Hvað verður loftlagssektin há vegna 35.000 íbúða? Björt Ólafsdóttir skrifar 11. maí 2023 09:30 800 milljónum af fjárlögum íslenska ríkisins ársins 2023 er ráðstafað til sektar vegna þess að við Íslendingar höfum sofið á verðinum og ekki staðið við skuldbindingar okkar vegna Kyoto loftlagsbókunarinnar. Parísarsamningurinn sem við höfum líkt og aðrar ábyrgðafullar þjóðir undirgengist, er mun viðameiri og skilyrði hans koma til kasta fjárlaga innan skamms eða 2030. Við Íslendingar erum neyslurík þjóð og viljum flest hver halda í þau gæði sem við þekkjum nú þegar. En þessi neysla og hefðbundnar venjur okkar kosta loftslagið og þannig líka ríkissjóð. Við drógum lítillega úr losun á covid-árunum vegna hafta, en nú hefur heldur betur bæst í og losun á beina ábyrgð Íslands hefur aldrei verið meiri. Okkur er að fjölga, og í okkar víðfeðma landi er það mjög jákvætt að fólk vilji flytja hingað og sjá sér og sínum farborða, því það styður við sameiginlega sjóði og skatttekjur ríkisins sem aftur stendur straum af menntun okkar, heilbrigðisþjónustu, vegasamgöngum og öðrum mikilvægum innviðum og gæðum sem við viljum efla frekar en hitt. Uppbygging sómasamlegra heimila til að mæta fólksfjölgun (innlendri sem og innfluttri) hefur oft verið sett upp í markmið stjórnvalda og það er vel. Við viljum vera undirbúin fyrir framtíðinni því að skortur á húsnæði hefur þýtt hækkanir á fasteignamarkaði með tilheyrandi dýrtíð og erfiðleikum, til dæmis fyrir ungar fjölskyldur sem eiga við ramman reip að draga við að koma undir sig fótunum og veita börnum sínum samfellu, öryggi og gott líf. Nú síðast hafa sveitarfélögin og ríki gert með sér samkomulag um að tryggja í það minnsta 35.000 íbúðir á næstu 10 árum fyrir fólkið í landinu en kunnugir segja að líklega þurfi talan að vera ívið hærri til að mæta uppsafnaðri þörf. Við erum orðin nokkuð vön því að ræða um loftlagsmál og skiljum til dæmis vel að orkuskipti í samgöngum eru okkur mikilvæg ekki bara fyrir loftslagið, líka fyrir budduna. Við erum orðin verseruð í tali um að atvinnuvegir skuli draga úr losun, en því miður kannski síst þegar kemur að þeirri starfsemi sem losar gróðurhúsalofttegundir á beina ábyrgð Íslands og íslenskra skattgreiðenda. Mannvirkjageirinn er þannig iðnaður og hann er á heimsvísu ábyrgur fyrir um 40% losunar gróðurhúsalofttegunda, meira ef úrgangur og sóun auðlinda á ábyrgð iðnaðarins er talin með. Afleiðingin er hröð hlýnun jarðar og röskun í jafnvægi vistkerfa með hrikalegum afleiðingum. Íslendingar fara svo sannarlega ekki varhluta af þessu því að ofsar í veðurfari, gegndarlausar rigningar og tíð skriðuföll á mannabyggðir erum við því miður farin að farin að þekkja of vel af eigin raun. Það er ekki annað í boði en að vakna núna og undirbúa framtíðina. 35.000 íbúðir á 10 árum byggðar á hefðbundinn hátt með mikilli losun munu ekki bara þýða milljarða útgjöld frá skattgreiðendum í sektarfé, eða kaupum á losunarheimildum eins og það kallast líka. Það mun þýða að engin breyting verður heldur að þeim 10 árum liðnum því að verktakar og þróunaraðilar þurftu ekki að leggja það á sig að breyta frá vananum og fara umhverfisvænni leiðir. Góðu fréttirnar eru þær að byggingageirinn er tilbúinn í breytingar, til eru gagnreyndar aðferðir og leiðbeiningar frá þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við til að draga úr umfangsmikilli losun sem reiknast á hvert byggt mannvirki. Þetta hefur geirinn ásamt HMS og ýmsum öðrum hagaðilum rýnt og undirbúið. En við eigum á hættu með að verða allt of sein, ekkert af annars góðri vinnu í þessa átt er komið til framkvæmda, og það eru aðeins 7 ár til 2030. Ef við náum ekki loftslagsmarkmiðunum þá verður sektin ekki eingreiðsla upp á 800 milljónir líkt og nú, heldur árleg útgjöld sem metin hafa verið á bilinu 1-10 milljarðar. Eigum við ekki að nýta þá fjármuni í annað skynsamlegra? Heilbrigðiskerfið, menntakerfið, eldri borgarar, öryrkjar myndu þiggja betri stuðning. Stjórnvöld verða að fara í aðgerðir strax í byggingageiranum og setja skyldur á loftlagsvænni uppbyggingu mannvirkja. Annars situr fólkið uppi með reikninginn. Höfundur er framkvæmdastjóri fasteignaþróunarfélagsins Iðu ehf. og fyrrverandi umhverfis- og auðlindaráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Húsnæðismál Björt Ólafsdóttir Mest lesið Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Milljarðarnir óteljandi og bókun 35 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir skrifar Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Yazan Tamimi – spegill á sjálfsmynd þjóðar Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Hvað er niðurskurðarstefna? Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin liggur í bættri nýtingu auðlinda Helga Kristín Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggi sjúklinga – gerum og greinum betur Alma D. Möller skrifar Sjá meira
800 milljónum af fjárlögum íslenska ríkisins ársins 2023 er ráðstafað til sektar vegna þess að við Íslendingar höfum sofið á verðinum og ekki staðið við skuldbindingar okkar vegna Kyoto loftlagsbókunarinnar. Parísarsamningurinn sem við höfum líkt og aðrar ábyrgðafullar þjóðir undirgengist, er mun viðameiri og skilyrði hans koma til kasta fjárlaga innan skamms eða 2030. Við Íslendingar erum neyslurík þjóð og viljum flest hver halda í þau gæði sem við þekkjum nú þegar. En þessi neysla og hefðbundnar venjur okkar kosta loftslagið og þannig líka ríkissjóð. Við drógum lítillega úr losun á covid-árunum vegna hafta, en nú hefur heldur betur bæst í og losun á beina ábyrgð Íslands hefur aldrei verið meiri. Okkur er að fjölga, og í okkar víðfeðma landi er það mjög jákvætt að fólk vilji flytja hingað og sjá sér og sínum farborða, því það styður við sameiginlega sjóði og skatttekjur ríkisins sem aftur stendur straum af menntun okkar, heilbrigðisþjónustu, vegasamgöngum og öðrum mikilvægum innviðum og gæðum sem við viljum efla frekar en hitt. Uppbygging sómasamlegra heimila til að mæta fólksfjölgun (innlendri sem og innfluttri) hefur oft verið sett upp í markmið stjórnvalda og það er vel. Við viljum vera undirbúin fyrir framtíðinni því að skortur á húsnæði hefur þýtt hækkanir á fasteignamarkaði með tilheyrandi dýrtíð og erfiðleikum, til dæmis fyrir ungar fjölskyldur sem eiga við ramman reip að draga við að koma undir sig fótunum og veita börnum sínum samfellu, öryggi og gott líf. Nú síðast hafa sveitarfélögin og ríki gert með sér samkomulag um að tryggja í það minnsta 35.000 íbúðir á næstu 10 árum fyrir fólkið í landinu en kunnugir segja að líklega þurfi talan að vera ívið hærri til að mæta uppsafnaðri þörf. Við erum orðin nokkuð vön því að ræða um loftlagsmál og skiljum til dæmis vel að orkuskipti í samgöngum eru okkur mikilvæg ekki bara fyrir loftslagið, líka fyrir budduna. Við erum orðin verseruð í tali um að atvinnuvegir skuli draga úr losun, en því miður kannski síst þegar kemur að þeirri starfsemi sem losar gróðurhúsalofttegundir á beina ábyrgð Íslands og íslenskra skattgreiðenda. Mannvirkjageirinn er þannig iðnaður og hann er á heimsvísu ábyrgur fyrir um 40% losunar gróðurhúsalofttegunda, meira ef úrgangur og sóun auðlinda á ábyrgð iðnaðarins er talin með. Afleiðingin er hröð hlýnun jarðar og röskun í jafnvægi vistkerfa með hrikalegum afleiðingum. Íslendingar fara svo sannarlega ekki varhluta af þessu því að ofsar í veðurfari, gegndarlausar rigningar og tíð skriðuföll á mannabyggðir erum við því miður farin að farin að þekkja of vel af eigin raun. Það er ekki annað í boði en að vakna núna og undirbúa framtíðina. 35.000 íbúðir á 10 árum byggðar á hefðbundinn hátt með mikilli losun munu ekki bara þýða milljarða útgjöld frá skattgreiðendum í sektarfé, eða kaupum á losunarheimildum eins og það kallast líka. Það mun þýða að engin breyting verður heldur að þeim 10 árum liðnum því að verktakar og þróunaraðilar þurftu ekki að leggja það á sig að breyta frá vananum og fara umhverfisvænni leiðir. Góðu fréttirnar eru þær að byggingageirinn er tilbúinn í breytingar, til eru gagnreyndar aðferðir og leiðbeiningar frá þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við til að draga úr umfangsmikilli losun sem reiknast á hvert byggt mannvirki. Þetta hefur geirinn ásamt HMS og ýmsum öðrum hagaðilum rýnt og undirbúið. En við eigum á hættu með að verða allt of sein, ekkert af annars góðri vinnu í þessa átt er komið til framkvæmda, og það eru aðeins 7 ár til 2030. Ef við náum ekki loftslagsmarkmiðunum þá verður sektin ekki eingreiðsla upp á 800 milljónir líkt og nú, heldur árleg útgjöld sem metin hafa verið á bilinu 1-10 milljarðar. Eigum við ekki að nýta þá fjármuni í annað skynsamlegra? Heilbrigðiskerfið, menntakerfið, eldri borgarar, öryrkjar myndu þiggja betri stuðning. Stjórnvöld verða að fara í aðgerðir strax í byggingageiranum og setja skyldur á loftlagsvænni uppbyggingu mannvirkja. Annars situr fólkið uppi með reikninginn. Höfundur er framkvæmdastjóri fasteignaþróunarfélagsins Iðu ehf. og fyrrverandi umhverfis- og auðlindaráðherra.
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar