Drögum vagninn í mark Hildur Hauksdóttir skrifar 25. ágúst 2023 11:30 Loftlagsmálin hafa verið í brennidepli undanfarin ár og snerta í raun alla anga samfélagsins á einn eða annan hátt. Öll erum við til dæmis látin flokka heimilissorpið með ítarlegri hætti en áður og atvinnulífið vinnur af miklum móð til að mæta metnaðarfullum og lögfestum markmiðum stjórnvalda um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040. Stjórnvöld settu sér einnig markmið um 55% samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda fyrir árið 2030. Verkefnið er því ærið. Sjávarútvegurinn hefur ekki látið sitt eftir liggja í þessum málum og hefur náð markverðum árangri á síðustu árum þegar kemur að því að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Mikill samdráttur hefur orðið í olíunotkun fiskiskipa og flestar fiskimjölsverksmiðjur eru nú rafvæddar. Olíunotkun hefur undan farin ár verið um 40% minni en hún var að jafnaði á fyrsta áratug þessarar aldar. Á meðan hefur olíunotkun í heild vaxið á Íslandi. Þetta hefur sjávarútveginum tekist án þess að draga úr framleiðslu eða verðmætasköpun - þvert á móti hefur greininni tekist að búa til meiri verðmæti en áður á sama tíma og hún hefur minnkað kolefnisspor sitt. Þriðjungur af kolefnisgjaldi Stjórnvöld leggja einnig margvísleg gjöld á atvinnulífið til að knýja á um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda og er kolefnisgjaldið eitt þeirra. Kolefnisgjald greiðist af notkun eldsneytis sem inniheldur kolefni af jarðefnauppruna en við notkun þess losnar koltvísýringur út í andrúmsloftið. Gjaldið hefur hækkað um 348% frá árinu 2010 en stendur í dag í 13 kr. á lítrann af gas- og dísilolíu. Sjávarútvegurinn greiðir kolefnisgjald líkt og aðrar atvinnugreinar á Íslandi að undanskildu flugi og stóriðju sem falla undir viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir. Frá árinu 2010 hefur íslenski fiskiskipaflotinn greitt um 18 milljarða í kolefnisgjald en samtals hafa tekjur ríkissjóðs af gjaldinu numið 57 milljörðum króna, hvort tveggja á verðlagi ársins 2022. Með öðrum orðum hefur íslenski fiskiskipaflotinn greitt um þriðjung af kolefnisgjaldinu. Kolefnisgjaldið, sem rennur í ríkissjóð, er ekki markað til sérstakrar notkunar - enda hefur mörkun skatttekna að mestu verið aflögð. Markmið gjaldsins er að hvetja til orkusparnaðar, notkunar á vistvænni ökutækjum, samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda og aukinnar notkunar á innlendum orkugjöfum. Hófleg gjaldtaka er þó lykillinn því of íþyngjandi gjöld draga úr samkeppnishæfni fyrirtækjanna og eyða því svigrúmi sem fyrirtækin hafa til fjárfestinga. Fyrir dyrum stendur að skipta út eldri skipum í flotanum og fjárfesta í nýrri, sparneytnari og afkastameiri skipum eða vistvænni búnaði. Of íþyngjandi kolefnisgjald getur því á endanum gert fyrirtækjunum erfiðara fyrir að draga úr losun koltvísýrings og þá sérstaklega hjá atvinnugreinum þar sem innviðir og lausnir til orkuskipta eru ekki til reiðu. Einnig mættu stjórnvöld huga að því að þeir fjármunir sem fást með innheimtu kolefnisgjaldsins rynnu beint til uppbyggingu innviða sem styðja umhverfisvænar lausnir. Til dæmis þarf að treysta innviði raforku um land allt, einnig tryggja sterkari landtengingar í höfnum landsins svo hægt sé aðnýta rafmagn í stað olíu við löndun á stærri skipum. Þá þarf einnig að tryggja að raforka sé til staðar til að knýja fiskimjölsverksmiðjur hér á landi því þær eru nær allar rafvæddar en gátu ekki sagt skilið við olíuna árið 2022 því raforkuna einfaldlega þvarr. Vísum veginn Fyrr í sumar gaf sjávarútvegurinn ásamt tíu öðrum greinum atvinnulífsins út Loftlagsvegvísi. Vegvísirinn kveður á um fjölmargar tillögur til úrbóta þegar kemur að auknum samdræti í losun gróðurhúsalofttegunda. Þá er jafnframt farið yfir þann mikla árangur sem sjávartúvegurinn hefur náð í þeim efnum. Til þess að áfram megi draga úr olíunotkun þarf að tryggja svigrúm til fjárfestinga í nýjum skipum svo endurnýja megi flota sem kominn er á aldur með bætta orkunýtingu að leiðarljósi. Tryggja þarf orku og innviði og mikil tækifæri felast einnig í því að styrkja stoðir hafrannsókna svo vakta megi með öflugum hætti helstu nytjastofnana. Þá hefur fiskveiðistjórnunarkerfið, sem veiðar Íslendinga byggja á, leitt til framþróunar í sjávarútvegi og haft mikil áhrif á samdrátt í eldsneytisnotkun flotans. Það dylst engum sem á horfir að sjávarútvegurinn hefur dregið vagninn þegar kemur að samdrætti í kolefnislosun og mun halda því áfram. Nauðsynlegt er að ekki sé þrengt að fyrirtækjum og fyrirsjáanleiki í rekstrarumhverfi sé tryggður. Það er hlutverk stjórnvalda að skapa umgjörð og jarðveg til að fyrirtæki geti vaxið og dafnað – það er lykilforsenda þess að fyrirtæki séu í færum til að fjárfesta í umhverfisvænni lausnum og orkuskiptum. Frekari gjaldheimta, dregur úr því svigrúmi og minnkar möguleikann á því að sjávarútvegurinn dragi vagninn í mark þegar kemur að háleitum lofstlagsmarkmiðum stjórnvalda fyrir næstu árin. Höfundur er sérfræðingur í umhverfismálum hjá Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Loftslagsmál Mest lesið Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun Ólögmæt sóun skattfjár Markús Ingólfur Eiríksson Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason Skoðun Skoðun Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Verndum íslenskuna- líka á Alþingi Íslendinga Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk er meira en bara meme og sketsar á TikTok Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun 11.11. - Aldrei aftur stríð Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Velferðarsamfélag í anda jafnaðarmennskunnar Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Sjá meira
Loftlagsmálin hafa verið í brennidepli undanfarin ár og snerta í raun alla anga samfélagsins á einn eða annan hátt. Öll erum við til dæmis látin flokka heimilissorpið með ítarlegri hætti en áður og atvinnulífið vinnur af miklum móð til að mæta metnaðarfullum og lögfestum markmiðum stjórnvalda um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040. Stjórnvöld settu sér einnig markmið um 55% samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda fyrir árið 2030. Verkefnið er því ærið. Sjávarútvegurinn hefur ekki látið sitt eftir liggja í þessum málum og hefur náð markverðum árangri á síðustu árum þegar kemur að því að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Mikill samdráttur hefur orðið í olíunotkun fiskiskipa og flestar fiskimjölsverksmiðjur eru nú rafvæddar. Olíunotkun hefur undan farin ár verið um 40% minni en hún var að jafnaði á fyrsta áratug þessarar aldar. Á meðan hefur olíunotkun í heild vaxið á Íslandi. Þetta hefur sjávarútveginum tekist án þess að draga úr framleiðslu eða verðmætasköpun - þvert á móti hefur greininni tekist að búa til meiri verðmæti en áður á sama tíma og hún hefur minnkað kolefnisspor sitt. Þriðjungur af kolefnisgjaldi Stjórnvöld leggja einnig margvísleg gjöld á atvinnulífið til að knýja á um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda og er kolefnisgjaldið eitt þeirra. Kolefnisgjald greiðist af notkun eldsneytis sem inniheldur kolefni af jarðefnauppruna en við notkun þess losnar koltvísýringur út í andrúmsloftið. Gjaldið hefur hækkað um 348% frá árinu 2010 en stendur í dag í 13 kr. á lítrann af gas- og dísilolíu. Sjávarútvegurinn greiðir kolefnisgjald líkt og aðrar atvinnugreinar á Íslandi að undanskildu flugi og stóriðju sem falla undir viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir. Frá árinu 2010 hefur íslenski fiskiskipaflotinn greitt um 18 milljarða í kolefnisgjald en samtals hafa tekjur ríkissjóðs af gjaldinu numið 57 milljörðum króna, hvort tveggja á verðlagi ársins 2022. Með öðrum orðum hefur íslenski fiskiskipaflotinn greitt um þriðjung af kolefnisgjaldinu. Kolefnisgjaldið, sem rennur í ríkissjóð, er ekki markað til sérstakrar notkunar - enda hefur mörkun skatttekna að mestu verið aflögð. Markmið gjaldsins er að hvetja til orkusparnaðar, notkunar á vistvænni ökutækjum, samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda og aukinnar notkunar á innlendum orkugjöfum. Hófleg gjaldtaka er þó lykillinn því of íþyngjandi gjöld draga úr samkeppnishæfni fyrirtækjanna og eyða því svigrúmi sem fyrirtækin hafa til fjárfestinga. Fyrir dyrum stendur að skipta út eldri skipum í flotanum og fjárfesta í nýrri, sparneytnari og afkastameiri skipum eða vistvænni búnaði. Of íþyngjandi kolefnisgjald getur því á endanum gert fyrirtækjunum erfiðara fyrir að draga úr losun koltvísýrings og þá sérstaklega hjá atvinnugreinum þar sem innviðir og lausnir til orkuskipta eru ekki til reiðu. Einnig mættu stjórnvöld huga að því að þeir fjármunir sem fást með innheimtu kolefnisgjaldsins rynnu beint til uppbyggingu innviða sem styðja umhverfisvænar lausnir. Til dæmis þarf að treysta innviði raforku um land allt, einnig tryggja sterkari landtengingar í höfnum landsins svo hægt sé aðnýta rafmagn í stað olíu við löndun á stærri skipum. Þá þarf einnig að tryggja að raforka sé til staðar til að knýja fiskimjölsverksmiðjur hér á landi því þær eru nær allar rafvæddar en gátu ekki sagt skilið við olíuna árið 2022 því raforkuna einfaldlega þvarr. Vísum veginn Fyrr í sumar gaf sjávarútvegurinn ásamt tíu öðrum greinum atvinnulífsins út Loftlagsvegvísi. Vegvísirinn kveður á um fjölmargar tillögur til úrbóta þegar kemur að auknum samdræti í losun gróðurhúsalofttegunda. Þá er jafnframt farið yfir þann mikla árangur sem sjávartúvegurinn hefur náð í þeim efnum. Til þess að áfram megi draga úr olíunotkun þarf að tryggja svigrúm til fjárfestinga í nýjum skipum svo endurnýja megi flota sem kominn er á aldur með bætta orkunýtingu að leiðarljósi. Tryggja þarf orku og innviði og mikil tækifæri felast einnig í því að styrkja stoðir hafrannsókna svo vakta megi með öflugum hætti helstu nytjastofnana. Þá hefur fiskveiðistjórnunarkerfið, sem veiðar Íslendinga byggja á, leitt til framþróunar í sjávarútvegi og haft mikil áhrif á samdrátt í eldsneytisnotkun flotans. Það dylst engum sem á horfir að sjávarútvegurinn hefur dregið vagninn þegar kemur að samdrætti í kolefnislosun og mun halda því áfram. Nauðsynlegt er að ekki sé þrengt að fyrirtækjum og fyrirsjáanleiki í rekstrarumhverfi sé tryggður. Það er hlutverk stjórnvalda að skapa umgjörð og jarðveg til að fyrirtæki geti vaxið og dafnað – það er lykilforsenda þess að fyrirtæki séu í færum til að fjárfesta í umhverfisvænni lausnum og orkuskiptum. Frekari gjaldheimta, dregur úr því svigrúmi og minnkar möguleikann á því að sjávarútvegurinn dragi vagninn í mark þegar kemur að háleitum lofstlagsmarkmiðum stjórnvalda fyrir næstu árin. Höfundur er sérfræðingur í umhverfismálum hjá Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS).
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun