Laun hækkað um tíu prósent en kaupmáttur aðeins eitt Vésteinn Örn Pétursson skrifar 29. janúar 2024 18:25 Laun hafa haldið í við verðlagið, en ekki mikið meira en það. Vísir/Vilhelm Launavísitala hækkaði um 9,8 prósent á milli áranna 2022 og 2023 en kaupmáttur launa jókst um eitt prósent á sama tíma. Síðustu ár hafa laun sölu- og afgreiðslufólks hækkað mest en laun stjórnenda og sérfræðinga minnst. Þetta kemur fram í Hagsjá Landsbankans sem birt var í dag, og unnin af starfsfólki hagfræðideildar bankans. Þar segir að launavísitalan hafi ekki hækkað jafn mikið á einu ári frá árinu 2016, en þá nam hækkunin rúmum ellefu prósentum. Þá segir að launahækkanir á fyrri hluta síðasta árs megi rekja til kjarasamninga sem gerðir voru í byrjun ársins og undir lok síðasta árs. Viðræðurnar hafi teygt sig fram yfir mitt ár og launahækkanirnar því komið smám saman inn í vísitöluna. Á seinni hluta ársins varð launaskrið í hverjum mánuði á bilinu 0,2 prósent til 0,9 prósent. Allt önnur staða en 2016 „Launaþróun segir þó aðeins hálfa söguna og til þess að átta sig á þróun lífskjara er hjálplegra að horfa á kaupmátt launa, þ.e. hversu mikið af vörum og þjónustu hægt er að kaupa fyrir launin. Árið 2016 hækkuðu laun um 11,4 prósent og kaupmáttur þeirra jókst um 9,5 prósent, enda var verðbólga þá óvenjulítil. Á síðasta ári hækkaði verðlag um 8,7 prósent á meðan laun hækkuðu um 9,8 prósent og kaupmáttur jókst því aðeins um rúmt eitt prósent,“ segir í Hagsjánni. Vísitala kaupmáttar hafi því haldist nokkuð stöðug síðustu árin þótt launavísitalan hafi hækkað hratt. Launin hafi þannig lítið annað gert en að halda í við verðlag, en á sama tíma átt þátt í að viðhalda því. Spenna kyndi undir hækkanir Þá kemur fram að þrálát verðbólga myndi verða til þess fallin að auka hættuna á að víxlverkun hækkandi launa og verðlags festist í sessi. „Væntingar um verðbólgu hafa einnig mikið að segja. Ef launafólk sér fram á áframhaldandi verðbólgu má búast við að það krefjist meiri launahækkana en ella til þess að verja kaupmátt. Ef fyrirtæki búast við hækkandi verðlagi og hækkandi launum eru þau líklegri til að verðsetja vörur hærra.“ Eins kemur fram að spenna á vinnumarkaði kyndi undir launahækkanir, og þar með verðbólguþrýsting, þar sem launafólk sé í betri samningsstöðu á spenntum vinnumarkaði. Laun stjórnenda hækkað minnst Í Hagsjánni er farið yfir launaþróun frá mars 2019, rétt áður en lífskjarasamningar voru samþykktir, og fram í október 2023. Þróunin er sundurliðuð eftir starfsstéttum og atvinnugreinum. Á tímabilinu sem um ræðir hafa laun hækkað mest í greinum tengdum veitinga- og gistirekstri. Launahækkanir hjá þjónustu-. sölu- og afgreiðslufólki hafa hækkað mest, eða um 51,9 prósent. Skammt á eftir eru laun verkafólks sem hækkað hafa um 51,4 prósent. Minnstar eru hækkanirnar meðal sérfræðinga, um 34,5 prósent, og stjórnenda. Laun þeirra hafa hækkað um 28,3 prósent. „Þessi munur á launaþróun ólíkra starfstétta og atvinnugreina er ekki tilviljun. Á tímabilinu sem hér er til skoðunar hefur markmið kjarasamninga, sérstaklega lífskjarasamninganna, verið að hækka hlutfallslega mest laun þeirra launalægstu, svo sem með krónutöluhækkunum og þaki á launahækkanir. Á sama tíma hefur verið kröftug eftirspurn eftir starfsfólki í greinum tengdum ferðaþjónustunni, svo sem gisti- og veitingarekstri, sem ýtir sérstaklega undir launahækkanir í þeim geira, og minnst eftirspurn eftir starfsfólki í fjármála- og tryggingastarfsemi. Um þessar mundir virðist eftirspurn eftir starfsfólki þó mest í byggingariðnaði og næstmest iðnaði og framleiðslu. Hlutfallsleg launaþróun ólíkra hópa hefur þó verið nokkuð jafnari eftir síðustu kjaraviðræður en á tímabilinu frá 2019 og fram að síðustu áramótum. Í lok janúar losna kjarasamningar á stærstum hluta vinnumarkaðarins eftir stutt samningstímabil. Enn ríkir mikil óvissa um framhaldið og útlit fyrir að viðræður Samtaka atvinnulífsins og breiðfylkingar stærstu félaga ASÍ séu í hnút þótt þær hafi á tímabili virst ganga vel.“ Vinnumarkaður Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Fjármál heimilisins Mest lesið Nýjar íbúðir seljast verr en aðrar vegna stærðar Viðskipti innlent Munu opna tvö Starbucks-kaffihús í miðborginni Viðskipti innlent Ætlar að einbeita sér að Tesla eftir slæmt uppgjör Viðskipti erlent Áfram hagkvæmara að kaupa fasteign en hlutabréf Viðskipti innlent Nova eignast tuttugu prósenta hlut í Dineout Viðskipti innlent Breyta Kaffi Kjós í íbúðarhús Viðskipti innlent Bærinn vildi húsið en þurfti svo að borga tvöfalt meira Viðskipti innlent Notendur þurfi að bregðast við vilji þeir ekki að gögn verði notuð Viðskipti erlent ESB sektar Apple og Meta um rúma hundrað milljarða Viðskipti erlent Ummæli Trumps um „meiriháttar lúser“ leggjast illa í markaðinn Viðskipti erlent Fleiri fréttir Breyta Kaffi Kjós í íbúðarhús Áfram hagkvæmara að kaupa fasteign en hlutabréf Nova eignast tuttugu prósenta hlut í Dineout Munu opna tvö Starbucks-kaffihús í miðborginni Nýjar íbúðir seljast verr en aðrar vegna stærðar Bærinn vildi húsið en þurfti svo að borga tvöfalt meira Aðalgeir frá Lucinity til Símans Latabæjarnammið vel þekkt um allan heim Ölgerðin ræður tvo markaðsstjóra Íslenskur kauphallarsjóður á markað í Bandaríkjunum Ekkert samtal í gangi milli stjórnvalda og sjávarútvegs VÍS opnar aftur skrifstofu á Akranesi KS fyrstir til að nýta sér nýja varaleið um gervihnetti Jón Guðni tekur við formennsku Algengast að óljósar starfslýsingar valdi togstreitu og gremju Sigurjón Örn tekur við af Sveini hjá Kletti „Þar skeikar milljörðum í vanmati ráðuneytisins“ Hætta við flug til Madeira, Pula, Düsseldorf og Hamborgar Allri stjórn Landsvirkjunar skipt út Um 80 prósent vilja að gjöld útgerða taki mið af raunverulegu aflaverðmæti Álögur ríkisins á bankana lendi að miklu leyti á almenningi Þriggja ára fangelsi og tveggja milljarða sekt Stofnandinn búinn að eignast Mandi á ný Matvælastofnun gerir ekki athugsemdir við kjötvinnslu í Álfabakka Íslandshótel taka að óbreyttu yfir rekstur Nordica og Natura Ánægjulegt að breið sátt liggi fyrir um uppgjör vegna ÍL-sjóðs Hafa samþykkt tillögu um uppgjör ríkisins á bréfum ÍL-sjóðs Icelandair skrúfar fyrir fría gosið Bein útsending: Ársfundur Seðlabankans Sýknaður í Ímon-málinu tíu árum seinna Sjá meira
Þetta kemur fram í Hagsjá Landsbankans sem birt var í dag, og unnin af starfsfólki hagfræðideildar bankans. Þar segir að launavísitalan hafi ekki hækkað jafn mikið á einu ári frá árinu 2016, en þá nam hækkunin rúmum ellefu prósentum. Þá segir að launahækkanir á fyrri hluta síðasta árs megi rekja til kjarasamninga sem gerðir voru í byrjun ársins og undir lok síðasta árs. Viðræðurnar hafi teygt sig fram yfir mitt ár og launahækkanirnar því komið smám saman inn í vísitöluna. Á seinni hluta ársins varð launaskrið í hverjum mánuði á bilinu 0,2 prósent til 0,9 prósent. Allt önnur staða en 2016 „Launaþróun segir þó aðeins hálfa söguna og til þess að átta sig á þróun lífskjara er hjálplegra að horfa á kaupmátt launa, þ.e. hversu mikið af vörum og þjónustu hægt er að kaupa fyrir launin. Árið 2016 hækkuðu laun um 11,4 prósent og kaupmáttur þeirra jókst um 9,5 prósent, enda var verðbólga þá óvenjulítil. Á síðasta ári hækkaði verðlag um 8,7 prósent á meðan laun hækkuðu um 9,8 prósent og kaupmáttur jókst því aðeins um rúmt eitt prósent,“ segir í Hagsjánni. Vísitala kaupmáttar hafi því haldist nokkuð stöðug síðustu árin þótt launavísitalan hafi hækkað hratt. Launin hafi þannig lítið annað gert en að halda í við verðlag, en á sama tíma átt þátt í að viðhalda því. Spenna kyndi undir hækkanir Þá kemur fram að þrálát verðbólga myndi verða til þess fallin að auka hættuna á að víxlverkun hækkandi launa og verðlags festist í sessi. „Væntingar um verðbólgu hafa einnig mikið að segja. Ef launafólk sér fram á áframhaldandi verðbólgu má búast við að það krefjist meiri launahækkana en ella til þess að verja kaupmátt. Ef fyrirtæki búast við hækkandi verðlagi og hækkandi launum eru þau líklegri til að verðsetja vörur hærra.“ Eins kemur fram að spenna á vinnumarkaði kyndi undir launahækkanir, og þar með verðbólguþrýsting, þar sem launafólk sé í betri samningsstöðu á spenntum vinnumarkaði. Laun stjórnenda hækkað minnst Í Hagsjánni er farið yfir launaþróun frá mars 2019, rétt áður en lífskjarasamningar voru samþykktir, og fram í október 2023. Þróunin er sundurliðuð eftir starfsstéttum og atvinnugreinum. Á tímabilinu sem um ræðir hafa laun hækkað mest í greinum tengdum veitinga- og gistirekstri. Launahækkanir hjá þjónustu-. sölu- og afgreiðslufólki hafa hækkað mest, eða um 51,9 prósent. Skammt á eftir eru laun verkafólks sem hækkað hafa um 51,4 prósent. Minnstar eru hækkanirnar meðal sérfræðinga, um 34,5 prósent, og stjórnenda. Laun þeirra hafa hækkað um 28,3 prósent. „Þessi munur á launaþróun ólíkra starfstétta og atvinnugreina er ekki tilviljun. Á tímabilinu sem hér er til skoðunar hefur markmið kjarasamninga, sérstaklega lífskjarasamninganna, verið að hækka hlutfallslega mest laun þeirra launalægstu, svo sem með krónutöluhækkunum og þaki á launahækkanir. Á sama tíma hefur verið kröftug eftirspurn eftir starfsfólki í greinum tengdum ferðaþjónustunni, svo sem gisti- og veitingarekstri, sem ýtir sérstaklega undir launahækkanir í þeim geira, og minnst eftirspurn eftir starfsfólki í fjármála- og tryggingastarfsemi. Um þessar mundir virðist eftirspurn eftir starfsfólki þó mest í byggingariðnaði og næstmest iðnaði og framleiðslu. Hlutfallsleg launaþróun ólíkra hópa hefur þó verið nokkuð jafnari eftir síðustu kjaraviðræður en á tímabilinu frá 2019 og fram að síðustu áramótum. Í lok janúar losna kjarasamningar á stærstum hluta vinnumarkaðarins eftir stutt samningstímabil. Enn ríkir mikil óvissa um framhaldið og útlit fyrir að viðræður Samtaka atvinnulífsins og breiðfylkingar stærstu félaga ASÍ séu í hnút þótt þær hafi á tímabili virst ganga vel.“
Vinnumarkaður Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Fjármál heimilisins Mest lesið Nýjar íbúðir seljast verr en aðrar vegna stærðar Viðskipti innlent Munu opna tvö Starbucks-kaffihús í miðborginni Viðskipti innlent Ætlar að einbeita sér að Tesla eftir slæmt uppgjör Viðskipti erlent Áfram hagkvæmara að kaupa fasteign en hlutabréf Viðskipti innlent Nova eignast tuttugu prósenta hlut í Dineout Viðskipti innlent Breyta Kaffi Kjós í íbúðarhús Viðskipti innlent Bærinn vildi húsið en þurfti svo að borga tvöfalt meira Viðskipti innlent Notendur þurfi að bregðast við vilji þeir ekki að gögn verði notuð Viðskipti erlent ESB sektar Apple og Meta um rúma hundrað milljarða Viðskipti erlent Ummæli Trumps um „meiriháttar lúser“ leggjast illa í markaðinn Viðskipti erlent Fleiri fréttir Breyta Kaffi Kjós í íbúðarhús Áfram hagkvæmara að kaupa fasteign en hlutabréf Nova eignast tuttugu prósenta hlut í Dineout Munu opna tvö Starbucks-kaffihús í miðborginni Nýjar íbúðir seljast verr en aðrar vegna stærðar Bærinn vildi húsið en þurfti svo að borga tvöfalt meira Aðalgeir frá Lucinity til Símans Latabæjarnammið vel þekkt um allan heim Ölgerðin ræður tvo markaðsstjóra Íslenskur kauphallarsjóður á markað í Bandaríkjunum Ekkert samtal í gangi milli stjórnvalda og sjávarútvegs VÍS opnar aftur skrifstofu á Akranesi KS fyrstir til að nýta sér nýja varaleið um gervihnetti Jón Guðni tekur við formennsku Algengast að óljósar starfslýsingar valdi togstreitu og gremju Sigurjón Örn tekur við af Sveini hjá Kletti „Þar skeikar milljörðum í vanmati ráðuneytisins“ Hætta við flug til Madeira, Pula, Düsseldorf og Hamborgar Allri stjórn Landsvirkjunar skipt út Um 80 prósent vilja að gjöld útgerða taki mið af raunverulegu aflaverðmæti Álögur ríkisins á bankana lendi að miklu leyti á almenningi Þriggja ára fangelsi og tveggja milljarða sekt Stofnandinn búinn að eignast Mandi á ný Matvælastofnun gerir ekki athugsemdir við kjötvinnslu í Álfabakka Íslandshótel taka að óbreyttu yfir rekstur Nordica og Natura Ánægjulegt að breið sátt liggi fyrir um uppgjör vegna ÍL-sjóðs Hafa samþykkt tillögu um uppgjör ríkisins á bréfum ÍL-sjóðs Icelandair skrúfar fyrir fría gosið Bein útsending: Ársfundur Seðlabankans Sýknaður í Ímon-málinu tíu árum seinna Sjá meira