Hvað er að þessari pólitík? Björn Leví Gunnarsson skrifar 12. mars 2024 17:31 Forsætisráðherra Íslands er spurð hvort hún sé að íhuga forsetaframboð og hún getur ekki svarað þeirri einföldu spurningu með einföldu svari. Hversu undarleg þarf pólitíkin að vera til þess að sitjandi forsætisráðherra getur ekki svarað bara með “nei, ég er ekki að fara að bjóða mig fram í embætti forseta Íslands”? Því á meðan forsætisráðherra svarar spurningunni ekki með skýrum hætti er verið að halda öllum möguleikum opnum. Ef einhver einstaklingur á Íslandi ætti að svara þessari spurningu á afgerandi hátt þá er það forsætisráðherra. Ráðherrann sem fer með forsetavaldið fyrir hönd forsetans samkvæmt stjórnarskránni. En þetta er ekkert nýtt. Stjórnmálamenn virðast eiga erfitt með að svara einföldustu spurningum með skýru svari. Oft eru svörin auðvitað loðin af því að spurningin er loðin, en í þessu tilfelli sem og svo mörgum öðrum líka þá er spurningin bara mjög skýr - en einhverra hluta eru svörin það ekki. Jú, stundum Bíddu nú hægur, gæti einhver sagt og dregið upp dæmi um stjórnmálafólk sem svarar með skýru já eða nei. Það gerist alveg. Aðallega þegar búið er að taka ákvarðanir eða semja um niðurstöðu. Það er hins vegar ekki þaðan sem mýtan um stjórnmálafólkið sem svarar engum spurningum kemur. Það er yfirleitt frekar auðvelt að spyrja stjórnmálafólk að staðreyndaspurningum. Þau svara þeim spurningum yfirleitt skýrt, þó svarið geti auðvitað verið rétt eða rangt eftir atvikum. Nei, það eru skoðanaspurningarnar sem virðast vera erfiðar fyrir stjórnmálafólk. Hvers vegna? Samkvæmt stjórnarskránni eru “Alþingismenn [...] eingöngu bundnir við sannfæringu sína og eigi við neinar reglur frá kjósendum sínum.” Með öðrum orðum, þá eiga þingmenn að fylgja samvisku sinni í öllum málum. Það virðist þó stundum vera flókið. Hjá sumum flokkum virðist það skipta máli í hvaða stöðu innan flokksins viðkomandi þingmaður er. Ef viðkomandi er almennur þingmaður þá virðist sannfæringin fylgja skoðun formanns, svona alla jafna. Ef viðkomandi er hins vegar í forystu flokks þá eru skoðanirnar oft ekki svo skýrar. Þrátt fyrir að vera í rauninni ráðandi fyrir skoðun viðkomandi flokks. Þannig verða þá skoðanir almennra þingmanna jafn loðnar og formannsins. Ríkisstjórnarsamstarf Svo gerist það í stjórnarsamstarfi að skoðanir þingmanna þurfa ekki bara að fylgja skoðunum formanns flokksins heldur líka skoðunum ríkisstjórnarinnar. Það fer ekkert endilega gegn ákvæði stjórnarskrárinnar um sannfæringu þingmanna. Það getur einfaldlega verið sannfæring þingmannsins að fylgja sannfæringu síns formanns, sem dæmi. En staðreyndin er samt sú að skoðanir fólks breytast í stjórn miðað við skoðanir í stjórnarandstöðu. Ástæðan fyrir þessu er meirihlutasamstarfið og hvernig það virkar, að minnsta kosti í núverandi ríkisstjórn. Flokkar í meirihlutasamstarfi eru ekki bara að koma sér saman um málefni sem þau eru öll sammála um. Þau sættast líka á að koma í gegn málum sem þau eru í raun ósammála um, m.t.t. sannfæringar sinnar, svo lengi sem hinir aðilarnir eru þá tilbúnir til þess að samþykkja eitthvað annað á móti. Þetta getur fræðilega séð verið málefnalegt, eitt skref afturábak í einu máli getur réttlætt tvö skref áfram í öðru máli. Þar sem litið er á að það sé alltaf hægt að ná framförum seinna, að meðaltali er verið að ná framförum. Hér vil ég vekja athygli á að það er ekki mín sannfæring og heldur ekki sannfæring Pírata almennt þar sem að í grunnstefnu Pírata segir að “Standa þarf vörð um núverandi réttindi og gæta þess að þau séu ekki skert.” Málamiðlanir En um þetta snýst hin margumtalaða málamiðlun. Að stjórnmálafólk þurfi nú að kunna málamiðlanir. Já, auðvitað. Það eru sjálfsögð sannindi. En það þarf líka alltaf að huga að kostnaðinum við þær málamiðlanir. Ef sá kostnaður eru skert réttindi þá eru það ekki skref sem við eigum að taka. Það er ekki framþróun. En það er bara þannig að það er sannfæring hjá sumu stjórnmálafólki að ganga afturábak. Það eru auðvitað bara sjónarmið og sannfæring sem hefur sitt lýðræðislega vægi og sitt sýnist hverjum hvað er framför og hvað er afturför. Við munum rífast um það þangað til sólin gleypir jörðina, og lengur ef okkur tekst að yfirgefa jörðina. Eitt sem við ættum hins vegar að vera betri í, er að krefja stjórnmálafólk um skýr svör þegar kemur að skoðunum þeirra. Hver er sannfæring þín? Hvað finnst þér? Finnst þér að sitjandi forsætisráðherra ætti að hoppa með engum fyrirvara í framboð til forseta Íslands? Það finnst mér að minnsta kosti ekki og mér finnst ekki boðlegt að það sé ekki hægt að svara þeirri spurningu afgerandi á einn eða annan hátt. Það er eitthvað að svoleiðis pólitík. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Píratar Alþingi Mest lesið „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Iðkum nægjusemi, nýtum náttúruna Borghildur Gunnarsdóttir,Ósk Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hægt með krónunni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Forsætisráðherra Íslands er spurð hvort hún sé að íhuga forsetaframboð og hún getur ekki svarað þeirri einföldu spurningu með einföldu svari. Hversu undarleg þarf pólitíkin að vera til þess að sitjandi forsætisráðherra getur ekki svarað bara með “nei, ég er ekki að fara að bjóða mig fram í embætti forseta Íslands”? Því á meðan forsætisráðherra svarar spurningunni ekki með skýrum hætti er verið að halda öllum möguleikum opnum. Ef einhver einstaklingur á Íslandi ætti að svara þessari spurningu á afgerandi hátt þá er það forsætisráðherra. Ráðherrann sem fer með forsetavaldið fyrir hönd forsetans samkvæmt stjórnarskránni. En þetta er ekkert nýtt. Stjórnmálamenn virðast eiga erfitt með að svara einföldustu spurningum með skýru svari. Oft eru svörin auðvitað loðin af því að spurningin er loðin, en í þessu tilfelli sem og svo mörgum öðrum líka þá er spurningin bara mjög skýr - en einhverra hluta eru svörin það ekki. Jú, stundum Bíddu nú hægur, gæti einhver sagt og dregið upp dæmi um stjórnmálafólk sem svarar með skýru já eða nei. Það gerist alveg. Aðallega þegar búið er að taka ákvarðanir eða semja um niðurstöðu. Það er hins vegar ekki þaðan sem mýtan um stjórnmálafólkið sem svarar engum spurningum kemur. Það er yfirleitt frekar auðvelt að spyrja stjórnmálafólk að staðreyndaspurningum. Þau svara þeim spurningum yfirleitt skýrt, þó svarið geti auðvitað verið rétt eða rangt eftir atvikum. Nei, það eru skoðanaspurningarnar sem virðast vera erfiðar fyrir stjórnmálafólk. Hvers vegna? Samkvæmt stjórnarskránni eru “Alþingismenn [...] eingöngu bundnir við sannfæringu sína og eigi við neinar reglur frá kjósendum sínum.” Með öðrum orðum, þá eiga þingmenn að fylgja samvisku sinni í öllum málum. Það virðist þó stundum vera flókið. Hjá sumum flokkum virðist það skipta máli í hvaða stöðu innan flokksins viðkomandi þingmaður er. Ef viðkomandi er almennur þingmaður þá virðist sannfæringin fylgja skoðun formanns, svona alla jafna. Ef viðkomandi er hins vegar í forystu flokks þá eru skoðanirnar oft ekki svo skýrar. Þrátt fyrir að vera í rauninni ráðandi fyrir skoðun viðkomandi flokks. Þannig verða þá skoðanir almennra þingmanna jafn loðnar og formannsins. Ríkisstjórnarsamstarf Svo gerist það í stjórnarsamstarfi að skoðanir þingmanna þurfa ekki bara að fylgja skoðunum formanns flokksins heldur líka skoðunum ríkisstjórnarinnar. Það fer ekkert endilega gegn ákvæði stjórnarskrárinnar um sannfæringu þingmanna. Það getur einfaldlega verið sannfæring þingmannsins að fylgja sannfæringu síns formanns, sem dæmi. En staðreyndin er samt sú að skoðanir fólks breytast í stjórn miðað við skoðanir í stjórnarandstöðu. Ástæðan fyrir þessu er meirihlutasamstarfið og hvernig það virkar, að minnsta kosti í núverandi ríkisstjórn. Flokkar í meirihlutasamstarfi eru ekki bara að koma sér saman um málefni sem þau eru öll sammála um. Þau sættast líka á að koma í gegn málum sem þau eru í raun ósammála um, m.t.t. sannfæringar sinnar, svo lengi sem hinir aðilarnir eru þá tilbúnir til þess að samþykkja eitthvað annað á móti. Þetta getur fræðilega séð verið málefnalegt, eitt skref afturábak í einu máli getur réttlætt tvö skref áfram í öðru máli. Þar sem litið er á að það sé alltaf hægt að ná framförum seinna, að meðaltali er verið að ná framförum. Hér vil ég vekja athygli á að það er ekki mín sannfæring og heldur ekki sannfæring Pírata almennt þar sem að í grunnstefnu Pírata segir að “Standa þarf vörð um núverandi réttindi og gæta þess að þau séu ekki skert.” Málamiðlanir En um þetta snýst hin margumtalaða málamiðlun. Að stjórnmálafólk þurfi nú að kunna málamiðlanir. Já, auðvitað. Það eru sjálfsögð sannindi. En það þarf líka alltaf að huga að kostnaðinum við þær málamiðlanir. Ef sá kostnaður eru skert réttindi þá eru það ekki skref sem við eigum að taka. Það er ekki framþróun. En það er bara þannig að það er sannfæring hjá sumu stjórnmálafólki að ganga afturábak. Það eru auðvitað bara sjónarmið og sannfæring sem hefur sitt lýðræðislega vægi og sitt sýnist hverjum hvað er framför og hvað er afturför. Við munum rífast um það þangað til sólin gleypir jörðina, og lengur ef okkur tekst að yfirgefa jörðina. Eitt sem við ættum hins vegar að vera betri í, er að krefja stjórnmálafólk um skýr svör þegar kemur að skoðunum þeirra. Hver er sannfæring þín? Hvað finnst þér? Finnst þér að sitjandi forsætisráðherra ætti að hoppa með engum fyrirvara í framboð til forseta Íslands? Það finnst mér að minnsta kosti ekki og mér finnst ekki boðlegt að það sé ekki hægt að svara þeirri spurningu afgerandi á einn eða annan hátt. Það er eitthvað að svoleiðis pólitík. Höfundur er þingmaður Pírata.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun