Hitam(ál) – Hvað er málið með álið? Elísa Arna Hilmarsdóttir skrifar 3. apríl 2023 14:01 Framkvæmdastjóri Landverndar, Auður Önnu Magnúsdóttir, birti nýverið greinina Íslenska leiðin – nær heimsmet í lélegri frammistöðu. Í greininni varpar Auður meðal annars fram þeirri fullyrðingu að langstærsti hluti framleiddrar raforku hér á landi, eða um 64%, fari til álveranna. Í kjölfarið bendir hún á að vel sé hægt að skapa mikil verðmæti í öðrum geirum sem útheimta ekki jafnmikla raforku, til að mynda í hugverkaiðnaðinum. Þessi orðræða kann að hljóma eins og kunnuglegt stef, enda í samræmi við sýn Landverndar á hvernig ná megi markmiðum stjórnvalda í umhverfis- og loftslagsmálum en sú sýn byggist á þeirri forsendu að orkunotkun til stóriðju dragist saman um 50%. Til hvers allt þetta ál? Margar greinargóðar ástæður liggja að baki. Sú augljósasta grundvallast ef til vill á hinu einfalda lögmáli um framboð og eftirspurn. Vegna aukinnar eftirspurnar eftir áli hefur framleiðsla þess meira en tvöfaldast á síðustu 30 árum. Þá liggur auk þess fyrir að álframleiðsla í heiminum öllum er ekki á undanhaldi en áætlað er að eftirspurnin muni aukast um 40% á árunum 2020 til 2030. Spurningin er því ekki hvort álframleiðsla muni aukast, heldur hvar aukin framleiðsla mun eiga sér stað. Áætlað er að bróðurpartur aukinnar álframleiðslu muni fara fram í Asíu, eða um 63%, og þá einna helst í Kína sem talið er að muni standa undir 37% framleiðslunnar.[1] Þessar spár ættu ekki að koma spánskt fyrir sjónir en hlutdeild Kína í álframleiðslu heimsins er nú næstum 60% og hefur aukist um nær 50 prósentustig frá aldamótunum. Á sama tíma hefur álframleiðsla sem hlutfall af landsframleiðslu dregist saman í flestum heimsálfum, nema Asíu. Þessi þróun kann þó ekki góðri lukku að stýra enda álframleiðsla í Kína nær alfarið knúin með raforku sem framleidd er úr kolum. Íslenskt ál er aftur á móti framleitt með endurnýjanlegum orkugjöfum. Af þeim sökum er um áttfaldur munur á losun gróðurhúsalofttegunda við hefðbundna álframleiðslu hér á landi samanborið við Kína. Þróun síðustu ára hefur þannig orðið til þess að álframleiðsla knúin áfram með raforku úr kolum hefur tvöfaldast á síðustu 40 árum með tilheyrandi neikvæðum áhrifum. Til að setja hlutina í samhengi þá myndi losun koltvísýrings dragast saman sem nemur losun vegna álframleiðslu hér á landi í rúma öld, eða 122 ár, ef allt ál í heiminum væri framleitt með sama hætti og hér. Það er engum blöðum um það að fletta að loftslagsmál eru ekki staðbundin. Hnattræn markmið um kolefnishlutleysi eru grundvöllur baráttunnar við loftslagsbreytingar og því brýnt að staðsetja orkufrekan iðnað þar sem aðgengi að endurnýjanlegum orkugjöfum er gott. Afleiðingar þess að draga úr álframleiðslu hér á landi yrðu neikvæðar fyrir loftslagsmarkmið á heimsvísu. Bjargráð en ekki bjarnargreiði Í umræðunni um álframleiðslu hefur lítið farið fyrir þeirri staðreynd að rúmlega 75% af öllu áli sem framleitt hefur verið er enn í notkun. Ál er meðal þeirra málma sem eru mest endurunnir og er t.a.m. endurvinnsluhlutfall drykkjardósa hér á landi um 94%. Af þessum sökum er jafnan talað um álið sem grænan málm. Auk þess er mikill fjárhagslegur og umhverfislegur hvati til endurvinnslu áls þar sem endurvinnslan útheimtir einungis um 5% af orkunni sem fór í framleiðsluferlið. Álið gerir okkur jafnframt kleift að draga úr orkunotkun, gróðurhúsalofttegundum og sóun. Til að mynda er unnt að einangra byggingar með áli og minnka þannig orkunotkun sem og lengja endingartíma matvæla með álumbúðum. Með álinu er auk þess mögulegt að létta flugvélar og bíla ásamt því að styrkja og lengja líftíma farartækja sem dregur úr losun gróðurhúsalofttegunda, en forsendur sviðsmyndar Landverndar gera einmitt ráð fyrir að orkunýtni flugvéla batni um 50% á 20 árum. Ólíklegt er að þær forsendur raungerist ef áli er ekki til að skipta. Forsenda Landverndar um samdrátt í orkunotkun til stóriðju kemur því líklega í veg fyrir áherslu sömu samtaka um aukna orkunýtni flugvéla. Álframleiðsla hér á landi er því sannarlega hluti af lausninni þegar kemur að því að ná farsælu jafnvægi milli umhverfis- og samfélagslegra þátta á heimsvísu. Efnahagslegur ávinningur álframleiðslunnar hér á landi er þó ekki síður mikilvægur. Frá því að framleiðsla áls hófst hér á landi árið 1969 hefur hlutur áls í vöruútflutningi margfaldast en álið stóð undir um 40% af verðmæti alls vöruútflutnings í fyrra. Áliðnaðurinn gegnir þar af leiðandi lykilhlutverki í íslensku atvinnulífi og gerir útflutninginn fjölbreyttari á sama tíma og hann stuðlar að stöðugra gengi. Þá er óupptalin sú staðreynd að álverin skapa um 1.500 störf en auk þess má gera ráð fyrir að um 4.600 manns hafi framfæri sitt af álframleiðslu með beinum hætti samkvæmt Hagfræðistofnun. Það gefur auga leið að íslenskur áliðnaður hefur ekki aðeins reynst þjóðinni gríðarleg búbót, en auk þess hefur iðnaðurinn skapað sér mikilvægan sess í landamæralausri baráttu við umhverfis- og loftslagsvána. Samdráttur íslenskrar álframleiðslu er til þess fallinn að hægja á framvindu sameiginlegs markmiðs jarðarbúa um algert kolefnishlutleysi. Þannig eru hugmyndir um takmörkun á stóriðju hér á landi annars vegar og samdrátt í losun á heimsvísu hins vegar einfaldlega ósamrýmanlegar. Hagfræðingur Viðskiptaráðs [1] International Aluminium Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Áliðnaður Umhverfismál Loftslagsmál Mest lesið Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Halldór 29.06.2024 Halldór Skoðun Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Sjá meira
Framkvæmdastjóri Landverndar, Auður Önnu Magnúsdóttir, birti nýverið greinina Íslenska leiðin – nær heimsmet í lélegri frammistöðu. Í greininni varpar Auður meðal annars fram þeirri fullyrðingu að langstærsti hluti framleiddrar raforku hér á landi, eða um 64%, fari til álveranna. Í kjölfarið bendir hún á að vel sé hægt að skapa mikil verðmæti í öðrum geirum sem útheimta ekki jafnmikla raforku, til að mynda í hugverkaiðnaðinum. Þessi orðræða kann að hljóma eins og kunnuglegt stef, enda í samræmi við sýn Landverndar á hvernig ná megi markmiðum stjórnvalda í umhverfis- og loftslagsmálum en sú sýn byggist á þeirri forsendu að orkunotkun til stóriðju dragist saman um 50%. Til hvers allt þetta ál? Margar greinargóðar ástæður liggja að baki. Sú augljósasta grundvallast ef til vill á hinu einfalda lögmáli um framboð og eftirspurn. Vegna aukinnar eftirspurnar eftir áli hefur framleiðsla þess meira en tvöfaldast á síðustu 30 árum. Þá liggur auk þess fyrir að álframleiðsla í heiminum öllum er ekki á undanhaldi en áætlað er að eftirspurnin muni aukast um 40% á árunum 2020 til 2030. Spurningin er því ekki hvort álframleiðsla muni aukast, heldur hvar aukin framleiðsla mun eiga sér stað. Áætlað er að bróðurpartur aukinnar álframleiðslu muni fara fram í Asíu, eða um 63%, og þá einna helst í Kína sem talið er að muni standa undir 37% framleiðslunnar.[1] Þessar spár ættu ekki að koma spánskt fyrir sjónir en hlutdeild Kína í álframleiðslu heimsins er nú næstum 60% og hefur aukist um nær 50 prósentustig frá aldamótunum. Á sama tíma hefur álframleiðsla sem hlutfall af landsframleiðslu dregist saman í flestum heimsálfum, nema Asíu. Þessi þróun kann þó ekki góðri lukku að stýra enda álframleiðsla í Kína nær alfarið knúin með raforku sem framleidd er úr kolum. Íslenskt ál er aftur á móti framleitt með endurnýjanlegum orkugjöfum. Af þeim sökum er um áttfaldur munur á losun gróðurhúsalofttegunda við hefðbundna álframleiðslu hér á landi samanborið við Kína. Þróun síðustu ára hefur þannig orðið til þess að álframleiðsla knúin áfram með raforku úr kolum hefur tvöfaldast á síðustu 40 árum með tilheyrandi neikvæðum áhrifum. Til að setja hlutina í samhengi þá myndi losun koltvísýrings dragast saman sem nemur losun vegna álframleiðslu hér á landi í rúma öld, eða 122 ár, ef allt ál í heiminum væri framleitt með sama hætti og hér. Það er engum blöðum um það að fletta að loftslagsmál eru ekki staðbundin. Hnattræn markmið um kolefnishlutleysi eru grundvöllur baráttunnar við loftslagsbreytingar og því brýnt að staðsetja orkufrekan iðnað þar sem aðgengi að endurnýjanlegum orkugjöfum er gott. Afleiðingar þess að draga úr álframleiðslu hér á landi yrðu neikvæðar fyrir loftslagsmarkmið á heimsvísu. Bjargráð en ekki bjarnargreiði Í umræðunni um álframleiðslu hefur lítið farið fyrir þeirri staðreynd að rúmlega 75% af öllu áli sem framleitt hefur verið er enn í notkun. Ál er meðal þeirra málma sem eru mest endurunnir og er t.a.m. endurvinnsluhlutfall drykkjardósa hér á landi um 94%. Af þessum sökum er jafnan talað um álið sem grænan málm. Auk þess er mikill fjárhagslegur og umhverfislegur hvati til endurvinnslu áls þar sem endurvinnslan útheimtir einungis um 5% af orkunni sem fór í framleiðsluferlið. Álið gerir okkur jafnframt kleift að draga úr orkunotkun, gróðurhúsalofttegundum og sóun. Til að mynda er unnt að einangra byggingar með áli og minnka þannig orkunotkun sem og lengja endingartíma matvæla með álumbúðum. Með álinu er auk þess mögulegt að létta flugvélar og bíla ásamt því að styrkja og lengja líftíma farartækja sem dregur úr losun gróðurhúsalofttegunda, en forsendur sviðsmyndar Landverndar gera einmitt ráð fyrir að orkunýtni flugvéla batni um 50% á 20 árum. Ólíklegt er að þær forsendur raungerist ef áli er ekki til að skipta. Forsenda Landverndar um samdrátt í orkunotkun til stóriðju kemur því líklega í veg fyrir áherslu sömu samtaka um aukna orkunýtni flugvéla. Álframleiðsla hér á landi er því sannarlega hluti af lausninni þegar kemur að því að ná farsælu jafnvægi milli umhverfis- og samfélagslegra þátta á heimsvísu. Efnahagslegur ávinningur álframleiðslunnar hér á landi er þó ekki síður mikilvægur. Frá því að framleiðsla áls hófst hér á landi árið 1969 hefur hlutur áls í vöruútflutningi margfaldast en álið stóð undir um 40% af verðmæti alls vöruútflutnings í fyrra. Áliðnaðurinn gegnir þar af leiðandi lykilhlutverki í íslensku atvinnulífi og gerir útflutninginn fjölbreyttari á sama tíma og hann stuðlar að stöðugra gengi. Þá er óupptalin sú staðreynd að álverin skapa um 1.500 störf en auk þess má gera ráð fyrir að um 4.600 manns hafi framfæri sitt af álframleiðslu með beinum hætti samkvæmt Hagfræðistofnun. Það gefur auga leið að íslenskur áliðnaður hefur ekki aðeins reynst þjóðinni gríðarleg búbót, en auk þess hefur iðnaðurinn skapað sér mikilvægan sess í landamæralausri baráttu við umhverfis- og loftslagsvána. Samdráttur íslenskrar álframleiðslu er til þess fallinn að hægja á framvindu sameiginlegs markmiðs jarðarbúa um algert kolefnishlutleysi. Þannig eru hugmyndir um takmörkun á stóriðju hér á landi annars vegar og samdrátt í losun á heimsvísu hins vegar einfaldlega ósamrýmanlegar. Hagfræðingur Viðskiptaráðs [1] International Aluminium
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun