Óli kommi fallinn frá

Mannlíf greindi fyrst frá. Þar kemur fram að hann hafi fengið nafnbótina Óli kommi. Ólafur var einn af stofnendum Vinstri grænna sem bauð fyrst fram í kosningum til Alþingis árið 1999. Árið 2012 sagði hann sig úr flokknum og upplýsti að hann hefði velt fyrir sér úrsögn úr flokknum frá því Vinstri græn gengu í ríkisstjórn árið 2009 eftir hrunið.

Uppsögnin væri einnig vegna dekurs við Evrópusambandið og aðför flokksins að Jóni Bjarnasyni. Hann sagði í viðtali á Rás 2 árið 2012 að mikil óánægja kraumaði innan flokksins. Hann ætti ekki samleið með neinum öðrum flokki. Ef nýr flokkur ætti að höfða til hans þá yrði hann að vera afar rauður.

Ólafur var í 21. sæti VG á Norðurlandi eystra fyrir sveitarstjórnarkosningarnar 2022.

Óli flutti ræðu á aldarafmæli októberbyltingarinnar í Rússlandi sem haldið var í Iðnó árið 2017. Októberbyltingin var vopnuð uppreisn í Petrograd, steypti af stóli bráðabirgðastjórn Aleksandr Krenskij og færði völdin í hendur bolsévika.

Ræða Óla birtist á vefsíðu Neista, andkapítalísks fjölmiðils, og má sjá í heild að neðan.

„Máttug ertu og máttvana, Rússland, ó móðir kær“ Þannig komst rússneska skáldið Nékrassov að orði um ættland sitt á 19. öld. Og sjaldan hafa sannari orð verið sögð um Rússland keisarastjórnarinnar, hið víðáttumikla heimsveldi á leirfótum.

Ekkert virtist eins voldugt í heimi hér og rússneska keisaraveldið. Það teygði hramma sína frá Austur-Prússlandi austar að Kyrrahafi. Heimskautalöndin og sólbakaðar eyðimerkur Asíu lutu veldi hins rússneska keisaraarnar. Oft voru fjaðrir þessa arnar stýfðar, ósjaldan var klippt af klóm hans. En jafnan hóf hann sig aftur til flugs og hremmdi nýja bráð. Ógnin og skelfingin stafaði af þessum illvíga ránfugli.

Frelsishreyfingar Vestur-Evrópu töldu rússneska örninn sinn svarnasta óvin. Oft hafði afturhald álfunnar kvatt kósakkasveitir keisarans sér til hjálpar, þegar að kreppti fyrir sókn undirokaðra stétta og þjóða. Keisari Rússlands var lögregluvörður hinna evrópsku yfirstétta, jafnan reiðubúinn til að skakka leikinn. En í sama mund óttuðust stórveldin þennan átfreka ránfugl, sem helgaði sér lönd svo vítt sem vængir hans báru hann. Rússland keisarastjórnarinnar var elskað af fáum, hatað af flestum, jafnvel þeim, sem áttu hjá því allt sitt traust og hald.

Fyrir 100 árum grúfði svartnætti lénsveldis, bændaánauðar, harðstjórnar og botnlausrar spillingar yfir keisardæminu. Hungursneyðir voru landlægar og drepsóttir herjuðu með stuttu millibili. Framleiðslutæknin var frumstæð og fábrotin, verkamenn í verksmiðjum voru aðeins 2 milljónir og einungis 15% þjóðarinnar bjó í borgum. Flestir landsbúa voru bændur, sem að tækni og vinnubrögðum stóðu á svipuðu stigi og tíðkaðist í Vestur-Evrópu á 14. öld. Allflestir voru hvorki læsir né skrifandi. Í hugarheimi fólks ríkti hin kirkju- og alþýðlega hjátrú ein og óskoruð.

Við bættist að eftir meira en 3 ára þáttöku í fyrri heimsstyrjöldinni var framleiðslugeta landsins að þrotum komin og sulturinn svarf að landslýðnum. Þannig var í stuttu máli umhorfs í víðlendasta ríki jarðarinnar fyrir einni öld. „Þar svalt hjá horuðu svíni, svívirt og hnípin þjóð.“ (Halldór Laxness). Ástandið á austurvígstöðvunum var óskaplegt. Rússneski keisaraherinn forystulítill og fátækur af gögnum beið afhroð fyrir Þjóðverjum. Dugðu lítt í þeim átökum skrautlegar orður og glæsilegar axlaskúfar foringjanna. Keisaravaldið skekið af ólögum styrjaldar og rotið og fúið fyrir, riðaði til falls.

Í mars 1917 var Nikulás keisar II. neyddur til að fara frá völdum og bráðabirgðastjórn sett á laggirnar. Sú stjórn átti þá hugsjón helsta að halda stríðsrekstrinum áfram. Byltingarópið um frið, brauð og jarðnæði ómaði um landið allt og fól í sér löngun og þrá hinna stríðshröktu, hungruðu milljóna. „Og loksins kom að því þeir börðust í bænum, um brauð handa sveltandi verkalýð.“ (Steinn Steinarr).

7. nóvember voru dagar rússneska keisaradæmisins taldir er bolsévíkar stigu fram á svið sögunnar í Pétursborg. Rauðliðar drifu að og hertóku þýðingarmestu staði borgarinnar. Kl. 18 var Vetrarhöll keisarans, þar sem ríkisstjórnin hafði hreiðrað um sig tekin með áhlaupi. Um kvöldið kom forystulið bolsévíka saman í Smolnístofnuninni og í ræðustól gekk lágvaxinn maður. Hann lauk máli sínu með þessum orðum: „Í Rússlandi verðum við nú að byrja á uppbyggingu hins sósíalíska ríkis verkalýðsins.“ Maðurinn var Vladimir Lenín. Aðeins þrem mánuðum síðar, eða í febrúar 1918 hafði byltingin breiðst út um allt þetta víðlenda ríki.

Þá urðu straumhvörf í veraldarsögunni, fyrsta verkalýðsríkið á jörðu hér leit dagsins ljós og tók yfir sjötta hlutann af þurrlendi jarðar. „Sá sem á er barið berjast hlýtur, bylting er hans eina ráð í neyð“. Svo kvað Jóhannes úr Kötlum.

Aldrei hafði staðið um það stafur í bókum spámanna og spekinga að Rússar mundu fyrstir allra þjóða glíma við það sögulega viðfangsefni að skapa sósíalisma í landi sínu. Drottinn hafði að vísu skapað heiminn úr engu, en menn vissu það af gamalli reynslu, að fábrotnasta leirker verður ekki gert nema til sé leirinn í það. Þegar skapa skal nýtt þjóðfélag verðu efnið að vera fyrir hendi þegar smiðirnir taka til við verkið. Menn flettu upp í hinum klassísku ritum höfunda sósíalismans og sýndu fram á það með miklum lærdómi að sósíalisminn gæti ekki komist á legg í landi, sem ekki væri búið mikilli framleiðslutækni, fjölmennri verkalýðsstétt og almennri menntun o.s.frv. Engu af þessu var til að dreifa í Rússlandi. „Þessu var aldrei um Álftanes spáð, að ættjörðin frelsaðist þar.“ (Svo vitnað sé í kvæði Þorsteins Erlingssonar um hann Jörund).

Bolsévíkar höfðu lofað þjóð sinni brauði, jarðnæði og friði. Bændurnir fengu nú loksins þá jörð, er þeir og áar þeirra höfðu ræktað öldum saman en aldrei átt og friðurinn, sem samið var um við Þjóðverja í Brest-Litovsk í mars 1918, þótt harður væri (landafsal, stríðsskaðabætur) átti að gefa þjóðinni færi á að njóta ávaxta byltingarinnar. En eitt er að taka völdin, en annað að geyma þeirra.

Það fengu bolsévíkar að reyna, því ekki höfðu þeir lengi verið við völd þegar þeir þurftu að kalla þjóðina til vopna á ný. Herforingjar úr hinum sigraða her keisarans skáru upp herör og hófu uppreisn gegn stjórn bolsévíka. Og frá því síðsumars 1918 til vors 1919 höfðu herir 14 ríkja ráðist inn í Rússland þeim til aðstoðar. Í þessum hópi var að finna Bandaríkin, Bretland, Japan, Frakkland, Ítalíu svo einhver séu nefnd, og ekki má gleyma Finnlandi, fyrsta fasistaríkinu í Evrópu.

Þessir innrásarherir áttu líka annað erindi. Þeirra eigin auðdrottnar höfðu fjárfest ótæpilega í rússneskum auðlindum, bönkum og iðnaði. Þessar eignir þurfti að verja. M.ö.o. heimsvaldasinnar allra landa sameinuðust gegn byltingunni og ætluðu að drekkja henni í blóði. Og tæpt stóð það þegar verst lét. Landið, sem bolsévíkar réðu minnkaði niður í sextánda hluta Rússlands. Það varð sovéteyja í gagnbyltingarhafi.

Í meira en 4 ár var barist víðsvegar um Rússland. Bolsévíkum óx stöðugt fiskur um hrygg uns lokasigur vannst 19. október 1922 þegar rauði herinn umkringdi Vladivostok við Kyrrahaf og leifar japanska innrásarhersins gáfust upp og létu úr höfn. Með því höfðu bolsévíkar endurheimt að mestu allt Rússland og stofnun Sovétríkjanna í desember sama ár fylgdi í kjölfarið.

Þessi ár innrásarstyrjalda og borgarastríða ollu miklum þáttaskilum í sögu Rússlands. Menn skiptust í tvo meginflokka: þá, sem voru með byltingunni og þeim þjóðfélagslegu umskiptum, er af henni hlutust, og þá sem voru á móti henni. Eftir því sem á leið sannfærðust æ fleiri um það, að Bolsévíkaflokkurinn var höfuðmálsvari þessarar byltingar. Yfirgnæfandi meiri hluti þjóðarinnar fylkti sér um flokk bolsévíka, allir aðrir stjórnmálaflokkar tvístruðust eða gengu innrásarherjunum og gagnbyltingunni á hönd. Þjóðin komst að raun um að Bolsévíkaflokkurinn var ekki aðeins málsvari byltingarinnar og sósíalismans, heldur einnig lífvörður þjóðlegar tilveru þeirra þjóða er Rússland byggðu. Og um það bil, er búið var að sigrast á hinum erlendu innrásarherjum og bæla niður uppreisnir og mótþróa gagnbyltingarherjanna, var Bolsévíkaflokkurinn eini löglegi stjórmálaflokkur landsins. Á árunum 1918-1920 var Stalín sendur af miðstjórn flokksins, ýmist einn eða með nánustu félögum sínum frá einum vígvellinum til annars, til þeirra staða, sem byltingin var í mestum háska stödd. Og á þingi flokksins 1922 var hann kjörinn í æðstu stöðu hans.

Það segir sig sjálft að eftir átta ára stríðsátök var hagur hinna ungu Sovétríkja ekki beisinn. Iðnaðarframleiðslan aðeins fimmtungur þess er hún var 1914 og kornsáð land nam rúmum helmingi þess er áður var. Við bættist mannfall, eyðilegging og hungur.

21. janúar 1924 urðu Sovétríkin fyrir miklu áfalli, því þá lést Vladimir Lenín, eftir langvarandi veikindi, aðeins tæplega 54 ára að aldri. Veikindi hans mátti rekja til banatilræðis, sem honum var sýnt nokkrum árum áður. „Maður, sem fremur öllum öðrum mikilmennum sögunnar hafði andagift snillingsins til að bera.“ Svo vitnað sé til orða rithöfundarins Maxim Gorkys.

Lenín var látinn. En lenínisminn var í heiminn borinn og Stalín var maðurinn sem bar gunnfána hans. Þrátt fyrir sigur bolsévíka á gagnbyltingu og íhlutunarstyrjöldum áttu þeir eina þolraun eftir. Sú var í því fólgin að hreinsa flokkinn af framasjúkum einstaklingum, sem stunduðu stöðugt hvers kyns moldvörpustarfsemi innan hans og í landinu í þeim tilgangi að grafa undan hinu sovéska skipulagi og víluðu hvorki fyrir sér skemmdarverk né morð í iðju sinni.

Um þverbak keyrði eftir valdatöku nasista í Þýskalandi 1933 enda fjármögnuðu þá þýsku og japönsku leyniþjónusturnar rausnarlega þessa starfsemi. Svo rækilega tókst Sovétmönnum að uppræta þetta athæfi að þegar til átti að taka fannst engin „fimmta herdeild“ þar í landi, eins og í flestum öðrum Evrópulöndum.

Fjórða áratug síðustu aldar má með réttu kalla áratug fasismans. Hverju ríkinu af öðru var fórnað á altari þessarar ógnarstefnu vegna ótta yfirstéttanna við vaxandi stéttarvitund og róttækni hjá alþýðu manna. Í júní 1941 hafði Þýskaland verið í stríði hátt á annað ár, var hervætt til fullnustu og hagkerfið sveigt til hernaðarþarfa í smáu sem stóru. Hvert ríkið af öðru hafði hrunið eins og spilaborg fyrir þýska véahernum. Tjón Þjóðverja var hverfandi en herfanið ríkulegt. Þeir höfðu náð á sitt vald öllu meginlandi Evrópu að undanskildum Sovétríkjunu, Sviss Portúgal og Evrópuskikanum af Tyrklandi. Og þar með öllum auðæfum hennar og vinnuafli, þegar þeir stigu örlagaskrefið 22. júní 1941.

Á 2000 km víglínu frá Íshafi til Svartahafs var innrásin í Sovétríkin gerð af 3,3 milljónum hermanna með ógrynni skriðdreka og feiknaöflugum flugflota. Öll fasistaríki Evrópu, leppríki nasista, Finnland, Ungverjaland, Rúmenía, Búlgaría, Spánn og Ítalía tóku þátt í innrásinni. Rauði herinn sem tók á móti sókninni taldi 1,5 milljón hermenn. Vel búin varnarvopnum, en illa búinn vélgögnum, svo sem skriðdrekum og flugvélum. Liðstyrkur 3,3:1,5 eða allmiklu betur en 2:1 í þágu Hitlers. Lengi leit svo út, að ekkert mundi standast hina þýsku hernaðarvél, en Rauði herinn var aldrei sigraður, þótt hann yrði að hörfa og aldrei náðu Þjóðverjar Leningrad og Moskvu.

Við hetjuborgina Stalíngrad urðu umskiptin í einni grimmilegustu og blóðugustu orustu veraldarsögunnar. Um borgina var barist í 162 daga og þar biðu úrvalssveitir þýska hersins sinn mesta ósigur í styrjöldinni og báru aldrei sitt barr eftir það. Hver ósigurinn rak svo annan uns yfir lauk og fáni Sovétríkjanna, rauður sem blóð og merktur hamri og sigð blakti yfir þinghúsinu í Berlín 30. apríl 1945.

Bandamenn Sovétríkjanna sátu hins vegar lengi vel með slíðruð sverðin, ósárt um rússneskt blóð, uns þeir loks 6. júní 1944 réðust inn í Normandí þegar sýnt var að hverju stefndi og óttinn við að rauði herinn legði undir sig Vestur-Evrópu rak þá af stað. Hér verður ekki gerð tilraun til að lýsa þeirri viðurstyggð eyðileggingarinnar, sem við þjóðum Sovétríkjanna blasti að ófrið loknum, né tíunda mannfall þeirra, dauða menn og lemstraða. Í annað sinn frá byltingu þurftu þær að reisa minni hluta landsins úr rústum.

5. mars 1953 urðu Sovétríkin fyrir enn einu stóráfallinu. Þá lést í Kreml leiðtogi þeirra, Stalín marskálkur á 74. aldursári. Maðurinn sem leiddi þjóðir Sovétríkjanna í gegn um byltingu, borgarastríð, íhlutunarstríð og heimstyrjöld og var jafnframt byggingameistarinn mikli á friðartímum. Tilraun Leníns, Stalíns og félaga þeirra með verkalýðsríkið mistókst, og þar með að hrinda í framkvæmd fegurstu hugsjóninni, sem mannkynið hefur alið. Margar tilraunir mistakast. Menn reyna aftur og aftur uns allt tekst vel.