Búfé gengið laust öldum saman og engin lög sett sem breyta því Kristinn Haukur Guðnason skrifar 21. júlí 2023 07:45 Vigdís Hasler framkvæmdastjóri segir nýlega úrskurði ekki breyta því að lausaganga búfjár sé leyfð. Bændasamtök Íslands Bændasamtök Íslands hafa sent sveitarfélögum landsins bréf til að skýra sína afstöðu varðandi umræðuna um ágangsfé. Samtökin segja nýlega úrskurði og álit ekki breyta því að fé megi ganga laust. „Hafa ber í huga að þar sem lausaganga búfjár er leyfð, er hún leyfð,“ segir Vigdís Hasler framkvæmdastjóri Bændasamtakanna, aðspurð um það hvort ekki sé eðlilegt að sauðfjárbændur greiði fyrir smölun gangi fé þeirra inn á lendur annarra og valdi þeim ama. „Eins ber að hafa í huga að sveitarstjórnum er heimilt að banna lausagöngu búfjár að hluta eða öllu leyti. Þar sem sveitarstjórn hefur gert umráðamönnum búfjár skylt að hafa búfé í vörslu skal vera gripheld girðing og ábyrgðin liggur þá hjá umráðamanni,“ segir Vigdís. Hávær umræða og álit Í október síðastliðnum birti Umboðsmaður Alþingis álit þess efnis að leiðbeiningar innviðaráðuneytisins varðandi ágang samrýmdust ekki lögum. Í lögum segir að landeigendur geti krafist þess að sveitarfélag eða lögregla smali ágangsfé á kostnað eigenda. En í leiðbeiningunum stóð að til þess að þetta ætti við yrðu landeigendur að girða og „friða“ lönd sín. Í janúar úrskurðaði dómsmálaráðuneytið að lögreglustjóra væri óheimilt að synja beiðni um smölun. Innviðaráðuneytið gaf svo út nýjar leiðbeiningar í júní til samræmis við álit Umboðsmanns. Umræðan um ágangsfé hefur aldrei verið hærri en nú, enda fer sauðfjárbýlum fækkandi og þeir sem nota land undir annað kvarta sáran yfir nagi kindanna. Sveitarstjórnir meti hvort ágangur sé raunverulegur Bændasamtökin benda á að úrskurðirnir taki ekki á meginreglu laga um að fé megi ganga laust, bæði á þjóðlendum sem og eignarjörðum. „Bændasamtökin hafa orðið þess vör að víða á landinu hefur skapast umræða um lausagöngu búfjár. Þetta er umræða sem hefur átt sér stað vel síðasta áratuginn og ekki er því um nýjan skilning að ræða,“ segir Vigdís um umræðuna í dag, eftir að úrskurðirnir féllu. „Mikilvægt er að hafa í huga að bæði umboðsmaður og síðan dómsmálaráðuneytið í sínum úrskurði tóku það skýrt fram í niðurstöðum sínum að engin afstaða hefði verið tekin til þeirra atvika sem lágu til grundvallar kvörtun eða kæru, svo sem hvort um hafi verið að ræða ágang búfjár í heimalandi samkvæmt þar til greindu ákvæði laga um afréttarmálefni og fjallskil,“ segir Vigdís. Bændasamtökin líti svo á að íbúar hvers sveitarfélags geti leitað til sveitarstjórna telji þeir að ágangur sé til staðar. Það sé svo sveitarfélagsins að meta hvort um raunverulegan ágang sé að ræða og hvernig eigi að framkvæma smölun. Stjórnsýslumeðferð þurfi að vera skýr. Ringlaðar sveitarstjórnir Sveitarstjórnir vita ekki alveg í hvern fótinn þau eiga að stíga. Til að mynda hefur Borgarbyggð ákveðið að smala ágangsfé en Fjarðabyggð hyggst bíða lögfræðiálits. Bændasamtökin halda fast í sitt og vísa í lög um afréttarmálefni og fjallaskil. Einungis sé hægt að beita ákvæðinu um þvingaða smölun þegar ágangur sé í afgirt heimalönd. Ekki í afrétti eða ógirt heimalönd. „Búfé hefur gengið laust um landið í öldum saman og engin lög hafa verið sett sem breyta því réttarástandi,“ segir í bréfinu. Landbúnaður enn þá undirstöðuatvinnugrein Aðspurð um hvort að það þurfi ekki að gera einhverjar breytingar á kerfinu til að sætta bændur og aðra landeigendur segir Vigdís að málefni fjallaskila og skipulag landbúnaðarlands sé á forræði sveitarfélaganna. „Landbúnaður er enn í dag undirstöðuatvinnugrein á landsbyggðinni og ætli Alþingi sér að gera breytingar í þá veru að þrengja að búfjárhaldi þá verður að liggja fyrir hvert stefnir með notkun á landbúnaðarlandi,“ segir Vigdís. „Öll umræða um lagaleg álitaefni og lagabreytingar raungerast ekki á samfélagsmiðlum, hér þurfi fagráðuneytin og löggjafinn að koma að liggi vilji þeirra þar.“ Þá megi ekki líta fram hjá skyldum veghaldara, hvort sem það séu ríki, sveitarfélög eða Vegagerðin. Veghaldara beri að gæta umferðaröryggis og í því getur falist að girða með fram vegum. Landbúnaður Dýr Mest lesið Reksturinn í uppnámi og uppsagnir fyrirhugaðar Innlent Trump „mjög reiður“ út í Pútín Erlent Áfram talinn vanhæfur til að taka sæti í ráðinu Innlent Le Pen sakfelld fyrir fjársvik og bannað að bjóða sig fram Erlent „Margir sem ég þekki hafa þurft að yfirgefa heimili sín“ Erlent Þrír fundust látnir í Noregi Erlent Trúverðugleiki forsætisráðherra sé í húfi Innlent Stór hópur fullorðins fólks á Íslandi lifir eins og börn Innlent Fordæma árás á sjúkraliða Erlent Bein útsending: Ráðherra kynnir fjármálaáætlun Innlent Fleiri fréttir Stór hópur fullorðins fólks á Íslandi lifir eins og börn Hallarekstur stöðvaður á næstu tveimur árum Áfram talinn vanhæfur til að taka sæti í ráðinu Bein útsending: Ráðherra kynnir fjármálaáætlun Reksturinn í uppnámi og uppsagnir fyrirhugaðar Trúverðugleiki forsætisráðherra sé í húfi Grindvíkingar segjast vera Excel skjöl í ráðuneytum í Reykjavík Grænlandsheimsókn varaforseta og þrumuveður Þremur vísað út af Landspítalanum Stemningin farin ári fyrir stjórnarslitin Arftaki 757-þotunnar ekki í boði frá Boeing Eina fjallamennskunámið leggst að óbreyttu af Taldi 150 holur á stuttum vegakafla á Suðurlandi „Það er voða hentugt að kenna okkur um þetta en við erum alsaklaus“ Ólögmæt gjaldtaka gæti kostað ríkið milljarða Bílar á víð og dreif hindruðu aðgengi slökkviliðsbíla Þungt yfir Bangkok og lögsókn vegna olíugjalda Endurreisn VG og njósnir á Íslandi Reyndi að stinga lögreglu af á torfæruhjóli Björguðu á þriðja tug af Eyjafjallajökli Ungir skátar sæmdir forsetamerkinu Ný gæðavottun stuðli ekki að mismunun Mikið líf og fjör á Íslandsleikunum á Selfossi Íslendingur á Grænlandi: „Það heyrist ekki múkk í neinum“ Hestar á vappi um Kórana Tilkynnt um ungmenni sem framdi rán og líkamsárás Spenna á Grænlandi og íslenskumiði í glugga leigubíla Bæjarstjórnin gagnrýnir skýrslu um hvernig eigi að byggja upp bæinn Roðsnakk frá 19 ára frumkvöðli slær í gegn Tímaspursmál hvenær Bandaríkin snúi sér að Íslandi Sjá meira
„Hafa ber í huga að þar sem lausaganga búfjár er leyfð, er hún leyfð,“ segir Vigdís Hasler framkvæmdastjóri Bændasamtakanna, aðspurð um það hvort ekki sé eðlilegt að sauðfjárbændur greiði fyrir smölun gangi fé þeirra inn á lendur annarra og valdi þeim ama. „Eins ber að hafa í huga að sveitarstjórnum er heimilt að banna lausagöngu búfjár að hluta eða öllu leyti. Þar sem sveitarstjórn hefur gert umráðamönnum búfjár skylt að hafa búfé í vörslu skal vera gripheld girðing og ábyrgðin liggur þá hjá umráðamanni,“ segir Vigdís. Hávær umræða og álit Í október síðastliðnum birti Umboðsmaður Alþingis álit þess efnis að leiðbeiningar innviðaráðuneytisins varðandi ágang samrýmdust ekki lögum. Í lögum segir að landeigendur geti krafist þess að sveitarfélag eða lögregla smali ágangsfé á kostnað eigenda. En í leiðbeiningunum stóð að til þess að þetta ætti við yrðu landeigendur að girða og „friða“ lönd sín. Í janúar úrskurðaði dómsmálaráðuneytið að lögreglustjóra væri óheimilt að synja beiðni um smölun. Innviðaráðuneytið gaf svo út nýjar leiðbeiningar í júní til samræmis við álit Umboðsmanns. Umræðan um ágangsfé hefur aldrei verið hærri en nú, enda fer sauðfjárbýlum fækkandi og þeir sem nota land undir annað kvarta sáran yfir nagi kindanna. Sveitarstjórnir meti hvort ágangur sé raunverulegur Bændasamtökin benda á að úrskurðirnir taki ekki á meginreglu laga um að fé megi ganga laust, bæði á þjóðlendum sem og eignarjörðum. „Bændasamtökin hafa orðið þess vör að víða á landinu hefur skapast umræða um lausagöngu búfjár. Þetta er umræða sem hefur átt sér stað vel síðasta áratuginn og ekki er því um nýjan skilning að ræða,“ segir Vigdís um umræðuna í dag, eftir að úrskurðirnir féllu. „Mikilvægt er að hafa í huga að bæði umboðsmaður og síðan dómsmálaráðuneytið í sínum úrskurði tóku það skýrt fram í niðurstöðum sínum að engin afstaða hefði verið tekin til þeirra atvika sem lágu til grundvallar kvörtun eða kæru, svo sem hvort um hafi verið að ræða ágang búfjár í heimalandi samkvæmt þar til greindu ákvæði laga um afréttarmálefni og fjallskil,“ segir Vigdís. Bændasamtökin líti svo á að íbúar hvers sveitarfélags geti leitað til sveitarstjórna telji þeir að ágangur sé til staðar. Það sé svo sveitarfélagsins að meta hvort um raunverulegan ágang sé að ræða og hvernig eigi að framkvæma smölun. Stjórnsýslumeðferð þurfi að vera skýr. Ringlaðar sveitarstjórnir Sveitarstjórnir vita ekki alveg í hvern fótinn þau eiga að stíga. Til að mynda hefur Borgarbyggð ákveðið að smala ágangsfé en Fjarðabyggð hyggst bíða lögfræðiálits. Bændasamtökin halda fast í sitt og vísa í lög um afréttarmálefni og fjallaskil. Einungis sé hægt að beita ákvæðinu um þvingaða smölun þegar ágangur sé í afgirt heimalönd. Ekki í afrétti eða ógirt heimalönd. „Búfé hefur gengið laust um landið í öldum saman og engin lög hafa verið sett sem breyta því réttarástandi,“ segir í bréfinu. Landbúnaður enn þá undirstöðuatvinnugrein Aðspurð um hvort að það þurfi ekki að gera einhverjar breytingar á kerfinu til að sætta bændur og aðra landeigendur segir Vigdís að málefni fjallaskila og skipulag landbúnaðarlands sé á forræði sveitarfélaganna. „Landbúnaður er enn í dag undirstöðuatvinnugrein á landsbyggðinni og ætli Alþingi sér að gera breytingar í þá veru að þrengja að búfjárhaldi þá verður að liggja fyrir hvert stefnir með notkun á landbúnaðarlandi,“ segir Vigdís. „Öll umræða um lagaleg álitaefni og lagabreytingar raungerast ekki á samfélagsmiðlum, hér þurfi fagráðuneytin og löggjafinn að koma að liggi vilji þeirra þar.“ Þá megi ekki líta fram hjá skyldum veghaldara, hvort sem það séu ríki, sveitarfélög eða Vegagerðin. Veghaldara beri að gæta umferðaröryggis og í því getur falist að girða með fram vegum.
Landbúnaður Dýr Mest lesið Reksturinn í uppnámi og uppsagnir fyrirhugaðar Innlent Trump „mjög reiður“ út í Pútín Erlent Áfram talinn vanhæfur til að taka sæti í ráðinu Innlent Le Pen sakfelld fyrir fjársvik og bannað að bjóða sig fram Erlent „Margir sem ég þekki hafa þurft að yfirgefa heimili sín“ Erlent Þrír fundust látnir í Noregi Erlent Trúverðugleiki forsætisráðherra sé í húfi Innlent Stór hópur fullorðins fólks á Íslandi lifir eins og börn Innlent Fordæma árás á sjúkraliða Erlent Bein útsending: Ráðherra kynnir fjármálaáætlun Innlent Fleiri fréttir Stór hópur fullorðins fólks á Íslandi lifir eins og börn Hallarekstur stöðvaður á næstu tveimur árum Áfram talinn vanhæfur til að taka sæti í ráðinu Bein útsending: Ráðherra kynnir fjármálaáætlun Reksturinn í uppnámi og uppsagnir fyrirhugaðar Trúverðugleiki forsætisráðherra sé í húfi Grindvíkingar segjast vera Excel skjöl í ráðuneytum í Reykjavík Grænlandsheimsókn varaforseta og þrumuveður Þremur vísað út af Landspítalanum Stemningin farin ári fyrir stjórnarslitin Arftaki 757-þotunnar ekki í boði frá Boeing Eina fjallamennskunámið leggst að óbreyttu af Taldi 150 holur á stuttum vegakafla á Suðurlandi „Það er voða hentugt að kenna okkur um þetta en við erum alsaklaus“ Ólögmæt gjaldtaka gæti kostað ríkið milljarða Bílar á víð og dreif hindruðu aðgengi slökkviliðsbíla Þungt yfir Bangkok og lögsókn vegna olíugjalda Endurreisn VG og njósnir á Íslandi Reyndi að stinga lögreglu af á torfæruhjóli Björguðu á þriðja tug af Eyjafjallajökli Ungir skátar sæmdir forsetamerkinu Ný gæðavottun stuðli ekki að mismunun Mikið líf og fjör á Íslandsleikunum á Selfossi Íslendingur á Grænlandi: „Það heyrist ekki múkk í neinum“ Hestar á vappi um Kórana Tilkynnt um ungmenni sem framdi rán og líkamsárás Spenna á Grænlandi og íslenskumiði í glugga leigubíla Bæjarstjórnin gagnrýnir skýrslu um hvernig eigi að byggja upp bæinn Roðsnakk frá 19 ára frumkvöðli slær í gegn Tímaspursmál hvenær Bandaríkin snúi sér að Íslandi Sjá meira