Sam­þykktu allar beiðnir starfs­manna um að taka þátt í út­boðinu

Íslandsbanki féllst á að greiða hátt í 1,2 milljarða króna í sekt vegna ýmissa brota á lögum um markaði fyrir fjármálagerninga og fjármálafyrirtæki í sátt sem hann gerði við fjármálaeftirlit Seðlabankans. 

Á meðal þess sem fjármálaeftirlitið átaldi var að bankinn hefði ekki gripið til fullnægjandi ráðstafana til að koma í veg fyrir hagsmunaárekstra, þar á meðal í tengslum við þátttöku stjórnenda og starfsmanna bankans í útboðinu. 

Með því að láta ekki gera greiningu á hagsmunaárekstrum sem gætu skapast hafi bankinn brotið lög um markaði fyrir fjármálagerninga. Þar sem slík greining lá ekki fyrir hafi bankinn ekki haft forsendur til að ákveða að leyfa starfsmönnum að taka þátt í útboðinuu.

Fjármálaeftirlitið telur að þátttaka starfsmanna í útboðinu hafi skapað fjölmarga hagsmunaárekstra. Starfsmenn sem voru í samskiptum við fjárfesta um þátttöku í útboðinu og tóku á móti tilboðum hafi haft meiri upplýsingar en aðrir um framgagn útboðsins. Í því hafi falist augljós hætta á hagsmunaárekstrum þa sem starfsmenn gætu nýtt sér upplýsingarnar til að leggja sjálfir inn tilboð.

Starfsmenn bankans sem héldu utan um innlenda tilboðsbók hafi sömuleiðis haft meiri upplýsingar en framgang útboðsins en aðrir á meðan þeim var heimilt að taka þátt í því sjálfir. 

Þá aðstoðuðu starfsmenn fyrirtækjaráðgjafar Bankasýslu ríkisins við ákvörðun um skerðingu tilboða í útboðinu. Fjármálaeftirlitið taldi einnig augljósa hættu á hagsmunaárekstrum að starfsmenn fyrirtækjaráðgjafarinnar aðstoðuðu seljanda í útboði að ákveða skerðingu á tilboðum samstarfsmanna eða yfirmanna.

Öllum sendur póstur um þátttöku þrátt fyrir að aðeins fjórir væru gjaldgengir

Í sáttinni kemur fram að starfsmenn regluvörslu Íslandsbanka hafi samþykkt samhljóða að leyfa starfsmönnum að gera tilboð í hluti í bankanum daginn áður en útboðið hófst 22. mars í fyrra. Þeir voru ekki taldir búa yfir innherjaupplýsingum á þeirri stundu. Til þess að draga úr hættu á hagsmunaárekstrum var ákveðið að þeir sem komu nálægt söluferlinu mættu taka þátt fyrstu klukkustundina en aðrir fyrstu tvo klukkutímana.

Alls bárust þrjátíu umsóknir frá starfsmönnum og aðilum þeim tengdir um að leggja inn tilboð og samþykkti regluvarsla bankans þær allar. Aðeins fjórir starfsmenn bankans voru flokkaðir sem fagfjárfestar áður en útboðið hófst en það var skilyrði fyrir þátttöku í útboðinu. Einn þátttakandi til viðbótar var flokkaður sem fagfjárfestir fyrir útboðið en búið er að stroka út úr sáttinni hvernig hann tengdist bankanum.

Bankinn sendi öllum starfsmönnum sínum tölvupóst þar sem minnt var á reglur um þátttöku starfsmanna í útboðinu daginn sem það fór fram þrátt fyrir að svo fáir þeirra væru gjaldgengir til þess að taka þátt. 

„Því lá það ljóst fyrir að útboðið átti ekkert erindi til þess fjölda starfsmanna sem fengu tölvupóstinn,“ segir í sáttinni.

Ekkert var minnst á að aðeins fagfjárfestar gætu tekið þátt í útboðinu í tveimur póstum til starfsmanna fyrr en rúmri klukkustund eftir upphaflega póstinn þar sem athygli var vakin á að því væri aðeins beint að hæfum fjárfestum.

Fengu stöðu fagfjárfesta eftir að útboðið hófst

Fimm starfsmenn Íslandsbanka, einn starfsmaður dótturfélags bankans, félag í eigu stjórnarmanns og félag í eigu maka stjórnanda fengu á endanum að kaupa hlut í bankanum í útboðinu. Af þeim fengu þrír starfsmenn bankans og starfsmaður dótturfélagsins skilgreiningu sem fagfjárfestar eftir að útboðið hófst samkvæmt sáttinni.

Fjármálaeftirlitið telur að í þremur af þessum viðskiptum hafi innri reglur bankans verið brotnar.

Í einu tilfellanna er regluvarsla bankans sögð hafa hunsað tímatakmarkanir sem voru settar á þátttöku starfsmanna þegar hún lagði blessun sína yfir umsókn starfsmanns meira en klukkustund eftir að útboðið hófst. Regluvarslan hafnaði upphaflegu erindi hans en samþykkti hana eftir að starfsmaðurinn sagðist kominn með flokkun sem fagfjárfestir. Lögfræðideild bankans staðfesti þá flokkun einnig þrátt fyrir að umsókn hans hefði borist eftir að tímafresturinn var runninn út.

Reglur um viðmiðunarfjárhæðir voru heldur ekki fyrirstaða fyrir þátttöku starfsmanna. Regluvarslan samþykkti þannig umsókn starfsmanns um viðskipti í útboðinu þrátt fyrir að fjárhæð tilboðsins væri umfram hámark sem kveðið er á um í reglum bankans um ráðstafanir vegna hagsmunaárekstra. Upphæðin er afmáð í sáttinni sem fjármálaeftirlitið birti. Starfsmaður regluvörslu gerði athugasemd við upphæðina eftir að umsóknin var samþykkt en hún var hunsuð.

Sagður hafa fengið munnlega undanþágu

Þegar kom að viðskiptum félags í eigu stjórnarmanns í Íslandsbanka fékk það að taka þátt í útboðinu þrátt fyrir að það ætti ekki að vera heimilt samkvæmt reglum um viðskipti stjórnenda. Stjórnendur áttu aðeins að mega taka þátt í útboði af þessu tagi innan þrjátíu daga frá birtingu uppgjörs. Þegar útboðið fór fram voru fjörutíu dagar liðnir frá síðustu uppgjörsbirtingu bankans.

Stjórnarmaðurinn er ekki nefndur í sáttinni en Íslandsbanki tilkynnti á sínum tíma að Ari Daníelsson, stjórnarmaður, hefði keypt 469 þúsund bréf fyrir tæpar 55 milljónir króna.

Engin gögn lágu fyrir um að stjórnarmaðurinn hefði óskaði eftir undanþágu frá reglunum. Íslandsbanki sagði í andsvörum sínum að hann hefði fengið munnlega undanþágu frá regluverði í vitna viðurvist þegar útboðið var hafið. Regluvörður hefði talið að engar innherjaupplýsingar lægju fyrir þá. Fjármálaeftirlitið segir að ekki sé hægt að líta á munnlega undanþágu sem gilda enda kveði reglur bankans á um að beiðnir um undanþágur berist skriflega.

Tveimur dögum eftir útboðið ræddu starfsmenn regluvörslu bankans um hvort að þeir gætu skráð það eftir á að „hópundanþága“ hefði verið veitt fyrir viðskiptum stjórnenda utan tímabils sem slík viðskipti voru heimil. Fjármálaeftirlitið segir að hvergi í reglum hafi verið kveðið á um undanþáguheimild frá reglunum og ekki sé gert ráð fyrir að hægt væri að veita hópundanþágu frá þeim.

Fjármálaeftirlitið telur að Íslandsbanki hafi með því að leyfa viðskipti stjórnarmannsins ekki farið að reglum um meðferð innherjaupplýsinga og viðskipti stjórnenda.

Starfsmenn sem fengu viðskiptavini til þátttöku undanþegnir takmörkunum

Sérstaklega er fjallað um stöðu starfsmanna eignastýringar Íslandsbanka sem hringdu í viðskiptavini og buðu þeim að taka þátt í útboðinu í sáttinni við fjármálaeftirlitið. Þeir voru ekki í hópi starfsmanna sem höfði skemmri tíma til þess að taka þátt í úboðinu og því voru ekki gerðar sérstakar ráðstafanir um þátttöku þeirra eins og um starfsmenn verðbréfamiðlunar og fyrirtækjaráðgjafar.

Engu að síður hafði aðkoma starfsmanna eignastýringar að söluferlinu legið fyrir alt frá því að Íslandsbanki kynnti ráðgjöfum Bankasýslu ríkisins fyrirkomulagið í febrúar.

Íslandsbanki féllst á að starfsmenn eignastýringar hefðu átt að vera undir sömu sök seldir og fyrirtækjaráðgjafar og verðbréfamiðlanir og þátttaka þeirra í útboðinu takmörkuð við fyrsta klukkutímann.