Réttlæti hins sterka, gildrur í dómskerfinu Jörgen Ingimar Hansson skrifar 1. september 2023 12:00 Margar gildrur eru til staðar í dómskerfinu sem Alþingi og lögskýrendur hafa sett upp og lögmenn geta nýtt sér á þann hátt sem kallað er að beita lagaklækjum. Sjálfsagt mætti skrifa heila bók um þær. Þegar þær leiða til dóma sem eru á skjön við réttlæti, sanngirni og heilbrigða skynsemi er allt of langt gengið. Ég benti á tvær þeirra, málskostnaðartryggingu og löggeymslu, í grein minni sem birtist hér á Vísi 10. ágúst síðastliðinn. Athuga þarf að lög eru í meginatriðum búin til í þremur áföngum. Í upphafi semur einn eða fáir aðilar lagafrumvarp. Venjulega er það gert í einhverju ráðuneytinu, það er hjá framkvæmdavaldinu. Alþingi fjallar um og afgreiðir lögin í knöppu orðalagi eins og alls staðar er gert. Þess vegna getur verið erfitt að átta sig á því hvað lögin þýða nákvæmlega í einhverjum sérstökum tilfellum. Algengt er þess vegna að einhver til þess bær maður, til dæmis prófessor, með mikla reynslu í lagabálkinum skrifi ritgerð eða bók þar sem farið er dýpra í málin til skýringar á lögunum sem þá eru oft álitin hin endanlegu lög. Hann hefur þá farið ofan í greinargerðina með lögunum og umræður á Alþingi um þau og örugglega einnig bætt við atriðum frá eigin brjósti. Farir þú í dómsmál þarft þú að vera viðbúinn því að flest fari á annan veg en ætlað var í upphafi. Að minnsta kosti ef um einhvers konar svikamál er að ræða má búast við því að hinn aðili málsins eða lögmaður hans hafi þegar í upphafi kortlagt veikleika þína með það í huga að vega að þér þar sem þú ert veikastur fyrir og átt síst von á. Í dómsmálinu sem ég lenti í svaraði hinn aðili málsins stefnu minni með því að leggja fram í dómnum reikninga með undirrituðum greiðsluviðurkenningum í mínu nafni sem hann staðhæfði að ég hefði ritað eigin hendi. Ekkert mark var tekið á því að þær væru undarlegar á ýmsan hátt og á skjön við ýmis megin gögn í málinu. Einungis var tekið mark á því að mér tókst ekki á þeim tíma að afsanna að þær væru mínar. Það tókst reyndar síðar. Ég hafði stefnt í málinu án samþykkis meðeiganda míns sem ég var sannfærður um að hefði aðstoðað hinn aðila málsins við að hafa út úr mér það fé sem málið snérist um. Það varð til þess að hinn aðili málsins hélt því fram að málið stafaði af ósætti milli mín og meðeigandans sem ósanngjarnt væri að hann væri gerður ábyrgur fyrir. Dómarinn gleypti þá skýringu sem þó var sett fram munnlega án nokkurra gagna til rökstuðnings. Lögskýringar munu vera á þá leið að eigendur fyrirtækis séu eitt, svipað og í hjónabandi. Sé hins vegar um glæpsamlega hegðun annars eigendanna að ræða, eins og mér fannst þarna augljóslega vera að eiga sér stað, er með lögskýringunni í þessu tilfelli, verið að styðja við bakið á þeirri glæpsamlegu hegðun. Dómskerfið hefur til allrar hamingju í einstökum tilfellum haft um það frumkvæði að hundsa þessa viðleitni. Ég held reyndar að það hafi yfirleitt verið gert þegar yfirstéttarfólk hefur átt í hlut. Almenningur nýtur þess síðar þegar dómafordæmið er orðið að dómvenju. Ekki þótti í þessu tilfelli vera ástæða til þess að hafa áhyggjur af því að um glæpsamlegt athæfi gæti verið að ræða enda ég úr röðum almennings. Dómarinn sá aðeins að nafn félaga míns stóð á reikningnum en ekki fyrirtækisins. Engu máli skipti að allir reikningar höfðu verið greiddir úr fyrirtækinu en félagi minn hefði að sögn hins aðila málsins hirt tekjurnar. Engu máli skipti þótt hinn aðilinn í málinu neitaði að leggja fram staðfestingar á greiðslum. Ég var svo vitlaus að halda að dómstóllinn myndi ekki geta dæmt honum í vil nema að sannanir fyrir raunverulegum greiðslum hefðu verið lagðar fram. Dómstóllinn virtist telja að í undirskriftum væri betra hald sem þær hugsanlega voru fyrir tölvuöld (1950-1970) en þjóðfélagið á þeim tíma er það sem enn er miðað við í dómskerfinu. Félagi minn í fyrirtækinu sagðist hafa rekið viðskiptin á eigin spýtur eins og hver annar einkaaðili þrátt fyrir að hann hefði verið titlaður framkvæmdastjóri fyrirtækisins sem allur reksturinn fór í gegnum. Í augum dómskerfisins var ekkert athugavert við það enda engin lög sem segja að það sé ólöglegt þó í sumum dómum sé það talin gripdeild. Að minnsta kosti er ég viss um að í augum almennings sé þar ástæða til sérstakrar skoðunar. Dómarinn taldi enga þörf á því enda virðist heilbrigð skynsemi ekki koma dómskerfinu við. Í dómnum er kveðið upp úr með það að framkvæmdastjóri hafi hvort eð er leyfi samkvæmt lögum til þess að taka við peningum og stinga þeim í eigin vasa. Nafn fyrirtækisins stóð reyndar á síðustu reikningunum. Þá þurfti samkvæmt dómnum gagnaðilinn ekki heldur að inna neinar greiðslur af hendi vegna þess að hann hefði ekki verið látið vita með nægilega tryggum hætti, það er skriflegum, að breyting á kröfuhafa hefði átt sér stað. Það var í samræmi við lögskýringu sem einn af dómurunum í Hæstarétti, sem dæmdu málið, hafði samið. Ekki þurfti hins vegar að sýna fram á breytinguna á kröfuhafanum sem ég taldi augljóst að hefði alls ekki orðið. Engin rök eða gögn voru lögð fram um að þetta fyrirtæki félaga míns hefði yfirleitt verið til annað en munnleg staðhæfing hans sjálfs. Fram fóru skjalfest miklar greiðslur milli fyrirtækjanna tveggja sem félagi minn framkvæmdastjórinn sá um. Forráðamenn hins fyrirtækisins sögðu þá einfaldlega að hann hefði gert það í óleyfi sem tekið var gilt hjá dómaranum þrátt fyrir að samkvæmt tölvupósti, sem lagður var fram í dómnum, átti hann að vera sérstakur fulltrúi þess í þeim gerningum. Athuga þarf að Hæstiréttur Íslands staðfesti dóminn að öllu leyti svo varla er vafi á því að hann hafi verið að öllu leyti samkvæmt íslenskum lögum. Í bók minni: Réttlæti hins sterka. Ádeila á dómskerfið og Alþingi, er nánar fjallað um þau málefni sem til umræðu eru í þessari grein. Enn má spyrja hvort almenningi sé óhætt í dómskerfinu. Ég tel augljóst að svo sé ekki. Bæði er hlutverk Alþingis svo augljóslega að verja og hygla þeim sem voldugastir eru og framkvæmd þeirra of tilviljanakennd og ósamstæð til þess að óhætt sé að hætta tiltölulega miklu fé í dómsmál að óbreyttu. Er það óháð því hve viðkomandi finnst réttlætið vera augljóslega hans megin. Höfundur er rekstrarverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jörgen Ingimar Hansson Mest lesið Halldór 19.10.24 Halldór Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Lögbrot íslenskrar stjórnsýslu og dómstóla Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands styður þjóðarmorð Elí Hörpu og Önundarbur skrifar Skoðun Stjórnvöld bregðist við eggjaskorti með afnámi tolla Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Í hvernig samfélagi viljum við búa í? Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Endurhugsum íslenskt skólakerfi: Ný sýn á nám og kennslu Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Þankar um framtíð landsins okkar Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Er Landsvirkjun til sölu? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar pólitík hindrar framför Hjörtur Sveinsson skrifar Skoðun Nú á lýðræðið næsta leik Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fær þitt barn kennslu í fjármálalæsi? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Dagur í grunnskóla Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Áskorun - Þingmenn, sýnið kjósendum stórhug skrifar Skoðun TikTok, upplýsingaóreiða og stjórnvöld Jóhann Óli Eiðsson skrifar Skoðun Taktu þátt í lýðræðinu með okkur Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Sjá meira
Margar gildrur eru til staðar í dómskerfinu sem Alþingi og lögskýrendur hafa sett upp og lögmenn geta nýtt sér á þann hátt sem kallað er að beita lagaklækjum. Sjálfsagt mætti skrifa heila bók um þær. Þegar þær leiða til dóma sem eru á skjön við réttlæti, sanngirni og heilbrigða skynsemi er allt of langt gengið. Ég benti á tvær þeirra, málskostnaðartryggingu og löggeymslu, í grein minni sem birtist hér á Vísi 10. ágúst síðastliðinn. Athuga þarf að lög eru í meginatriðum búin til í þremur áföngum. Í upphafi semur einn eða fáir aðilar lagafrumvarp. Venjulega er það gert í einhverju ráðuneytinu, það er hjá framkvæmdavaldinu. Alþingi fjallar um og afgreiðir lögin í knöppu orðalagi eins og alls staðar er gert. Þess vegna getur verið erfitt að átta sig á því hvað lögin þýða nákvæmlega í einhverjum sérstökum tilfellum. Algengt er þess vegna að einhver til þess bær maður, til dæmis prófessor, með mikla reynslu í lagabálkinum skrifi ritgerð eða bók þar sem farið er dýpra í málin til skýringar á lögunum sem þá eru oft álitin hin endanlegu lög. Hann hefur þá farið ofan í greinargerðina með lögunum og umræður á Alþingi um þau og örugglega einnig bætt við atriðum frá eigin brjósti. Farir þú í dómsmál þarft þú að vera viðbúinn því að flest fari á annan veg en ætlað var í upphafi. Að minnsta kosti ef um einhvers konar svikamál er að ræða má búast við því að hinn aðili málsins eða lögmaður hans hafi þegar í upphafi kortlagt veikleika þína með það í huga að vega að þér þar sem þú ert veikastur fyrir og átt síst von á. Í dómsmálinu sem ég lenti í svaraði hinn aðili málsins stefnu minni með því að leggja fram í dómnum reikninga með undirrituðum greiðsluviðurkenningum í mínu nafni sem hann staðhæfði að ég hefði ritað eigin hendi. Ekkert mark var tekið á því að þær væru undarlegar á ýmsan hátt og á skjön við ýmis megin gögn í málinu. Einungis var tekið mark á því að mér tókst ekki á þeim tíma að afsanna að þær væru mínar. Það tókst reyndar síðar. Ég hafði stefnt í málinu án samþykkis meðeiganda míns sem ég var sannfærður um að hefði aðstoðað hinn aðila málsins við að hafa út úr mér það fé sem málið snérist um. Það varð til þess að hinn aðili málsins hélt því fram að málið stafaði af ósætti milli mín og meðeigandans sem ósanngjarnt væri að hann væri gerður ábyrgur fyrir. Dómarinn gleypti þá skýringu sem þó var sett fram munnlega án nokkurra gagna til rökstuðnings. Lögskýringar munu vera á þá leið að eigendur fyrirtækis séu eitt, svipað og í hjónabandi. Sé hins vegar um glæpsamlega hegðun annars eigendanna að ræða, eins og mér fannst þarna augljóslega vera að eiga sér stað, er með lögskýringunni í þessu tilfelli, verið að styðja við bakið á þeirri glæpsamlegu hegðun. Dómskerfið hefur til allrar hamingju í einstökum tilfellum haft um það frumkvæði að hundsa þessa viðleitni. Ég held reyndar að það hafi yfirleitt verið gert þegar yfirstéttarfólk hefur átt í hlut. Almenningur nýtur þess síðar þegar dómafordæmið er orðið að dómvenju. Ekki þótti í þessu tilfelli vera ástæða til þess að hafa áhyggjur af því að um glæpsamlegt athæfi gæti verið að ræða enda ég úr röðum almennings. Dómarinn sá aðeins að nafn félaga míns stóð á reikningnum en ekki fyrirtækisins. Engu máli skipti að allir reikningar höfðu verið greiddir úr fyrirtækinu en félagi minn hefði að sögn hins aðila málsins hirt tekjurnar. Engu máli skipti þótt hinn aðilinn í málinu neitaði að leggja fram staðfestingar á greiðslum. Ég var svo vitlaus að halda að dómstóllinn myndi ekki geta dæmt honum í vil nema að sannanir fyrir raunverulegum greiðslum hefðu verið lagðar fram. Dómstóllinn virtist telja að í undirskriftum væri betra hald sem þær hugsanlega voru fyrir tölvuöld (1950-1970) en þjóðfélagið á þeim tíma er það sem enn er miðað við í dómskerfinu. Félagi minn í fyrirtækinu sagðist hafa rekið viðskiptin á eigin spýtur eins og hver annar einkaaðili þrátt fyrir að hann hefði verið titlaður framkvæmdastjóri fyrirtækisins sem allur reksturinn fór í gegnum. Í augum dómskerfisins var ekkert athugavert við það enda engin lög sem segja að það sé ólöglegt þó í sumum dómum sé það talin gripdeild. Að minnsta kosti er ég viss um að í augum almennings sé þar ástæða til sérstakrar skoðunar. Dómarinn taldi enga þörf á því enda virðist heilbrigð skynsemi ekki koma dómskerfinu við. Í dómnum er kveðið upp úr með það að framkvæmdastjóri hafi hvort eð er leyfi samkvæmt lögum til þess að taka við peningum og stinga þeim í eigin vasa. Nafn fyrirtækisins stóð reyndar á síðustu reikningunum. Þá þurfti samkvæmt dómnum gagnaðilinn ekki heldur að inna neinar greiðslur af hendi vegna þess að hann hefði ekki verið látið vita með nægilega tryggum hætti, það er skriflegum, að breyting á kröfuhafa hefði átt sér stað. Það var í samræmi við lögskýringu sem einn af dómurunum í Hæstarétti, sem dæmdu málið, hafði samið. Ekki þurfti hins vegar að sýna fram á breytinguna á kröfuhafanum sem ég taldi augljóst að hefði alls ekki orðið. Engin rök eða gögn voru lögð fram um að þetta fyrirtæki félaga míns hefði yfirleitt verið til annað en munnleg staðhæfing hans sjálfs. Fram fóru skjalfest miklar greiðslur milli fyrirtækjanna tveggja sem félagi minn framkvæmdastjórinn sá um. Forráðamenn hins fyrirtækisins sögðu þá einfaldlega að hann hefði gert það í óleyfi sem tekið var gilt hjá dómaranum þrátt fyrir að samkvæmt tölvupósti, sem lagður var fram í dómnum, átti hann að vera sérstakur fulltrúi þess í þeim gerningum. Athuga þarf að Hæstiréttur Íslands staðfesti dóminn að öllu leyti svo varla er vafi á því að hann hafi verið að öllu leyti samkvæmt íslenskum lögum. Í bók minni: Réttlæti hins sterka. Ádeila á dómskerfið og Alþingi, er nánar fjallað um þau málefni sem til umræðu eru í þessari grein. Enn má spyrja hvort almenningi sé óhætt í dómskerfinu. Ég tel augljóst að svo sé ekki. Bæði er hlutverk Alþingis svo augljóslega að verja og hygla þeim sem voldugastir eru og framkvæmd þeirra of tilviljanakennd og ósamstæð til þess að óhætt sé að hætta tiltölulega miklu fé í dómsmál að óbreyttu. Er það óháð því hve viðkomandi finnst réttlætið vera augljóslega hans megin. Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun