Hilary Franz hefur verið umhverfisráðherra Washingtonríkis í Bandaríkjunum frá árinu 2017 og er í dag í framboði til ríkisstjóra fyrir Demókrataflokkinn. Franz var stödd hér á landi í tilefni frumsýningar heimildarmyndarinnar Laxaþjóð, sem fjallar um sjókvíaeldi hér á landi.
Franz greip til róttækra aðgerða í heimaríki sínu í kjölfar þess að stórfelld slysaslepping varð, sem átti eftir að draga dilk á eftir sér.
„Það voru fjórar stórar eldisstöðvar við strendur okkar og þær flugu undir ratsjárgeisluann þangað til 19. ágúst 2017. Ég hafði verið í embætti í um átta mánuði þegar það varð algert hrun í einni eldisstöðinni,“ segir Franz.
350 þúsund eldislaxar sluppu út í náttúru Washington af stofni Atlantshafslax, tegund semer ókunnugur Kyrrahafinu sem Washington liggur við.
„Þeir blönduðust innlenda laxastofninum sem á satt best að segja á brattann að sækja.“
Við tók umfangsmikil aðgerð við að fanga eldislaxana. Enn þann dag í dag, rúmum sex árum síðar, hefur aðeins um helmingur þeirra verið fangaður. Hún segir laxeldisfyrirtækið hafa kennt háflóði um þetta umhverfisslys en:
„Sannleikurinn er sá að þeir höfðu vanrækt viðhald í stöðinni þar sem gríðarleg þyngsli af hrúðurkörlum og fleiru hafði safnast á kvíarnar og netin. Þeir höfðu ekki hreinsað þær almennilega svo það þurfti ekki annað en sjávarfallastraum og þennan þunga til að eyðileggja kvína,“ segir Fanz.
Víti til varnaðar
Nú hefur laxeldi verið bannað í Washingtonríki. Eitt af áhyggjuefnunum var að lokun fiskeldisstöðva hefði neikvæð áhrif á hagkerfi smárra byggða en svo var ekki.
Yfirvöld hafi tekið þátt í nýsköpun og aðstoðað fyrirtæki með sjálfbærni að leiðarljósi að komast á fót.
„Við getum stundað fiskeldi án þess að það hafi áhrif á innlenda stofna með því að hafa það uppi á landi.“
Spurningin sé ekki hvort slysaslepping af sömu stærðargráðu og í Washington gerist hér á landi heldur hvenær.
„Ef ég hefði gripið til aðgerða fyrir fram... Ég var ekki í aðstöðu, hvorki hvað þekkingu né forystu varðar, til að ég gæti það. Ef ég get hjálpað Íslendingum þá væri það: Ekki bíða. Ekki bíða eftir þessu hruni. Þetta land og forystumenn þess hafa enga afsökun. Þeir vita hvað getur gerst því þeir hafa séð það undanfarin ári hér á Íslandi. Og þeir geta litið til okkar og séð að það er bara tímaspursmál.“
