Fyrstu merkin um að Venus sé enn eldvirk Kjartan Kjartansson skrifar 16. mars 2023 09:03 Tölvugerð þrívíddarmynd af Maat Mons-eldfjallinu á Venus sem byggir á radarmyndum Magellan-geimfarsins. Tveir vísindamenn telja sig hafa séð merki um nýlega eldvirkni á myndum geimfarsins. NASA/JPL-Caltech Reikistjörnufræðingar hafa í fyrsta skipti fundið beinar jarðfræðilegar vísbendingar um að eldvirkni sé enn til staðar á yfirborði nágrannareikistjörnunnar Venusar. Uppgötvunin getur hjálpað vísindamönnum að skilja hvernig Venus og jörðin þróuðust hvor í sína áttina. Ummerki um nýlegt eldgos fundust þegar stjörnufræðingur lagðist yfir rúmlega þrjátíu ára gamlar radarmyndir bandaríska geimfarsins Magellan af yfiborði Venusar. Gosop sást þá stækka verulega og breyta um lögun á innan við ári. Grein um rannsókn vísindamannanna birtist í tímaritinu Science í gær. „Á jörðinni hefur gosop aldrei breyst svona mikið án þess að því fylgi hraungos. Líkur eru á því að þetta þýði að Venus gjósi líklega á nokkurra mánaða fresti eða svo,“ segir Robert Herrick við Jarðfræðistofnun Alaskaháskóla, og höfundur greinar um rannsóknina, við Washington Post. Venus var lengi talin jarðfræðilega dauð reikistjarna en þar eru engar flekahreyfingar sem knýja eldvirkni á jörðinni. Vísindamenn hafa smám saman endurskoðað þá tilgátu á undanförnum árum. Tvöfalt stærri átta mánuðum síðar Herrick fann gosopið þegar hann varði um tvö hundruð klukkustundum í að grandskoða myndir Magellan af Alta Regio, víðfeðmu hálendissvæði við miðbaug Venusar þar sem tvö af stærstu eldfjöllum plánetunnar er að finna. Aldrei höfðu fundist bein ummerki um nýlega eldvirkni þar. Á myndunum sá Herrick hins vegar að opið í Maat Mons-eldfjallinu breyttist umtalsvert á milli febrúar og október árið 1991. Gígurinn var nærri hringlaga og innan við 2,2 ferkílómetrar að flatarmáli í febrúar. Átta mánuðum síðar var hann orðinn tvöfalt stærri og óreglulegur í lögun. Þá virtist hann hafa orðið barmafullt af hrauni, að því er kemur fram í tilkynningu á vef bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA. Þetta gæti bent til þess að gos hafi átt sér stað eða kvika runnið undir gosopinu. Til vinstri er hæðarmynd af eldfjöllunum Maat Mons og Ozza Mons á Venusi. Til hægri eru myndirnar sem virðast benda til nýlegrar eldvirkni. Mynd A var tekin í febrúar 1991 en mynd B í október sama ár.Robert Herrick/UAF Kunna ekki aðrar skýringar á breytingunum Myndirnar voru þó ekki teknar frá sama sjónarhorni og því erfitt að bera þær beint saman. Herrick fékk því aðstoð við að smíða tölvulíkan af gígnum til þess að prófa mismunandi tilgátur um hvað hefði getað orsakað breytingarnar. Niðurstaða þeirra var að aðeins gos gæti hafa valdið þeim. „Þó að þetta sé aðeins einn gagnapunktur fyrir heila reikistjörnu þá staðfestir hann að það er jarðvirkni í samtímanum,“ segir Scott Hensley, sérfræðingur í radargögnum við JPL-stofnunina sem aðstoðaði við greiningu Magellan-gagnanna. Ekki eru allir sannfærðir um að Herrick og Hensley hafi tekist að sýna fram á að Venus sé enn jarðfræðilega virk með óyggjandi hætti. Magellan-myndirnar eru í afar lágri upplausn. Heill fótboltavöllur er aðeins einn díll á myndunum, að því er segir í umfjöllun vísindaritsins Nature. Höfundarnir viðurkenna þá annmarka en benda á að þeir viti ekki um neina jarðvirkni á jörðinni sem gæti skýrt breytingarnar sem þeir sáu á landslaginu á Venusi. Þeir geti þó ekki útilokað alfarið að þær eigi sér aðrar skýringar. Tölvugert kort af yfirborði Venusar sem byggir á myndum Magellan annars vegar og Pioneer Venus Orbiter. Maat Mons-eldfjallið er innan svarta rammans við miðbauginn.NASA/JPL-Caltech Svipaðar reikistjörnur sem héldu hvor í sína áttina Talið er að aðstæður á jörðinni og Venusi hafi verið svipaðar fyrr í sögu sólkerfisins. Reikistjörnunar eru bergreikistjörnur af áþekkri stærð og vísindamenn telja jafnvel að vatn hafi verið að finna á Venusi fyrir milljörðum ára. Vísindamönnum hefur lengi leikið forvitni á að vita hvernig Venus breyttist í bókstaflegt helvíti þar sem er heitara en í bakaraofni og þrýstingurinn við yfirborðið er á við 900 metra dýpi í höfum jarðar á sama tíma og jörðin varð að edengarði lífs og blóma. Ein tilgátan er að eldvirkni hafi átt þátt í að höf Venusar gufuðu upp og koltvísýringur safnaðist upp í lofthjúpi reikistjörnunnar. Uppgötvunin á eldvirkninni gæti hjálpað vísindamönnum að skilja betur hvernig Venus þróaðist á svo ólíkan hátt miðað við jörðina. „Þetta er virkilega mikilvæg rannsókn. Gæti jörðin hafa verið svona fyrst í sögu hennar? Eða verður jörðin svona í framtíðinni?“ segir James W. Head, sérfræðingur í Venusi við Brown-háskóla, við Washington Post. Venus er hulin þykkum lofthjúpi sem er meira en 96 prósent koltvísýringur. Óðagróðurhúsaáhrif hans, ekki meiri nálægð Venusar við sólina, er ástæðan fyrir því að hitinn við yfirborðið er meira en 450°C.ESA/MPS/DLR/IDA Herrick sjálfur vonast til þess að uppgötvun hans leiði til þess að aukinn þungi verði settur í rannsóknir á Venusi. „Venus er raunverulega systkini jarðarinnar,“ segir hann. VERITAS-leiðangur NASA til Venusar átti að hefjast árið 2028 en honum hefur verið frestað vegna fjárskorts. Útlit er fyrir að brautarfarinu verði ekki skotið á loft fyrr en í fyrsta lagi árið 2031. Evrópska geimstofnunin hefur einnig áform um að senda brautarfar til Venusar. Nær eingöngu er hægt að rannsaka Venus frá sporbraut þar sem hitinn og þrýstingurinn við yfirborðið grandaði lendingarförum á svipstundu. Sovétmenn náðu að lenda nokkrum Venera-geimförum á Venusi á milli 7. og 9. áratugs síðustu aldar. Það langlífasta þeirra entist í um tvær klukkustundir áður en það var kramið eins og gosdós undan þrýstingnum. Venus Geimurinn Vísindi Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Munaði engu að ökumaður straujaði niður nítján hjólreiðamenn Innlent Fjöldi smitaðra af Covid kallar á aðgerðir Innlent „Það eina sem stoppar þá er hnefinn, valdbeiting“ Innlent Eldgos líklegt á allra næstu vikum og jafnvel innan bæjarins Innlent „Mun enginn kaupa annað en rafbíl árið 2028“ Innlent Flugi Play seinkað vegna ógnandi tilburða flugdólgs Innlent Þorbjörn kominn heim eftir átta mánaða fjarveru Innlent Þyrlusveitin kölluð til aðstoðar lögreglu í nótt Innlent Kallaði Trump „Hitler Ameríku“ og studdi Never Trump-hreyfinguna Erlent Minnkandi líkur á 20 stiga hita Veður Fleiri fréttir Vonar að árásin gegn Trump veki Bandaríkjamenn Hver er J.D. Vance? Pattstaða í Frakklandi Segja Musk hyggjast styrkja Trump um 45 milljónir dala á mánuði „Búið að leggja upp dauðafæri fyrir Donald Trump“ Kallaði Trump „Hitler Ameríku“ og studdi Never Trump-hreyfinguna J.D. Vance verður varaforsetaefni Trump Leyniskjalamáli Trump vísað frá dómi Fulltrúar Hamas og Fatah funda í Kína í næstu viku Hringurinn þrengist í leitinni að varaforsetaefni Lík Jay Slater fundið Kallas segir af sér vegna nýja starfsins Raðmorðingi játar að hafa myrt allt að 42 konur Katrínu tekið fagnandi á Wimbledon „Ég ætti að vera dauður“ Tæki 100 flutningabifreiðar 15 ár að flytja húsarústirnar á brott Ávarpaði þjóðina og hvatti menn til að „kæla“ orðræðuna Ástand hinna særðu sagt stöðugt Íslenskir ráðamenn verið skammaðir fyrir að senda Trump batakveðju Hinn látni slökkviliðsmaður sem fórnaði sér fyrir fjölskylduna Fundu sprengjur í bíl og á heimili árásarmannsins „Við viljum heim þar sem ástin sigrar“ Ótrúleg mynd virðist sýna kúlu fljúga fram hjá Trump Árásin komi til með að auka stuðning við Trump „Bandaríkjamenn krefjast svara um morðtilræðið“ Segir Guð hafa bjargað sér Bjarni segir atburði gærkvöldsins átakanlega Svona var vettvangur árásarinnar Musk styður Trump Grunaður árásarmaður hét Thomas Matthew Crooks Sjá meira
Ummerki um nýlegt eldgos fundust þegar stjörnufræðingur lagðist yfir rúmlega þrjátíu ára gamlar radarmyndir bandaríska geimfarsins Magellan af yfiborði Venusar. Gosop sást þá stækka verulega og breyta um lögun á innan við ári. Grein um rannsókn vísindamannanna birtist í tímaritinu Science í gær. „Á jörðinni hefur gosop aldrei breyst svona mikið án þess að því fylgi hraungos. Líkur eru á því að þetta þýði að Venus gjósi líklega á nokkurra mánaða fresti eða svo,“ segir Robert Herrick við Jarðfræðistofnun Alaskaháskóla, og höfundur greinar um rannsóknina, við Washington Post. Venus var lengi talin jarðfræðilega dauð reikistjarna en þar eru engar flekahreyfingar sem knýja eldvirkni á jörðinni. Vísindamenn hafa smám saman endurskoðað þá tilgátu á undanförnum árum. Tvöfalt stærri átta mánuðum síðar Herrick fann gosopið þegar hann varði um tvö hundruð klukkustundum í að grandskoða myndir Magellan af Alta Regio, víðfeðmu hálendissvæði við miðbaug Venusar þar sem tvö af stærstu eldfjöllum plánetunnar er að finna. Aldrei höfðu fundist bein ummerki um nýlega eldvirkni þar. Á myndunum sá Herrick hins vegar að opið í Maat Mons-eldfjallinu breyttist umtalsvert á milli febrúar og október árið 1991. Gígurinn var nærri hringlaga og innan við 2,2 ferkílómetrar að flatarmáli í febrúar. Átta mánuðum síðar var hann orðinn tvöfalt stærri og óreglulegur í lögun. Þá virtist hann hafa orðið barmafullt af hrauni, að því er kemur fram í tilkynningu á vef bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA. Þetta gæti bent til þess að gos hafi átt sér stað eða kvika runnið undir gosopinu. Til vinstri er hæðarmynd af eldfjöllunum Maat Mons og Ozza Mons á Venusi. Til hægri eru myndirnar sem virðast benda til nýlegrar eldvirkni. Mynd A var tekin í febrúar 1991 en mynd B í október sama ár.Robert Herrick/UAF Kunna ekki aðrar skýringar á breytingunum Myndirnar voru þó ekki teknar frá sama sjónarhorni og því erfitt að bera þær beint saman. Herrick fékk því aðstoð við að smíða tölvulíkan af gígnum til þess að prófa mismunandi tilgátur um hvað hefði getað orsakað breytingarnar. Niðurstaða þeirra var að aðeins gos gæti hafa valdið þeim. „Þó að þetta sé aðeins einn gagnapunktur fyrir heila reikistjörnu þá staðfestir hann að það er jarðvirkni í samtímanum,“ segir Scott Hensley, sérfræðingur í radargögnum við JPL-stofnunina sem aðstoðaði við greiningu Magellan-gagnanna. Ekki eru allir sannfærðir um að Herrick og Hensley hafi tekist að sýna fram á að Venus sé enn jarðfræðilega virk með óyggjandi hætti. Magellan-myndirnar eru í afar lágri upplausn. Heill fótboltavöllur er aðeins einn díll á myndunum, að því er segir í umfjöllun vísindaritsins Nature. Höfundarnir viðurkenna þá annmarka en benda á að þeir viti ekki um neina jarðvirkni á jörðinni sem gæti skýrt breytingarnar sem þeir sáu á landslaginu á Venusi. Þeir geti þó ekki útilokað alfarið að þær eigi sér aðrar skýringar. Tölvugert kort af yfirborði Venusar sem byggir á myndum Magellan annars vegar og Pioneer Venus Orbiter. Maat Mons-eldfjallið er innan svarta rammans við miðbauginn.NASA/JPL-Caltech Svipaðar reikistjörnur sem héldu hvor í sína áttina Talið er að aðstæður á jörðinni og Venusi hafi verið svipaðar fyrr í sögu sólkerfisins. Reikistjörnunar eru bergreikistjörnur af áþekkri stærð og vísindamenn telja jafnvel að vatn hafi verið að finna á Venusi fyrir milljörðum ára. Vísindamönnum hefur lengi leikið forvitni á að vita hvernig Venus breyttist í bókstaflegt helvíti þar sem er heitara en í bakaraofni og þrýstingurinn við yfirborðið er á við 900 metra dýpi í höfum jarðar á sama tíma og jörðin varð að edengarði lífs og blóma. Ein tilgátan er að eldvirkni hafi átt þátt í að höf Venusar gufuðu upp og koltvísýringur safnaðist upp í lofthjúpi reikistjörnunnar. Uppgötvunin á eldvirkninni gæti hjálpað vísindamönnum að skilja betur hvernig Venus þróaðist á svo ólíkan hátt miðað við jörðina. „Þetta er virkilega mikilvæg rannsókn. Gæti jörðin hafa verið svona fyrst í sögu hennar? Eða verður jörðin svona í framtíðinni?“ segir James W. Head, sérfræðingur í Venusi við Brown-háskóla, við Washington Post. Venus er hulin þykkum lofthjúpi sem er meira en 96 prósent koltvísýringur. Óðagróðurhúsaáhrif hans, ekki meiri nálægð Venusar við sólina, er ástæðan fyrir því að hitinn við yfirborðið er meira en 450°C.ESA/MPS/DLR/IDA Herrick sjálfur vonast til þess að uppgötvun hans leiði til þess að aukinn þungi verði settur í rannsóknir á Venusi. „Venus er raunverulega systkini jarðarinnar,“ segir hann. VERITAS-leiðangur NASA til Venusar átti að hefjast árið 2028 en honum hefur verið frestað vegna fjárskorts. Útlit er fyrir að brautarfarinu verði ekki skotið á loft fyrr en í fyrsta lagi árið 2031. Evrópska geimstofnunin hefur einnig áform um að senda brautarfar til Venusar. Nær eingöngu er hægt að rannsaka Venus frá sporbraut þar sem hitinn og þrýstingurinn við yfirborðið grandaði lendingarförum á svipstundu. Sovétmenn náðu að lenda nokkrum Venera-geimförum á Venusi á milli 7. og 9. áratugs síðustu aldar. Það langlífasta þeirra entist í um tvær klukkustundir áður en það var kramið eins og gosdós undan þrýstingnum.
Venus Geimurinn Vísindi Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Munaði engu að ökumaður straujaði niður nítján hjólreiðamenn Innlent Fjöldi smitaðra af Covid kallar á aðgerðir Innlent „Það eina sem stoppar þá er hnefinn, valdbeiting“ Innlent Eldgos líklegt á allra næstu vikum og jafnvel innan bæjarins Innlent „Mun enginn kaupa annað en rafbíl árið 2028“ Innlent Flugi Play seinkað vegna ógnandi tilburða flugdólgs Innlent Þorbjörn kominn heim eftir átta mánaða fjarveru Innlent Þyrlusveitin kölluð til aðstoðar lögreglu í nótt Innlent Kallaði Trump „Hitler Ameríku“ og studdi Never Trump-hreyfinguna Erlent Minnkandi líkur á 20 stiga hita Veður Fleiri fréttir Vonar að árásin gegn Trump veki Bandaríkjamenn Hver er J.D. Vance? Pattstaða í Frakklandi Segja Musk hyggjast styrkja Trump um 45 milljónir dala á mánuði „Búið að leggja upp dauðafæri fyrir Donald Trump“ Kallaði Trump „Hitler Ameríku“ og studdi Never Trump-hreyfinguna J.D. Vance verður varaforsetaefni Trump Leyniskjalamáli Trump vísað frá dómi Fulltrúar Hamas og Fatah funda í Kína í næstu viku Hringurinn þrengist í leitinni að varaforsetaefni Lík Jay Slater fundið Kallas segir af sér vegna nýja starfsins Raðmorðingi játar að hafa myrt allt að 42 konur Katrínu tekið fagnandi á Wimbledon „Ég ætti að vera dauður“ Tæki 100 flutningabifreiðar 15 ár að flytja húsarústirnar á brott Ávarpaði þjóðina og hvatti menn til að „kæla“ orðræðuna Ástand hinna særðu sagt stöðugt Íslenskir ráðamenn verið skammaðir fyrir að senda Trump batakveðju Hinn látni slökkviliðsmaður sem fórnaði sér fyrir fjölskylduna Fundu sprengjur í bíl og á heimili árásarmannsins „Við viljum heim þar sem ástin sigrar“ Ótrúleg mynd virðist sýna kúlu fljúga fram hjá Trump Árásin komi til með að auka stuðning við Trump „Bandaríkjamenn krefjast svara um morðtilræðið“ Segir Guð hafa bjargað sér Bjarni segir atburði gærkvöldsins átakanlega Svona var vettvangur árásarinnar Musk styður Trump Grunaður árásarmaður hét Thomas Matthew Crooks Sjá meira