Bjartari framtíð NEET-ungmenna í vanda Arnór Víkingsson skrifar 16. október 2023 11:31 Enska skammstöfunin „NEET“ er notuð um 18-29 ára ungmenni sem hafa til lengri tíma verið án vinnu, starfsþjálfunar og eru ekki í námi ((NEET; Not in Education, Employment or Training). Í læknisstarfi mínu hjá verkjamiðstöðinni Þraut hef ég reynt illleysanleg vandamál skjólstæðinga sem gæti t.d. hljómað á þennan veg: Framtíð er 23 ára kona sem bjó við erfið uppvaxtarskilyrði vegna alvarlegra veikinda móður og fjarveru föður. Varð fyrir langvinnu einelti, hætti í framhaldsskóla 16 ára og hefur hvorki verið í vinnu eða námi síðustu 2 árin vegna hamlandi stoðkerfisverkja og þreytu auk viðvarandi kvíða og oft depurðar. Framtíð var nýlega útskrifuð frá geðheilsuteymi heilsugæslunnar, þar var hún greind með ADHD og grunur vaknaði um einhverfuróf. Nú er í ferli umsókn um 75% örorku. Framtíð á að meðaltali eftir að lifa í um 60 ár. Hún er að nálgast endastöð innan velferðarkerfisins, næsta skref að fá úrskurð um 75% örorku og þá getur kerfið „gleymt henni“, sett hana til hliðar með góðri samvisku. En lífið gengur út á annað og meira en mánaðarlegar greiðslur frá TR; lífsgæði, virkni og það að tilheyra í samfélaginu er óendanlega mikilvægt hverri manneskju, í raun meginástæða tilverunnar. Þangað til núna í október 2023 bjó íslenskt samfélag við ákveðið meðferðarþrot fyrir einstaklinga eins og Framtíð, fá raunhæf úrræði til fyrir slíkar manneskjur. Samt er Framtíð ekki sjaldgæft eintak í fjölskrúðugri flóru íslenskra ungmenna. Óþægilega margir þrífast því miður ekki vel í allsgnægtarsamfélagi nútímans. Til „NEET“ ungmenna teljast amk 5% hvers árgangs í vestrænum löndum. Fimm prósent á Íslandi jafngildir um 200 einstaklingum í árgangi eða yfir 2000 einstaklingum innan við þrítugt. Sem betur fer ná flestir þessara einstaklinga meiri fótfestu í samfélaginu, verða virkir þátttakendur og öðlast jafnvægi og sátt í daglegu lífi. En ekki allir, ekki Framtíðin okkar nema til komi meiri og réttari stuðningur. Tíundi október 2023 var merkisdagur fyrir þessi hjálparþurfandi ungmenni. Þá skrifuðu Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra, Guðmundur Ingi Guðbrandsson félags- og vinnumarksráðherra, Vigdís Jónsdóttir framkvæmdastjóri Virk, Sigurður H. Helgason forstjóri Sjúkratrygginga Íslands og Kristín Siggeirsdóttir framkvæmdastjóri Janusar endurhæfingar undir þjónustusamning um þverfaglega, heildstæða endurhæfingu fyrir áttatíu NEET ungmenni sem búa við fjölþætt geðræn vandamál, sum hver einnig með einhverfu eða á einhverfurófi. Jafnframt studdu forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar dyggilega við þessa ráðagerð og gerðu framkvæmd hennar í raun mögulega. Guðrún Ása Björnsdóttir aðstoðarmaður heilbrigðisráðherra hélt verkefninu lifandi á krítískum stundum og endurhæfingarráð lagði hönd á plóg í mótun verkefnisins. Að mínu mati eru þetta stórkostleg tímamót, stórsigur íslensks velferðarkerfis og sönnun þess að sem einstaklingar og samfélag viljum við rétta þeim hjálparhönd sem mest þurfa, óháð ytri þrýstingi.Þessi ungmenni eru nefnilega ekki hluti af hefðbundnum hagsmuna- og þrýstihópum samfélagsins heldur lifa á jaðrinum, hafa vaknað flesta daga í daufri von um að verða einhvern tímann reist við. Það var í raun engin pólítísk pressa á ráðherrana tvo eða Virk endurhæfingarsjóð að svara lágróma kalli þessara ungmenna. Ég tek því hatt minn ofan fyrir öllum þessum aðilum að samkomulaginu og hvet fjölmiðla til að beina athygli sinni í ríkari mæli að gjörð eins og þessari. Það mætti ræða við forsvarsmenn Janusar endurhæfingar um þennan hulduhóp ungmenna, spyrja framkvæmdastjóra Virk hvað kom til að stofnunin ákvað að eyða orku og fjármunum í samfélagslega skilgreint undirmálsfólk sem á enga rödd, spyrja forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar af hverju þau eru að skapa sér viðbótarverkefni ofan á allt sem fyrir er og án nokkurrar fjárhagslegrar umbunar. Síðan mætti einnig staldra við og minna okkur á að þrátt fyrir allt snúast ákvarðanir ráðherranna ekki bara um verkefni sem eru líkleg til vinsælda. Kjarni málsins er sá að við erum að tala um ótrúlega efnileg og dýrmæt ungmenni sem íslenskt samfélag þarf á að halda og má ekki gleyma. Fólk sem hefur alla burði til að verða virkir og mikilvægir þátttakendur í okkar samfélagi og gera það betra. Sem formaður endurhæfingarráðs óska ég íslenskri þjóð til hamingju með þetta samkomulag. Við erum þrátt fyrir allt á réttri leið. Höfundur er læknir og formaður Endurhæfingarráðs. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Heilbrigðismál Mest lesið Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson Skoðun Ólögmæt sóun skattfjár Markús Ingólfur Eiríksson Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Enska skammstöfunin „NEET“ er notuð um 18-29 ára ungmenni sem hafa til lengri tíma verið án vinnu, starfsþjálfunar og eru ekki í námi ((NEET; Not in Education, Employment or Training). Í læknisstarfi mínu hjá verkjamiðstöðinni Þraut hef ég reynt illleysanleg vandamál skjólstæðinga sem gæti t.d. hljómað á þennan veg: Framtíð er 23 ára kona sem bjó við erfið uppvaxtarskilyrði vegna alvarlegra veikinda móður og fjarveru föður. Varð fyrir langvinnu einelti, hætti í framhaldsskóla 16 ára og hefur hvorki verið í vinnu eða námi síðustu 2 árin vegna hamlandi stoðkerfisverkja og þreytu auk viðvarandi kvíða og oft depurðar. Framtíð var nýlega útskrifuð frá geðheilsuteymi heilsugæslunnar, þar var hún greind með ADHD og grunur vaknaði um einhverfuróf. Nú er í ferli umsókn um 75% örorku. Framtíð á að meðaltali eftir að lifa í um 60 ár. Hún er að nálgast endastöð innan velferðarkerfisins, næsta skref að fá úrskurð um 75% örorku og þá getur kerfið „gleymt henni“, sett hana til hliðar með góðri samvisku. En lífið gengur út á annað og meira en mánaðarlegar greiðslur frá TR; lífsgæði, virkni og það að tilheyra í samfélaginu er óendanlega mikilvægt hverri manneskju, í raun meginástæða tilverunnar. Þangað til núna í október 2023 bjó íslenskt samfélag við ákveðið meðferðarþrot fyrir einstaklinga eins og Framtíð, fá raunhæf úrræði til fyrir slíkar manneskjur. Samt er Framtíð ekki sjaldgæft eintak í fjölskrúðugri flóru íslenskra ungmenna. Óþægilega margir þrífast því miður ekki vel í allsgnægtarsamfélagi nútímans. Til „NEET“ ungmenna teljast amk 5% hvers árgangs í vestrænum löndum. Fimm prósent á Íslandi jafngildir um 200 einstaklingum í árgangi eða yfir 2000 einstaklingum innan við þrítugt. Sem betur fer ná flestir þessara einstaklinga meiri fótfestu í samfélaginu, verða virkir þátttakendur og öðlast jafnvægi og sátt í daglegu lífi. En ekki allir, ekki Framtíðin okkar nema til komi meiri og réttari stuðningur. Tíundi október 2023 var merkisdagur fyrir þessi hjálparþurfandi ungmenni. Þá skrifuðu Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra, Guðmundur Ingi Guðbrandsson félags- og vinnumarksráðherra, Vigdís Jónsdóttir framkvæmdastjóri Virk, Sigurður H. Helgason forstjóri Sjúkratrygginga Íslands og Kristín Siggeirsdóttir framkvæmdastjóri Janusar endurhæfingar undir þjónustusamning um þverfaglega, heildstæða endurhæfingu fyrir áttatíu NEET ungmenni sem búa við fjölþætt geðræn vandamál, sum hver einnig með einhverfu eða á einhverfurófi. Jafnframt studdu forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar dyggilega við þessa ráðagerð og gerðu framkvæmd hennar í raun mögulega. Guðrún Ása Björnsdóttir aðstoðarmaður heilbrigðisráðherra hélt verkefninu lifandi á krítískum stundum og endurhæfingarráð lagði hönd á plóg í mótun verkefnisins. Að mínu mati eru þetta stórkostleg tímamót, stórsigur íslensks velferðarkerfis og sönnun þess að sem einstaklingar og samfélag viljum við rétta þeim hjálparhönd sem mest þurfa, óháð ytri þrýstingi.Þessi ungmenni eru nefnilega ekki hluti af hefðbundnum hagsmuna- og þrýstihópum samfélagsins heldur lifa á jaðrinum, hafa vaknað flesta daga í daufri von um að verða einhvern tímann reist við. Það var í raun engin pólítísk pressa á ráðherrana tvo eða Virk endurhæfingarsjóð að svara lágróma kalli þessara ungmenna. Ég tek því hatt minn ofan fyrir öllum þessum aðilum að samkomulaginu og hvet fjölmiðla til að beina athygli sinni í ríkari mæli að gjörð eins og þessari. Það mætti ræða við forsvarsmenn Janusar endurhæfingar um þennan hulduhóp ungmenna, spyrja framkvæmdastjóra Virk hvað kom til að stofnunin ákvað að eyða orku og fjármunum í samfélagslega skilgreint undirmálsfólk sem á enga rödd, spyrja forsvarsmenn geðþjónustu Landspítalans og geðheilsuteyma heilsugæslunnar af hverju þau eru að skapa sér viðbótarverkefni ofan á allt sem fyrir er og án nokkurrar fjárhagslegrar umbunar. Síðan mætti einnig staldra við og minna okkur á að þrátt fyrir allt snúast ákvarðanir ráðherranna ekki bara um verkefni sem eru líkleg til vinsælda. Kjarni málsins er sá að við erum að tala um ótrúlega efnileg og dýrmæt ungmenni sem íslenskt samfélag þarf á að halda og má ekki gleyma. Fólk sem hefur alla burði til að verða virkir og mikilvægir þátttakendur í okkar samfélagi og gera það betra. Sem formaður endurhæfingarráðs óska ég íslenskri þjóð til hamingju með þetta samkomulag. Við erum þrátt fyrir allt á réttri leið. Höfundur er læknir og formaður Endurhæfingarráðs.
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun