd tilskipun um sjálfbærniupplýsingar (CSRD) dæmi um breytingar sem munu hjálpa til við að skerpa á kröfum til fyrirtækja um sjálfbærniupplýsingagjöf og frammistöðu þegar horft er til umhverfismála. Tilskipunin mun styðja við gagnsæi umhverfisupplýsinga og þar með talið upplýsinga um losun vegna keyptrar raforku. Höfundur er forstöðumaður á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Landsvirkjun Orkumál Mest lesið Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson Skoðun Halldór 15.02.2025 Halldór Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason Skoðun Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson skrifar Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Höldum yngri þingmönnum aðskildum frá hinum eldri ! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason skrifar Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Verður dánaraðstoð leyfð í Danmörku í náinni framtíð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Flugvöllur okkar allra! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Svar við rangfærslum Félags atvinnurekenda um tollamál Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Við þurfum að ræða um Evrópusambandið Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Skoðun Sannleikurinn um undirbúning útlendingafrumvarpsins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig bætum við stafræna umgjörð heilbrigðiskerfisins? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Þegar raunveruleikinn er forritaður Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar Skoðun Á Sjálfstæðisflokkurinn sér viðreisnar von? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Valentínus Árni Már Jensson skrifar Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Barnavernd í brennidepli! Merki um öryggi – Signs of Safety Gyða Hjartardóttir skrifar Skoðun Kolbikasvört staða María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar Skoðun Ekkert um okkur án okkar Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun One way Ticket á Litla-Hraun í framtíðinni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Rauðsokkur í Efra-Breiðholti Edith Oddsteinsdóttir skrifar Skoðun Jafningjafræðsla um stafrænt ofbeldi Hjalti Ómar Ágústsson skrifar Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Þjóðir heims hafa sett sér markmið um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Íslendingar hafa í samfloti með öðrum þjóðum í Evrópu sett sér metnaðarfull markmið um samdrátt í losun. Markmið þjóða heims eru fjölþætt en stór hluti þeirra snýr að orkuskiptum, að hætta notkun jarðefnaeldsneytis og notast á endanum aðeins við orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig eru markmið Evrópusambandsins um hlutfall endurnýjanlegrar raforkuvinnslu samofin markmiðum um samdrátt í losun. 28 ríki innan evrópska efnahagssvæðisins taka þátt í kerfi um upprunaábyrgðir og álíka kerfi starfa víðar í heiminum. Kerfinu er ætlað að mynda hvata til uppbyggingar endurnýjanlegra orkugjafa. Kerfi upprunaábyrgða er nú farið að virka eins og til var ætlast: Þau fyrirtæki sem vinna endurnýjanlega orku, eins og Landsvirkjun, fá meira fyrir grænu orkuna og verða því enn betur í stakk búin til að mæta óhjákvæmilegum orkuskiptum. Kaup á upprunaábyrgðum grænnar raforku er frjálst val. Slíka ábyrgð má kaupa til að taka af öll tvímæli um notkun raforku sem unnin er úr endurnýjanlegum auðlindum. Annar kaupandi, sem ekki á þess kost að nota græna orku, lýsir með kaupunum vilja til að hvetja til enn frekari vinnslu slíkrar orku. Fé sem fæst við sölu upprunaábyrgða nýtist til að byggja nýjar virkjanir sem vinna orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig verður fjármögnun endurnýjanlegra orkuverkefna hagstæðari en ella á meðan fjármögnun orkuverkefna sem byggja á notkun jarðefnaeldsneytis eða annarra mengandi og óendurnýjanlegra auðlinda verður erfiðari. Ekki áhrif á loftslagsmarkmið ríkja Sala raforkuframleiðanda á upprunaábyrgðum til notenda raforku hefur hvorki áhrif á losunarbókhald né loftslagsmarkmið þjóða. Það gildir bæði um þá þjóð sem seljandi upprunaábyrgðar heyrir til og þá þjóð sem kaupandi upprunaábyrgðar starfar innan. Þá hefur sala á upprunaábyrgðum hvorki áhrif á markmið þjóða um hlut endurnýjanlegrar orkuvinnslu né mat á árangri þjóða í orkuskiptum eða hversu óháðar þær eru jarðefnaeldsneyti. Áhrif á loftslagsmarkmið fyrirtækja Upprunaábyrgðir hafa áhrif á losunarbókhald fyrirtækja. Þar er lykilatriði að upplýsingagjöfin sé gagnsæ. Við hjá Landsvirkjun vinnum okkar loftslagsbókhald eftir staðlinum Greenhouse Gas Protocol (GHGP) sem er leiðandi alþjóðlegur staðall fyrir losunarbókhald fyrirtækja og höfum hlotið staðfestingu á réttmæti þess í 5 ár. Í væntanlegri Evróputilskipun um birtingu sjálfbærniupplýsinga (CSRD), sem tekur gildi innan ESB frá og með árinu 2024, er vísað til þessara staðla þegar kemur að upplýsingagjöf um losun gróðurhúsalofttegunda. GHGP hafa gefið út ítarlegar leiðbeiningar um hvernig skuli reikna út þá losun sem verður vegna vinnslu á keyptu rafmagni og hita. Hjá flestum fyrirtækjum heims er losun vegna vinnslu á keyptri orku stærsti einstaki losunarþátturinn þegar litið er til virðiskeðjunnar og því mikilvægt að vandað sé til verka við upplýsingagjöf. Samkvæmt staðlinum ber fyrirtækjum sem eru starfrækt á svæðum þar sem kerfi um kaup og sölu á upprunaábyrgðum er til staðar, eins og hér á Íslandi, að gefa upp losun vegna keyptrar raforku á tvennan hátt, bæði út frá staðsetningu (e. location-based) og markaði (e. market-based). Skýr tilmæli eru um að ekki megi leggja niðurstöður beggja aðferða saman eða vega á móti hvorri annarri á nokkurn hátt. Einnig er skýrt að upprunaábyrgðir hafa ekki áhrif á upplýsingar um aðra losun en þeirrar sem verður við vinnslu á keyptri orku. Losun út frá staðsetningu græn á Íslandi Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá staðsetningu hafa upprunaábyrgðir og sala og kaup á þeim engin áhrif. Þar eru bestu starfsvenjur að notast við losunarstuðul sem gefinn er út árlega af Umhverfisstofnun út frá meðaltalslosun við framleiðslu raforku á viðkomandi raforkuneti. Í nýjustu útgáfu Umhverfisstofnunar um losunarstuðla var losunarstuðull fyrir raforkuvinnslu á Íslandi 10,3 g CO2íg/kWst. Kaup og sala á upprunaábyrgðum hefur engin áhrif á þennan stuðul. Upprunaábyrgðir hafa því ekki áhrif á losun fyrirtækja vegna keyptrar raforku og hita þegar hún er reiknuð út frá staðsetningu. Losun út frá markaði græn við kaup ábyrgða Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá markaði þarf að taka tillit til upprunaábyrgða. Kaupi fyrirtæki upprunaábyrgðir geta þau notast við losunarstuðla frá viðkomandi sölufyrirtæki raforku fyrir það magn orku sem samsvarar magni upprunaábyrgða. Það á bæði við ef fyrirtæki kaupa beint af framleiðanda í gegnum raforkusamninga sem kveða á um afhendingu upprunaábyrgða eða kaupa upprunaábyrgðirnar sérstaklega á markaði með þær. Þau fyrirtæki sem kaupa ekki upprunaábyrgðir reikna losun út frá stuðli sem Orkustofnun birtir árlega. Hann byggir á samsetningu orkugjafa á þeim landsvæðum sem fyrirtæki sem hafa keypt upprunaábyrgðir starfa á, í réttu hlutfalli við keypt magn. Sú breyting að láta upprunaábyrgðir ekki fylgja með í heildsölu mun því hafa það í för með sér að losun fyrirtækis hækkar þegar hún er reiknuð út frá markaði, kaupi það ekki upprunaábyrgðir. Upprunaábyrgðir fylgdu frítt með raforku Landsvirkjunar til sölufyrirtækja á heildsölumarkaði út árið 2022 og ættu nýliðnar breytingar því ekki að hafa áhrif á uppgjör fyrirtækja á losun úr frá markaði fyrir árið 2022. Auk þess bauðst sölufyrirtækjum að kaupa upprunaábyrgðir á sérkjörum fyrir árið 2023, því ættu viðskiptavinir Landsvirkjunar að hafa nægan tíma til aðlögunar að breyttu fyrirkomulagi. Ekkert kerfi fullkomið Leikreglur kerfis um upprunaábyrgðir eru skýrar þegar kemur að upplýsingagjöf um losun vegna keyptrar raforku. Upprunaábyrgðir hafa engin áhrif á losun ríkja eða loftslagsmarkmið önnur en að hvetja til endurnýjanlegrar orkuvinnslu. Þær hafa hins vegar áhrif á losunarbókhald fyrirtækja og skilgreiningar á grænum vörum í virðiskeðju raforkukaupanda. Þessi áhrif á fyrirtæki eru beinlínis til þess ætluð að drífa fjármagn í endurnýjanleg orkuverkefni. Upplýsingum um umhverfismál fylgir ábyrgð og ljóst að ávinning má ekki margtelja. Umfangsmiklar breytingar eru að eiga sér stað á löggjöf undir grænum sáttmála Evrópusambandsins og er áðurnefnd tilskipun um sjálfbærniupplýsingar (CSRD) dæmi um breytingar sem munu hjálpa til við að skerpa á kröfum til fyrirtækja um sjálfbærniupplýsingagjöf og frammistöðu þegar horft er til umhverfismála. Tilskipunin mun styðja við gagnsæi umhverfisupplýsinga og þar með talið upplýsinga um losun vegna keyptrar raforku. Höfundur er forstöðumaður á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun.
Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar
Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar
Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar
Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar
Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar