Innlent

Sál­fræðingar staldra við á­hyggjur Þor­gríms Þráins­sonar

Magnús Jochum Pálsson skrifar
Linda Björk Oddsdóttir og Berglind Brynjólfsdóttir eru sálfræðingar hjá Sálstofunni. Þær skrifuðu greinina „Árið er 2023“ þar sem þær fjalla um skrif Þorgríms Þráinssonar um vanlíðan íslenskra barna.
Linda Björk Oddsdóttir og Berglind Brynjólfsdóttir eru sálfræðingar hjá Sálstofunni. Þær skrifuðu greinina „Árið er 2023“ þar sem þær fjalla um skrif Þorgríms Þráinssonar um vanlíðan íslenskra barna. Aðsent

Tveir sálfræðingar Sálstofunnar hafa svarað yfirlýsingum Þorgríms Þráinssonar um líðan íslenskra barna í grein. Þeir fagna umræðunni en staldra þó við ákveðin atriði hjá Þorgrími. Það sé einföldun að flokka alla vanlíðan undir sama hatt og að það eigi ekki að gera foreldra að sökudólgum heldur líta á uppeldi barna sem samfélagsverkefni.

Þorgrímur Þráinsson, rithöfundur og fyrirlesari, skrifaði greinina „Árið er 2025“ í Morgunblaðið þann 11. október síðastliðinn. Þar lýsti hann því hvernig hann sæi fyrir sér líf og líðan íslenskra barna ef ekki yrði gripið til aðgerða. 

Þorgrímur mætti í viðtal í Bítið á Bylgjunni daginn eftir þar sem hann sagði neyðarástand ríkja í landinu og að Íslendingar væru að missa börn sín vegna vanlíðanar. Hann sagði foreldra vera að bregðast börnum sínum og að skólakerfið gæti ekki gert meira. Tilfinningarnar báru hann síðan ofurliði undir lok viðtalsins og brotnaði hann saman.

Þær Linda Björk Oddsdóttir og Berglind Brynjólfsdóttir, sálfræðingar hjá Sálstofunni, skrifuðu í morgun skoðanapistilinn „Árið er 2023“ á Vísi þar sem þær bregðast við yfirlýsingum Þorgríms. 

Þær fagna umræðunni sem Þorgrímur hefur vakið og taka undir ákveðin atriði, þar á meðal mikilvægi þess að kenna börnum að umgangast tæki og miðla, koma böndum á skjátíma þeirra og taka undir að óraunhæfar kröfur séu gerðar til kennara í dag. 

Hins vega staldra þær við önnur atriði og gera tvö þeirra að umfjöllunarefni í greininni, vanlíðan barna og því að kenna foreldrum um ástandið.

Líðan og vanlíðan barna

Fyrra atriðið sem þær hnutu sérstaklega um er líðan unglinga í dag. Í viðtalinu vísar Þorgrímur í glæru úr fyrirlestrum sínum þar sem kemur fram að 43 prósent nemenda í unglingadeildum líði ekki vel. Þær segja að það komi ekki fram hvaðan tölurnar eru en sömuleiðis sé ekki ljóst hvað er átt við með að líða illa. 

„Við sem hittum börn og unglinga alla daga í okkar vinnu, fáum á okkar borð allt frá vægum vanda yfir í alvarlega vanlíðan. Öll myndu þó blessuð börnin taka undir að þeim liði ekki vel. Það að setja alla vanlíðan undir einn hatt er mikil einföldun,“ skrifa þær í greininni. Rannsóknir síðustu ára bendi vissulega til að kvíði og depurð fari vaxandi meðal unglingsstúlkna á meðan líðan unglingsdrengja virðist standa meira í stað.

Þær skrifa jafnframt að í starfi sínu hitti þær börn og unglinga sem glími við kvíða og þunglyndi og sömuleiðis börn sem upplifa vanlíðan af vanvirkni og skorti á tengslum við fólk vegna of mikillar snjalltækjanotkunar. Þar þurfi að auka virkni og koma böndum á skjátíma með virkri aðkomu foreldra.

Skaðleg einföldun að gera lítið úr vanlíðan unglinga

Grunnur í allri vinnu sálfræðinganna sé að komast að því af hverju vanlíðan stafar áður en farið er af stað við að finna lausnir. „Það að gera lítið úr vanlíðan unglinga sem oft hafa gengið í gegnum margt er ekki bara einföldun heldur getur bókstaflega verið skaðlegt,“ skrifa þær.

Þær nefna sérstaklega þá staðhæfingu Þorgríms að foreldrar vilji leysa vanda barna sinna „með pillum við hinu og þessu“. Þær segja að í fyrsta lagi geti lyf bæði verið gagnleg og í sumum tilfellum lífsnauðsynleg. Í öðru lagi sé það þannig að í íslensku samfélagi sé aðgengilegasta þjónustan heilsugæsla og heimilislæknar. Lyf séu oft eina eða aðgengilegasta lausnin. 

„Því er ekki um áhugalausa foreldra að ræða sem leita sér að einföldum lausnum, heldur oft eini kosturinn í stöðunni þar sem t.d. biðlistar í sálfræðiþjónustu heilsugæslu eru langir og sálfræðiþjónusta sjálfstætt starfandi barna- og unglingasálfræðinga á stofum er ekki niðurgreidd líkt og önnur heilbrigðisþjónusta,“ skrifa þær.

Yfirlýsingar um foreldra ekki í takt við rannsóknir

Hitt atriðið sem er sálfræðingunum hugleikið er umfjöllun Þorgríms um foreldra. Þær segja að af viðtali Þorgríms mætti skilja „að það væri á allra vitorði að foreldrar í dag væru almennt áhugalausir um uppeldi barna sinna, væru að bregðast skyldum sínum og nenntu ekki lengur að vera foreldrar, en að enginn þyrði að segja það.“

Foreldrar séu hins vegar jafn misjafnir og þeir eru margir, sem sé óumflýjanlegt. Þær hafi hitt foreldra sem eiga erfitt með að setja börnum sínum mörk, átta sig ekki á hvernig uppeldi virkar eða eiga erfitt með að axla ábyrgð á uppeldi barna sinna. Reynsla þeirra sé þó sú að það sé minnihluti foreldra. Stærstur hluti foreldra í dag sé að reyna að gera sitt allra besta til að fóta sig og finna jafnvægi í nútímasamfélagi. 

„Sú staðhæfing sem Þorgrímur hefur eftir kennara að „foreldrar nenni ekki lengur að vera foreldrar“ er ekki í samræmi við rannsóknir síðustu ára og reynslu okkar sem sýna að börn og unglingar verja almennt meiri tíma með foreldrum sínum en áður, finnst auðveldara að eiga samtöl við foreldra um allskonar auk þess sem dregið hefur úr áfengisneyslu, reykingum og áhættuhegðun unglinga,“ skrifa þær.

Vafasamt sé að setja alla undir sama hatt og segja foreldrum að þeir séu ekki að standa sig nógu vel. Ef tilgangur greinar Þorgríms er að hvetja foreldra til vitundavakningar þá sé ólíklegt að sá hópur sem á að taka skrifin til sín geri það.

Hver ber þá ábyrgð?

„En hver er þá sökudólgurinn ef það eru ekki foreldrar og ekki kennarar? Er það svarið að finna sökudólg til að benda á í stað þess að horfa á þetta sem samfélagslegt verkefni sem við viljum öll leggjast á eitt að bæta?“ spyrja þær.

„Þegar miklar breytingar eiga sér stað tekur tíma að finna jafnvægi og átta sig á því hversu mikið er of mikið og hvað er óhollt. Þetta vitum við yfirleitt ekki fyrr en eftir á og tíminn og reynslan sýnir okkur hvað skal varast, hvað er gagnlegt og hvernig við finnum jafnvægi,“ skrifa þær einnig.

„Í stað þess að einblína á þann minnihlutahóp foreldra sem gengst ekki við ábyrgð sinni í uppeldinu ættum við að taka höndum saman og utan um unga fólkið okkar, framtíðina og vera fyrirmynd að uppbyggilegum samskiptum og sameiginlegum lausnum,“ skrifa þær að lokum.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×