Fjölbreytni er ofmetin Pawel Bartoszek skrifar 31. janúar 2024 11:00 Víða í skipulagi nýrra hverfa er sett fram krafa um fjölbreytni. Hún birtist helst í tvennu: Í fyrsta lagi í kröfu um að útlit húsa sé ekki einsleitt heldur brotið upp með einhverjum hætti. Í öðru lagi í kröfu um að ólíkir arkitektar komi að hönnun ólíkra reita. Hvort tveggja má til dæmis finna í skipulagi Hlíðarenda sem og skipulagi Nýja-Skerjafjarðar. Eins og allar kröfur sem við setjum þá kostar þetta auðvitað. Hönnuðurinn sem hannar húsið getur ekki haft hæðirnar eða stigagangana of líka og þarf að hanna nýtt í hvert skipti. Verktakinn sem kaupir lóðina til að byggja getur ekki keypt teikningarnar af sama arkitekt og teiknaði húsið við hliðina á af því að… arkitektarnir þurfa að vera ólíkir. Væntanlega byggist hugmyndin um fjölbreytni á þeirri nálgun að fyrst fólk sé ólíkt þá ættu húsin og íbúðirnar sem það býr í að vera það líka. En við höfum hingað til ekki þurft að þvinga aðra markaði í sömu átt. Það eru ekki settar reglur um að bílafloti landsmanna skuli vera svona og svona fjölbreyttur þegar kemur að tegundum og litavali. Hann er það án slíkra inngripa. Var Norðurmýrin skipulagsslys? Til að skjóta fólki skelk í bringu sýna úrbanískar greinar stundum myndir af nýbyggðum hverfum frá Bandaríkjunum eða Asíu þar öllu einbýlishúsin eða blokkirnar eru meira og minna eins. En það auðvelt að leika þann leik. Ef við skoðum þessa mynd af Norðurmýrinni og Hlíðunum frá því um miðja seinustu öll þá má greina svipaða einsleitni. Sigurhans E. Vignir. Ljósmyndasafn Reykjavíkur Norðurmýrin nýbyggð er þannig eins og fullkomið dæmi um það sem nútíma-skipulagstískan er að reyna að hindra. Byggðin er einsleit. Einn maður, Einar Sveinsson, kemur bæði að því að teikna hverfið og flest húsin í því. Sama á við í Hlíðunum þar sem heilu húsaraðirnar eru smíðaðar eftir sömu teikningum frá Guðjóni Samúelssyni og nokkrum öðrum. Það er samt ekki þannig að Hlíðarnar eða Norðurmýrin séu hverfi sem fólk forðast. Því fer fjarri. Eða að samsetning íbúanna í húsunum sé einsleit þótt húsin sjálf séu það. Dæmigert hús í Hlíðunum getur hæglega hýst eftirfarandi íbúa: a) ungt fólk í kjallara, b) kjarnafjölskyldu á jarðhæð, c) ráðsett hjón á efri hæð og d) nýfráskilinn skrifstofumann í risinu. Þetta er sú fjölbreytni sem telur. Að húsin séu öll eins og teiknuð af sömu körlunum, skiptir minna máli. Síðan er hús líka svolítið eins og nýfædd börn. Við erum öll svipuð á fæðingardeildinni en síðan breytumst við þegar á líður, sum okkar stækka meira en önnur, sum okkar fara vel með sig, önnur ekki. Við verðum öll fjölbreytt með tíma. Ef við færum okkur út fyrir landsteinana þá getum skoðað staði eins og Barcelona þar sem „einsleitnin” hefur náð hámarki. Richard Sennett Þetta er auðvitað mjög einsleitt allt saman. Andspænis þessum gætum við skoðað einbýlishúsahverfi þar sem hver íbúi byggir hús eftir eigin höfði. Útlitslega verða slík hverfi ekki einsleit en ef allir íbúar eru á svipuðum aldri, með svipaðar tekjur, ef fólk getur ekki stækkað eða minnkað við sig innan hverfis og barnafjöldi í hverfinu sveiflast vegna þessa þá er það mikið meira vandamál heldur en það að húsin líti svipað út. Slökum á kröfunni um fjölbreytni í hönnun Mikilvægt er að halda dampi í uppbyggingu húsnæðis. Það er eðlilegt að rýna stöðugt hvaða kröfur eru lagðar á húsbyggjendur og í hvaða tilgangi. Ég er ekki sammála þeim sem telja að einfaldasta leiðin sé leggja til hliðar öll markmið varðandi þéttingu byggðar og teppaleggja allar heiðar og tún í jaðri byggðar með nýjum hverfum. Það kallar líka á mikinn kostnað vegna uppbyggingar vega og annarra innviða. Hins vegar ætti að slaka á sumum kröfum um fjölbreytni í hönnun á uppbyggingarreitum. Ef hús er vel hannað er bæði ódýrt og skynsamlegt að afrita hönnunina, og byggja fleiri vel hönnuð hús. Aðalatriðið er að göturýmið sé öruggt og gott, í mannlegum skala og að sá sem ferðist um hverfið á tveimur jafnfljótum hafi eitthvað nýtt að upplifa með reglulegu millibili. Fjölbreytni í húsahönnun getur verið rétta leiðin til þess, en þannig er það ekki alltaf. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pawel Bartoszek Viðreisn Reykjavík Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun Skoðun Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Sjá meira
Víða í skipulagi nýrra hverfa er sett fram krafa um fjölbreytni. Hún birtist helst í tvennu: Í fyrsta lagi í kröfu um að útlit húsa sé ekki einsleitt heldur brotið upp með einhverjum hætti. Í öðru lagi í kröfu um að ólíkir arkitektar komi að hönnun ólíkra reita. Hvort tveggja má til dæmis finna í skipulagi Hlíðarenda sem og skipulagi Nýja-Skerjafjarðar. Eins og allar kröfur sem við setjum þá kostar þetta auðvitað. Hönnuðurinn sem hannar húsið getur ekki haft hæðirnar eða stigagangana of líka og þarf að hanna nýtt í hvert skipti. Verktakinn sem kaupir lóðina til að byggja getur ekki keypt teikningarnar af sama arkitekt og teiknaði húsið við hliðina á af því að… arkitektarnir þurfa að vera ólíkir. Væntanlega byggist hugmyndin um fjölbreytni á þeirri nálgun að fyrst fólk sé ólíkt þá ættu húsin og íbúðirnar sem það býr í að vera það líka. En við höfum hingað til ekki þurft að þvinga aðra markaði í sömu átt. Það eru ekki settar reglur um að bílafloti landsmanna skuli vera svona og svona fjölbreyttur þegar kemur að tegundum og litavali. Hann er það án slíkra inngripa. Var Norðurmýrin skipulagsslys? Til að skjóta fólki skelk í bringu sýna úrbanískar greinar stundum myndir af nýbyggðum hverfum frá Bandaríkjunum eða Asíu þar öllu einbýlishúsin eða blokkirnar eru meira og minna eins. En það auðvelt að leika þann leik. Ef við skoðum þessa mynd af Norðurmýrinni og Hlíðunum frá því um miðja seinustu öll þá má greina svipaða einsleitni. Sigurhans E. Vignir. Ljósmyndasafn Reykjavíkur Norðurmýrin nýbyggð er þannig eins og fullkomið dæmi um það sem nútíma-skipulagstískan er að reyna að hindra. Byggðin er einsleit. Einn maður, Einar Sveinsson, kemur bæði að því að teikna hverfið og flest húsin í því. Sama á við í Hlíðunum þar sem heilu húsaraðirnar eru smíðaðar eftir sömu teikningum frá Guðjóni Samúelssyni og nokkrum öðrum. Það er samt ekki þannig að Hlíðarnar eða Norðurmýrin séu hverfi sem fólk forðast. Því fer fjarri. Eða að samsetning íbúanna í húsunum sé einsleit þótt húsin sjálf séu það. Dæmigert hús í Hlíðunum getur hæglega hýst eftirfarandi íbúa: a) ungt fólk í kjallara, b) kjarnafjölskyldu á jarðhæð, c) ráðsett hjón á efri hæð og d) nýfráskilinn skrifstofumann í risinu. Þetta er sú fjölbreytni sem telur. Að húsin séu öll eins og teiknuð af sömu körlunum, skiptir minna máli. Síðan er hús líka svolítið eins og nýfædd börn. Við erum öll svipuð á fæðingardeildinni en síðan breytumst við þegar á líður, sum okkar stækka meira en önnur, sum okkar fara vel með sig, önnur ekki. Við verðum öll fjölbreytt með tíma. Ef við færum okkur út fyrir landsteinana þá getum skoðað staði eins og Barcelona þar sem „einsleitnin” hefur náð hámarki. Richard Sennett Þetta er auðvitað mjög einsleitt allt saman. Andspænis þessum gætum við skoðað einbýlishúsahverfi þar sem hver íbúi byggir hús eftir eigin höfði. Útlitslega verða slík hverfi ekki einsleit en ef allir íbúar eru á svipuðum aldri, með svipaðar tekjur, ef fólk getur ekki stækkað eða minnkað við sig innan hverfis og barnafjöldi í hverfinu sveiflast vegna þessa þá er það mikið meira vandamál heldur en það að húsin líti svipað út. Slökum á kröfunni um fjölbreytni í hönnun Mikilvægt er að halda dampi í uppbyggingu húsnæðis. Það er eðlilegt að rýna stöðugt hvaða kröfur eru lagðar á húsbyggjendur og í hvaða tilgangi. Ég er ekki sammála þeim sem telja að einfaldasta leiðin sé leggja til hliðar öll markmið varðandi þéttingu byggðar og teppaleggja allar heiðar og tún í jaðri byggðar með nýjum hverfum. Það kallar líka á mikinn kostnað vegna uppbyggingar vega og annarra innviða. Hins vegar ætti að slaka á sumum kröfum um fjölbreytni í hönnun á uppbyggingarreitum. Ef hús er vel hannað er bæði ódýrt og skynsamlegt að afrita hönnunina, og byggja fleiri vel hönnuð hús. Aðalatriðið er að göturýmið sé öruggt og gott, í mannlegum skala og að sá sem ferðist um hverfið á tveimur jafnfljótum hafi eitthvað nýtt að upplifa með reglulegu millibili. Fjölbreytni í húsahönnun getur verið rétta leiðin til þess, en þannig er það ekki alltaf. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar.
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun