Skoðun

Rétt­læti hins sterka. Dómarar og dómar

Jörgen Ingimar Hansson skrifar

Furðulega algengt er að í dómsforsendum í dómum hér á landi til­greini dómari fyrst og fremst þau atriði sem eru dómnum í vil en fjalli lítt um meg­inrök þess sem hann dæmir í mót og sleppi þeim jafnvel alveg. Dómarinn á þá miklu auðveldara með að velja sér sannanir og röksemdir til þess að dæma eftir en sleppa öðr­um. Það auðveldar það mjög að unnt sé að dæma hverjum sem er í vil innan víðra marka.

Með dómsforsendum er verið að vísa til skýringa dómara á því að dómurinn féll svona en ekki einhvern veginn öðruvísi.

Ég lenti í dómsmáli sem er notað sem umfangsmikið dæmi í nýlegri bók minni: Rétt­læti hins sterka, Ádeila á dómskerfið og Alþingi. Í tveimur dómum og þremur úrskurðum sem féllu mér í mót voru meginröksemdir mínar og sannanir aldrei teknar fyrir í dómsforsendum og útskýrt hvers vegna þær hefðu fallið í grýttan jarð­veg. Þeim var bara einfaldlega sleppt.

Hinn aðili málsins var dæmdur sýkn saka á þeim forsendum að ég hefði ekki getað sannað að hann skuld­aði mér það fé sem ég hafði stefnt honum fyrir. Mér fannst hins vegar að dómarinn hefði komið í veg fyrir að ég gæti það. Þess var alls ekki getið í dómsforsendum að bókað hefði verið í þinghaldi og réttar­farsleg áskor­­un sett fram um að hinn aðili málsins sýndi fram á raunverulegar greiðslur til lúkn­ingar á skuld­inni sem málið snérist um. Hann hafnaði að gera það sem þýddi að ég gat ekki sannað neitt. Dómar­inn leiddi það hjá sér í dómi sínum.

Eftir því sem ég get best séð er svo auðvelt að nálgast bankagreiðslur að það að neita að leggja þær fram í dómi jafngildi því að viðurkenna að þær hafi ekki farið fram.

Enginn getur sannað að hann hafi ekki feng­ið greiðslu. Hann hefur ekkert í sín­um fórum til þess. Skuldarinn er sá eini sem hef­ur sönnunina undir höndum, það er kvittunina fyrir því að greiðslan hafi farið fram sem núna er fólgin í einni banka­færslu.

Í öllum innheimtum, sem snúa að borgurum landsins hefur sá, sem segist hafa greitt sannanlega kröfu, sönn­un­ar­byrðina fyrir því hvort, hvenær og hvernig hún var greidd. Dómskerfið og þar með Hæstiréttur virðist hins vegar geta hundsað þá meg­­in­­reglu. Það var að minnsta kosti gert í ofangreindu máli.

Mér fannst dómarar allan tímann sem dómsmálið stóð yfir geta með einni að­gerð eða spurningu sett ofangreindan dóm í uppnám. Mér fannst þeir forðast það eftir bestu getu. Mér virtist þeir velja sér sönnunargögnin sem þeim hugnaðist best en önnur voru ekki einu sinni könnuð.

Eftir því sem ég best get séð gerir þetta það að verkum að auðvelt er að hagræða dómum, hverjum sem er í vil, innan víðra marka. Hefði dómarinn í héraði í mínu máli orðið að greina frá öllum meginatriðum málsins, með og móti, get ég ekki betur séð en að hann hefði þurft að fara betur í saumana á málinu. Þá held ég að niður­staðan hefði orðið önnur. Hann gerði það ekki með sérstakri blessun Hæsta­réttar.

Mér finnst að þetta sé dæmi um það hvernig unnt sé að beita lögunum gegn rétt­læti, sanngirni og heilbrigðri skynsemi. Það sem ég óttast er að þetta komi oft fyrir í svipuðum málum. Eins og segir í máltækinu. Sjaldan er ein báran stök.

Og þá er eftir að spyrja hvort þetta sé boðlegt í dómskerfi landsins. Svarið er: Auðvitað ekki. Ekki í lýðræðisríki en sjálfsagt mjög hentugt í alræðisríki þar sem ég geri ráð fyrir að þessi aðferð sé jafn algeng og hér á landi.

Höfundur er rekstrarverkfræðingur.




Skoðun

Sjá meira


×