Ungar athafnakonur ráðast á rót vandans í jafnréttismálunum

Sumum rak hins vegar í rogastans að í þetta sinn væri sjónunum ekki aðeins beint að launamismun kynja eða hversu fáar konur eða kvár komast í æðstu stöðugildi í samanburði við karlmenn, heldur líka ofbeldi.

Að mati UAK, félags Ungra athafnakvenna, er hins vegar ekki hægt að ná jafnrétti til fulls, án þess að ráðast að rót vandans; að breyta viðhorfinu til kvenna.

Í tilefni Kvennaverkfallsins stóð félagið því fyrir ráðstefnu á þriðjudagskvöldið þar sem málin voru rædd undir yfirskriftinni ,,Tölum um ofbeldi.“

Á viðburði UAK voru gestirnir: Karl Steinar Valsson yfirlögregluþjónn, Ragnhildur Bjarkadóttir sálfræðingur hjá Auðnast, Adriana K. Pétursdóttir leiðtogi í starfsmannaþjónustu Rio Tinto og Guðný S. Bjarnadóttir formaður Hagsmunasamtaka brotaþola, Þórunn Eymundsdóttir meðferðaráðgjafi hjá Heimilisfriði og ráðgjafarnir Karen Birna V. Ómarsdóttir og Svava G. Helgadóttir sem starfa hjá Bjarkahlíð.

Í dag og á mánudag fjallar Atvinnulífið um þann vinkil kvennaverkfallsins 2024 sem ekki hefur verið jafn áberandi í jafnréttisumræðunni áður og einmitt þessa vikuna: Kynbundið ofbeldi og öryggi fólks á vinnustað.

Tölum um ofbeldi

En hvað fékk UAK til að taka ofbeldi sérstaklega til umfjöllunar í tilefni Kvennaverkfallsins 2024?

„Það kom svo skýrt fram á heilsdags ráðstefnu UAK í vor að kynbundið ofbeldi er svo stórt samfélagsmein að það er eiginlega ekki hægt að tala um jafnrétti á meðan þessi mál eru í svona miklu ólagi. Kynbundið ofbeldi stóð upp úr eins og rauður þráður í erindum dagsins og umræðu okkar félagskvenna þegar að dagskrá ráðstefnunnar lauk,“ segir Aðalheiður J. Óskarsdóttir samskiptastjóri UAK og stjórnarkona í félaginu.

Hugrún Elvarsdóttir, verkefna- og fræðslustjóri UAK og varaformaður félagsins, segir að eftir þessa ráðstefnu hafi stjórn UAK ákveðið að taka málið lengra og til ítarlegrar skoðunar. Meðal annars með því að funda með Bjarkahlíð, miðstöð fyrir þolendur.

Samkvæmt ársskýrslu Bjarkarhlíðar er þriðja hver kona sem hefur upplifað ofbeldi en 88% þeirra sem leituðu til Bjarkarhlíðar árið 2022 voru konur.

Þá sýna tölur að helmingur afbrota á Íslandi er heimilisofbeldi.

„Það eru þó ekki aðeins þessar upplýsingar frá Bjarkahlíð sem við erum að horfa til, heldur líka sláandi niðurstöður um líðan barna og unglinga á Íslandi,“ segir Hugrún og bætir við dæmi úr Íslensku æskulýðsrannsókninni sem lögð var fyrir grunnskólanemendur á Íslandi síðastliðið vor.

„Í þessum niðurstöðum kemur meðal annars fram að sjötta hver stúlka í 10.bekk hefur orðið fyrir kynferðislegri áreitni eða ofbeldi af hálfu fullorðins aðila og að 15% stúlkna í 10.bekk hefur verið nauðgað af jafnaldra.“

Að því leiðir þurfi að reyna að grípa ungt fólk enn fyrr en á unglingastiginu. Þannig sé frekar hægt að sporna við því viðhorfi sem ríkir til kvenna og meðal annars endurspeglast í staðreyndum um kynbundið ofbeldi.

Þá segja Aðalheiður og Hugrún að UAK telji málefnið mikilvægan lið í starfi félagsins enda sé eitt helsta markmið UAK að stuðla að hugarfarsbreytingu. Á ráðstefnunni Tölum um ofbeldi var því ákveðið að ganga skrefinu lengra og hefja sölu á sérstakri stílabók þar sem allur ágóði stílabókarinnar rennur til Bjarkahlíðar. Nánar um stílabókina má sjá hér.

Fáir vita hvað EKKO er

Aðalheiður og Hugrún segja að margt hafi áunnist í jafnréttismálum á Íslandi síðustu árin og aukin umræða um kynbundið ofbeldi í kjölfar @metoo sé af hinu góða.

Lengi vel hafi ofbeldi til dæmis verið skilgreint í hugum margra sem líkamlegt ofbeldi, en í dag sé fólk almennt farið að þekkja betur til ofbeldis sem er andlegt, stafrænt, fjárhagslegt og fleira.

Þá sé ekki langt síðan talað var um heimilisofbeldi sem ,,heimilisófrið.“

Enn þurfi þó að útrýma mjög rótgróinni menningu þar sem viðhorfinu til kvenna þurfi einfaldlega að breyta. Mestu líkurnar séu á því að ná árangri í jafnréttinu ef kynbundið ofbeldi verður upprætt.

Oft vanti þó upp á áhugann á þessu efni. Sem dæmi benda þær á að þótt helmingur afbrota á Íslandi felist í heimilisofbeldi, séu slík mál sjaldnast í fréttum fjölmiðla. Á meðan alvarlegar líkamsárásir eins og hnífstungumál og fleira, rati flestar í fréttir. Fjölmiðlar hafi þó sömu upplýsingar frá lögreglu um tilfelli heimilisofbeldis og annarra líkamsárása. Þetta sé mögulega gott dæmi um það hvert ríkjandi viðhorf sé.

Í atvinnulífinu hafi löggjafinn gert ýmislegt til að stuðla betur að jafnrétti. Til dæmis með kynjakvótalögum eða Jafnlaunavottun.

„Persónulega er ég hrædd við þetta jafnlaunakerfi, sem er kostnaðarsamt fyrir marga vinnustaði en að mínu mati frekar bitlaust verkfæri þegar á reynir því innan kerfisins geta stjórnendur og vinnustaðir svolítið stýrt hlutunum. Þess vegna vil ég meina að rót vandans felist frekar í þessari viðhorfsbreytingu sem þarf að eiga sér stað þannig að kynbundin mismunun og ofbeldi eigi sér ekki stað,“ segir Aðalheiður.

Í kynningu á viðburði UAK, Tölum um ofbeldi, kemur meðal annars fram að UAK telji mikilvægt að vekja athygli á þeim úrræðum sem standa félagskonum til boða, til dæmis í Bjarkahlíð en eins hvernig vinnustaðir geta brugðist við kynferðislegri áreitni eða ofbeldi.

Þar sé til dæmis áhugavert kerfi sem allir vinnustaðir geti innleitt í kjölfar breytinga á lögum sem eiga að tryggja öryggi fólks á vinnustöðum. Þetta kerfi heitir EKKO og stendur fyrir: Einelti, kynferðislegri áreitni, kynbundnu áreiti og ofbeldi.

„Fólk er samt ekki nógu upplýst. Til dæmis bað einn fyrirlesarinn ráðstefnugesti til að rétta upp hönd sem þekkja EKKO á sínum vinnustað. Það rétti enginn upp hönd,“ segir Aðalheiður og bætir við:

EKKO er samt eitthvað sem allir vinnustaðir ættu að þekkja og helst ættu öll fyrirtæki og stofnanir að sjá til þess að EKKO sé eitthvað sem allt starfsfólk þekkir og finnst bara sjálfsagt að sé til staðar.“

Í Atvinnulífinu á mánudag verður fjallað um EKKO.