Að mæta orkuþörf samfélaga Nótt Thorberg skrifar 9. nóvember 2023 08:00 Sjaldan hefur brýnna að mæta breyttri orkuþörf samfélaga og sýn þjóða um betri heim fyrir alla. Nú keppast lönd heims við að vinda ofan af hlýnun jarðar og draga úr losun gróðurhúsalofttegunda svo standa megi við skuldbindingar Parísarsáttmálans. Mikið er í húfi enda gætir áhrifa lofslagsbreytinga viða og því mikilvægt að snúa neikvæðri þróun við hið fyrsta. Spurningin um breytta orkuþörf og þróun hennar hefur því aldrei verið mikilvægari en nú. Skipta þarf jarðefnaeldsneyti út fyrir græna orkukosti auk þess sem virðiskeðjur heims kalla á grænni og umhverfisvænni lausnir í takt við breyttar áherslur neytenda og löggjöf. Eftirspurn eftir grænni orku er meiri en nokkru sinni fyrr og mun aukast enn frekar á næstu árum. Því þarf að taka risastökk til að mæta þörfum grænna samfélaga. Orka er undirstaða nútímasamfélaga og hefur skipt sköpum í vexti og velmegun þróaðra ríkja. Á Íslandi hafa fjárfestingar í orkukerfi landsins skilað okkur velferðarsamfélaginu sem við njótum öll. Fjárfestingar og hugdjarfar ákvarðanir fyrri tíma eru forsenda uppskeru dagsins í dag. Öryggi og sjálfstæði okkar í orkumálum er meira en flestra þjóða og segja má að orkan sé ein af meginstoðum vaxtar og samkeppnishæfi Íslands í alþjóðlegu samhengi. Staða Íslands þykir eftirsóknarverð og augu heimsins eru nú á því hvernig við munum hætta notkun jarðefnaeldsneytis alfarið. Ef Ísland getur það munu aðrar þjóðir fylgja á eftir. Samkvæmt nýlega birtri skýrslu forseta Loftslagsþings Sameinuðu þjóðanna COP28, International Renewable Energy Agency and Global Renewables Alliance er því spáð að til að mæta nýrri tækni og orkuskiptum þjóða verði að þrefalda framleiðslu grænnar og vistvænnar orku í heiminum til ársins 2030 og tvöfalda orkunýtni samhliða. Orkusparnaður mun líka gegna mikilvægu hlutverki. Verkefnið er stórt og kallar á nýja nálgun. Á Íslandi vinna stjórnvöld og atvinnulíf að því að varða leiðina að kolefnishlutleysi í samræmi við lögfest markmið Íslands. Nýlega birtu ellefu atvinnugreinar sína Loftslagsvegvísa sem sýna stöðu og viðfangsefni hverrar greinar. Þá er unnið að þriðju uppfærslu Aðgerðaáætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum sem vænta má á nýju ári. Á næstu sjö árum þarf að draga úr losun sem nemur 1,3 milljónum tonna svo að markmið um 55% samdrátt í losun innanlands náist árið 2030. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg en stærsta viðfangsefnið lýtur að orkuskiptum á landi, sjó og í flugi. Stærstu verkefnin þar snúa að vegasamgöngum, fiskiskipum og siglingum innanlands. Svo markmið okkar nái fram að ganga þarf að skipta út miklu magni af jarðefnaeldsneyti fyrir græna orkugjafa og það sem fyrst. En hvernig mun þá orkuþörf Íslands breytast? Undanfarið hafa birst margar spár um hvernig framleiðsla endurnýjanlegrar orku muni þróast með hliðsjónar til stóraukinnar eftirspurnar eftir grænum orkukostum. Í skýrslu Umhverfis, orku og lofslagslagsráðuneytisins um orkumál, sem birt var í mars á síðasta ári, eru ólíkar spár teknar saman. Nýverið birtu Landsnet og Landsvirkjun sínar spár í tengslum við raforkuþróun til ársins 2035 og þá kynntu Samorka, Samtök iðnaðarins, Landsvirkjun og Efla vefsíðuna orkuskipti.is í fyrra auk þess Orkustofnun gaf út orkuskiptalíkanið orkuskiptaspa.is. Allar sýna þessar spár grænt á hvítu að grænuorkuþörf samfélagsins fari ört vaxandi á næsta áratug. Allt bendir til þess að eftirspurn eftir rafmagni muni nær tvöfaldast auk vaxandi nýtingar rafeldsneytis þar sem bein nýting rafmagns er ekki möguleg. Grænir orkukostir munu þurfa að knýja fólks- og flutningabíla, vinnuvélar, flugvélar, farþega- og fiskiskip til langs tíma og því nauðsynlegt að tryggja að rafmagnsframleiðsla og innviðir mæti þessari þróun. Ísland er í lykilstöðu og gæti orðið fyrst þjóða til að ná settu marki ef við klárum þriðju orkuskiptin eins og markmið stjórnvalda kveða á um. Það er því ekki lengur spurning hvort auka þurfi orkuframleiðslu á Íslandi heldur hvernig. Við megum engan tíma missa og mikilvægt er að horfa til allra lausna og verkefna sem geta hraðað orkuskiptunum og aukið skilvirknina svo draga megi úr losun gróðurhúsalofttegunda sem fyrst. Ábyrgð Íslands er mikil og hagur landsmanna að árangur náist. Þá er ekki síður mikilvægt að gæta jafnvægis og horfa til allra þeirra verðmæta sem samfélagið, umhverfið, náttúran og lífríkið færir okkur við úrlausn þeirra verkefna sem eru framundan. Áframhaldandi uppbygging framtíðarorkukerfis Íslands er eitt af mikilvægustu verkefnunum enda meginforsenda þriðju orkuskiptanna. Þar reynir á stjórnvöld, atvinnulíf, sveitarfélög og samfélagið allt. Ég hvet öll til að vera framsýn og vinna að samstöðu. Leyfum okkur nýja hugsun, sýnum metnað í verki og eigum lausnamiðað samtal og samstarf svo finna megi farsælustu leiðirnar að kolefnishlutlausu Íslandi 2040. Með samstilltu átaki, sameiginlegri sýn og nýrri nálgun munum við ná settu marki. Höfundur er forstöðumaður Grænvangs, samstarfsvettvangs atvinnulífs og stjórnvalda í loftslagsmálum og grænum lausnum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Orkuskipti Nótt Thorberg Mest lesið Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Græðgi Kolbrún Bergþórsdóttir Skoðun Núna er næst! Bjarney Bjarnadóttir,Jóhanna M. Þorvaldsdóttir Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Að gefnu tilefni Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Löng barátta XD fyrir jafnrétti og frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Sjá meira
Sjaldan hefur brýnna að mæta breyttri orkuþörf samfélaga og sýn þjóða um betri heim fyrir alla. Nú keppast lönd heims við að vinda ofan af hlýnun jarðar og draga úr losun gróðurhúsalofttegunda svo standa megi við skuldbindingar Parísarsáttmálans. Mikið er í húfi enda gætir áhrifa lofslagsbreytinga viða og því mikilvægt að snúa neikvæðri þróun við hið fyrsta. Spurningin um breytta orkuþörf og þróun hennar hefur því aldrei verið mikilvægari en nú. Skipta þarf jarðefnaeldsneyti út fyrir græna orkukosti auk þess sem virðiskeðjur heims kalla á grænni og umhverfisvænni lausnir í takt við breyttar áherslur neytenda og löggjöf. Eftirspurn eftir grænni orku er meiri en nokkru sinni fyrr og mun aukast enn frekar á næstu árum. Því þarf að taka risastökk til að mæta þörfum grænna samfélaga. Orka er undirstaða nútímasamfélaga og hefur skipt sköpum í vexti og velmegun þróaðra ríkja. Á Íslandi hafa fjárfestingar í orkukerfi landsins skilað okkur velferðarsamfélaginu sem við njótum öll. Fjárfestingar og hugdjarfar ákvarðanir fyrri tíma eru forsenda uppskeru dagsins í dag. Öryggi og sjálfstæði okkar í orkumálum er meira en flestra þjóða og segja má að orkan sé ein af meginstoðum vaxtar og samkeppnishæfi Íslands í alþjóðlegu samhengi. Staða Íslands þykir eftirsóknarverð og augu heimsins eru nú á því hvernig við munum hætta notkun jarðefnaeldsneytis alfarið. Ef Ísland getur það munu aðrar þjóðir fylgja á eftir. Samkvæmt nýlega birtri skýrslu forseta Loftslagsþings Sameinuðu þjóðanna COP28, International Renewable Energy Agency and Global Renewables Alliance er því spáð að til að mæta nýrri tækni og orkuskiptum þjóða verði að þrefalda framleiðslu grænnar og vistvænnar orku í heiminum til ársins 2030 og tvöfalda orkunýtni samhliða. Orkusparnaður mun líka gegna mikilvægu hlutverki. Verkefnið er stórt og kallar á nýja nálgun. Á Íslandi vinna stjórnvöld og atvinnulíf að því að varða leiðina að kolefnishlutleysi í samræmi við lögfest markmið Íslands. Nýlega birtu ellefu atvinnugreinar sína Loftslagsvegvísa sem sýna stöðu og viðfangsefni hverrar greinar. Þá er unnið að þriðju uppfærslu Aðgerðaáætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum sem vænta má á nýju ári. Á næstu sjö árum þarf að draga úr losun sem nemur 1,3 milljónum tonna svo að markmið um 55% samdrátt í losun innanlands náist árið 2030. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg en stærsta viðfangsefnið lýtur að orkuskiptum á landi, sjó og í flugi. Stærstu verkefnin þar snúa að vegasamgöngum, fiskiskipum og siglingum innanlands. Svo markmið okkar nái fram að ganga þarf að skipta út miklu magni af jarðefnaeldsneyti fyrir græna orkugjafa og það sem fyrst. En hvernig mun þá orkuþörf Íslands breytast? Undanfarið hafa birst margar spár um hvernig framleiðsla endurnýjanlegrar orku muni þróast með hliðsjónar til stóraukinnar eftirspurnar eftir grænum orkukostum. Í skýrslu Umhverfis, orku og lofslagslagsráðuneytisins um orkumál, sem birt var í mars á síðasta ári, eru ólíkar spár teknar saman. Nýverið birtu Landsnet og Landsvirkjun sínar spár í tengslum við raforkuþróun til ársins 2035 og þá kynntu Samorka, Samtök iðnaðarins, Landsvirkjun og Efla vefsíðuna orkuskipti.is í fyrra auk þess Orkustofnun gaf út orkuskiptalíkanið orkuskiptaspa.is. Allar sýna þessar spár grænt á hvítu að grænuorkuþörf samfélagsins fari ört vaxandi á næsta áratug. Allt bendir til þess að eftirspurn eftir rafmagni muni nær tvöfaldast auk vaxandi nýtingar rafeldsneytis þar sem bein nýting rafmagns er ekki möguleg. Grænir orkukostir munu þurfa að knýja fólks- og flutningabíla, vinnuvélar, flugvélar, farþega- og fiskiskip til langs tíma og því nauðsynlegt að tryggja að rafmagnsframleiðsla og innviðir mæti þessari þróun. Ísland er í lykilstöðu og gæti orðið fyrst þjóða til að ná settu marki ef við klárum þriðju orkuskiptin eins og markmið stjórnvalda kveða á um. Það er því ekki lengur spurning hvort auka þurfi orkuframleiðslu á Íslandi heldur hvernig. Við megum engan tíma missa og mikilvægt er að horfa til allra lausna og verkefna sem geta hraðað orkuskiptunum og aukið skilvirknina svo draga megi úr losun gróðurhúsalofttegunda sem fyrst. Ábyrgð Íslands er mikil og hagur landsmanna að árangur náist. Þá er ekki síður mikilvægt að gæta jafnvægis og horfa til allra þeirra verðmæta sem samfélagið, umhverfið, náttúran og lífríkið færir okkur við úrlausn þeirra verkefna sem eru framundan. Áframhaldandi uppbygging framtíðarorkukerfis Íslands er eitt af mikilvægustu verkefnunum enda meginforsenda þriðju orkuskiptanna. Þar reynir á stjórnvöld, atvinnulíf, sveitarfélög og samfélagið allt. Ég hvet öll til að vera framsýn og vinna að samstöðu. Leyfum okkur nýja hugsun, sýnum metnað í verki og eigum lausnamiðað samtal og samstarf svo finna megi farsælustu leiðirnar að kolefnishlutlausu Íslandi 2040. Með samstilltu átaki, sameiginlegri sýn og nýrri nálgun munum við ná settu marki. Höfundur er forstöðumaður Grænvangs, samstarfsvettvangs atvinnulífs og stjórnvalda í loftslagsmálum og grænum lausnum.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun