Orkunýtni er alltaf fyrsta val Jóna Bjarnadóttir skrifar 14. mars 2024 10:02 Við Íslendingar höfum lengi búið við þann munað að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því hvort við fáum straum þegar við stingum í samband. Næg og ódýr orka hefur valdið ýmsum ósiðum, til dæmis opnum við glugga upp á gátt til að lofta út þótt við þurfum þá að kynda enn meira. Mörg okkar hafa líka gjarnan ljós kveikt í öllum herbergjum, líka þeim mannlausu. Orkuþörf íbúanna í landi hreinnar og öruggrar orku hefur ávallt verið uppfyllt. En jafnvel þótt gnótt sé orku ber okkur skylda til að umgangast orkuauðlindirnar af virðingu og með því hugarfari að þær séu með dýrmætustu auðlindum þjóðarinnar. Ísland á aðild að yfirlýsingu um endurnýjanlega orku og orkunýtni sem fjallar um að unnið verði að því að þrefalda uppsett afl af endurnýjanlegri orku og tvöfalda hraða aðgerða til bættrar orkunýtni á heimsvísu. Þriðja lykilatriðið í þeirri yfirlýsingu er að bætt orkunýtni verði fyrsti valkostur. Með því er vísað til þess að við þurfum ávallt að horfa til allra mögulegra leiða til að nýta betur þá orku og orkuauðlindir sem við höfum til umráða áður en við horfum til annarra orkukosta. Bætt nýtni eykur framboð Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, víkur aldrei frá því markmiði sínu að hámarka nýtingu orkuauðlindanna sem okkur hefur verið trúað fyrir. Bætt orkunýtni eykur framboð af raforku og dregur þannig úr þörf á virkjunum, þótt vissulega nægi bætt nýtni ekki ein og sér til að mæta orkuþörf framtíðar. Fyrirsjáanleiki í bæði framboði og eftirspurn raforku er mikilvægur. Við leitumst við að nýta fjárfestingar þjóðarinnar í orkumannvirkjum sem allra best og hámarka nýtingu á þeim svæðum sem tekin eru undir orkuvinnslu. Við notum miðlunarlón til að jafna sveiflur á milli árstíða og höfum náð að bregðast við auknu rennsli, sem rekja má til hlýnunar, gegnum virkjanir okkar. Við þurfum sífellt að aðlaga okkur að náttúrulegum breytileika, til dæmis að jafna árstíðabundnar sveiflur í úrkomu og rennsli á milli ára. Þetta samspil getur verið nokkuð flókið en frábært starfsfólk Landsvirkjunar gerir allt sem hægt er til að tryggja að það komi straumur þegar stungið er í samband. Sumt auðsótt, annað ekki Á síðasta ári var skýrt frá niðurstöðum erlends ráðgjafarfyrirtækis sem greindi tækifæri til bættrar orkunýtni á Íslandi. Þau tækifæri reyndust sannarlega mörg og fjölbreytileg, en afar misjafnt er hversu auðsótt er að hrinda þeim í framkvæmd. Auðsóttu tækifærin liggja flest í fjölbreyttum geirum verslunar og þjónustu. Þau felast í lýsingu og rekstri bygginga svo sem skóla, sjúkrahúsa og skrifstofubygginga, kælingu í smásöluverslunum og ýmissi notkun raftækja, s.s. þvottavéla í þvottahúsum, ofna í bakaríum o.s.frv. Ef hagkvæmasti háttur væri ætíð hafður á mætti draga úr notkun um 356 GWst á ári. Það jafngildir um 10% af notkun heimila og smærri fyrirtækja á ári hverju, þ.e. allra nema stórnotenda. Og jafngildir líka orkunni frá hálfri Hvammsvirkjun. Það munar um minna! Þá er bent á leiðir til að spara 800 GWst til viðbótar á næstu 10 árum. Það er mun torsóttara, en samt talið framkvæmanlegt. Hér munar mestu um nýtingu glatvarma í iðnaði og endurskoðun á nýtingu rafmagns til húshitunar, t.d. með því að færa sig yfir í varmadælur eða jarðhita. Í þessum flokki þarf að grípa til kostnaðarsamra aðgerða og tæknin í sumum tilvikum jafnvel ekki fullþróuð. Atbeina stjórnvalda þarf til, með hvata og stuðning. Betur má ef duga skal Aukið framboð raforku er nauðsynlegt til að tryggja orkuöryggi, ná loftslagsmarkmiðum og knýja áfram orkuskipti. Einnig til að mæta vaxandi orkuþörf samfélags, fólksfjölgun og grænni atvinnuuppbyggingu. Bætt nýting raforku dregur úr þörf á nýjum virkjunum. En hve langt munu þessar aðgerðir, ef þær raungerast, skila okkur? Ef horft er til raforkuspár Landsnets er ljóst að orkuþörf til náinnar framtíðar verður ekki uppfyllt nema með nýjum virkjunum samhliða bættri nýtingu auðlinda. Við hjá Landsvirkjun áformum að taka tvær nýjar virkjanir í notkun og vinna að stækkun tveggja núverandi virkjana fyrir árið 2030. Þessar framkvæmdir geta skilað 1.750 GWst. Auðsótt tækifæri til orkunýtni gætu skilað 356 GWst til viðbótar. Miðað við raforkuspá Landsnets vantar þá enn um 1.000 GWst, sem jafnast á við Blöndustöð. Ef við horfum fimm árum lengra fram í tímann, eða til 2035, þá myndi bætt orkunýtni, sú torsótta en samt framkvæmanlega, skila um 800 GWst til viðbótar. Þær 800 GWst jafngilda þó aðeins um 23% af aukinni orkuþörf á tímabilinu 2030-2035. Orkuframleiðendur verða að útvega það sem upp á vantar eða um 2.500 GWst. Þetta er engin óyfirstíganleg stærð. Vissulega þarf að láta hendur standa fram úr ermum, en þetta er vel framkvæmanlegt ef það er vilji samfélagsins. Raforka er einstök vara og við búum við einstakt raforkukerfi, sem aðrar þjóðir horfa til. Orkunýtni þarf alltaf að vera okkar fyrsta val. Við nýtum auðlindirnar vel og þekkjum nú hvar tækifæri bættrar orkunýtni liggja og hve stór þau eru. Við sjáum að með bættri orkunýtni og aukinni orkuvinnslu er vel framkvæmanlegt að tryggja framboð sem dugar fyrir komandi orkuskipti, vöxt í samfélaginu og stuðla þannig að áframhaldandi raforkuöryggi hér á landi. Höfundur er framkvæmdastjóri Samfélags og umhverfis hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóna Bjarnadóttir Landsvirkjun Orkumál Mest lesið Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran Skoðun Linnulaus þjáning íbúa á Gaza Hrafnhildur Sverrisdóttir Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson Skoðun Skoðun Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til að velja keppendur inn á Ólympíuleika Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson skrifar Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson skrifar Skoðun Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran skrifar Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Linnulaus þjáning íbúa á Gaza Hrafnhildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Munurinn á þjóðerniskennd versus sálernis þarfar upplifun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Svifhrifavaldar Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Hvernig og hvenær en ekki hvort Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tilfinningalegur athyglisbrestur og heilbrigt tilfinningalíf Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Reglurnar eru óumsemjanlegar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ber endurhæfing ávöxt? skrifar Skoðun Heimur á heljarþröm skrifar Skoðun Foreldrar á 4. vaktinni Sara Rós Kristinsdóttir,Lóa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Norður-Kórea er víða Ingvar Smári Birgisson skrifar Skoðun Það getur verið gott að búa til steind Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Uppskeruhátíð öldrunarfræða á Norðurlöndum Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Gullverðlaun í mengun Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Gen og glæpir Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun 10 tæknilegir yfirburðir rafbíla Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Land, borgir og samgöngur Guðjón Sigurbjartsson skrifar Sjá meira
Við Íslendingar höfum lengi búið við þann munað að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því hvort við fáum straum þegar við stingum í samband. Næg og ódýr orka hefur valdið ýmsum ósiðum, til dæmis opnum við glugga upp á gátt til að lofta út þótt við þurfum þá að kynda enn meira. Mörg okkar hafa líka gjarnan ljós kveikt í öllum herbergjum, líka þeim mannlausu. Orkuþörf íbúanna í landi hreinnar og öruggrar orku hefur ávallt verið uppfyllt. En jafnvel þótt gnótt sé orku ber okkur skylda til að umgangast orkuauðlindirnar af virðingu og með því hugarfari að þær séu með dýrmætustu auðlindum þjóðarinnar. Ísland á aðild að yfirlýsingu um endurnýjanlega orku og orkunýtni sem fjallar um að unnið verði að því að þrefalda uppsett afl af endurnýjanlegri orku og tvöfalda hraða aðgerða til bættrar orkunýtni á heimsvísu. Þriðja lykilatriðið í þeirri yfirlýsingu er að bætt orkunýtni verði fyrsti valkostur. Með því er vísað til þess að við þurfum ávallt að horfa til allra mögulegra leiða til að nýta betur þá orku og orkuauðlindir sem við höfum til umráða áður en við horfum til annarra orkukosta. Bætt nýtni eykur framboð Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, víkur aldrei frá því markmiði sínu að hámarka nýtingu orkuauðlindanna sem okkur hefur verið trúað fyrir. Bætt orkunýtni eykur framboð af raforku og dregur þannig úr þörf á virkjunum, þótt vissulega nægi bætt nýtni ekki ein og sér til að mæta orkuþörf framtíðar. Fyrirsjáanleiki í bæði framboði og eftirspurn raforku er mikilvægur. Við leitumst við að nýta fjárfestingar þjóðarinnar í orkumannvirkjum sem allra best og hámarka nýtingu á þeim svæðum sem tekin eru undir orkuvinnslu. Við notum miðlunarlón til að jafna sveiflur á milli árstíða og höfum náð að bregðast við auknu rennsli, sem rekja má til hlýnunar, gegnum virkjanir okkar. Við þurfum sífellt að aðlaga okkur að náttúrulegum breytileika, til dæmis að jafna árstíðabundnar sveiflur í úrkomu og rennsli á milli ára. Þetta samspil getur verið nokkuð flókið en frábært starfsfólk Landsvirkjunar gerir allt sem hægt er til að tryggja að það komi straumur þegar stungið er í samband. Sumt auðsótt, annað ekki Á síðasta ári var skýrt frá niðurstöðum erlends ráðgjafarfyrirtækis sem greindi tækifæri til bættrar orkunýtni á Íslandi. Þau tækifæri reyndust sannarlega mörg og fjölbreytileg, en afar misjafnt er hversu auðsótt er að hrinda þeim í framkvæmd. Auðsóttu tækifærin liggja flest í fjölbreyttum geirum verslunar og þjónustu. Þau felast í lýsingu og rekstri bygginga svo sem skóla, sjúkrahúsa og skrifstofubygginga, kælingu í smásöluverslunum og ýmissi notkun raftækja, s.s. þvottavéla í þvottahúsum, ofna í bakaríum o.s.frv. Ef hagkvæmasti háttur væri ætíð hafður á mætti draga úr notkun um 356 GWst á ári. Það jafngildir um 10% af notkun heimila og smærri fyrirtækja á ári hverju, þ.e. allra nema stórnotenda. Og jafngildir líka orkunni frá hálfri Hvammsvirkjun. Það munar um minna! Þá er bent á leiðir til að spara 800 GWst til viðbótar á næstu 10 árum. Það er mun torsóttara, en samt talið framkvæmanlegt. Hér munar mestu um nýtingu glatvarma í iðnaði og endurskoðun á nýtingu rafmagns til húshitunar, t.d. með því að færa sig yfir í varmadælur eða jarðhita. Í þessum flokki þarf að grípa til kostnaðarsamra aðgerða og tæknin í sumum tilvikum jafnvel ekki fullþróuð. Atbeina stjórnvalda þarf til, með hvata og stuðning. Betur má ef duga skal Aukið framboð raforku er nauðsynlegt til að tryggja orkuöryggi, ná loftslagsmarkmiðum og knýja áfram orkuskipti. Einnig til að mæta vaxandi orkuþörf samfélags, fólksfjölgun og grænni atvinnuuppbyggingu. Bætt nýting raforku dregur úr þörf á nýjum virkjunum. En hve langt munu þessar aðgerðir, ef þær raungerast, skila okkur? Ef horft er til raforkuspár Landsnets er ljóst að orkuþörf til náinnar framtíðar verður ekki uppfyllt nema með nýjum virkjunum samhliða bættri nýtingu auðlinda. Við hjá Landsvirkjun áformum að taka tvær nýjar virkjanir í notkun og vinna að stækkun tveggja núverandi virkjana fyrir árið 2030. Þessar framkvæmdir geta skilað 1.750 GWst. Auðsótt tækifæri til orkunýtni gætu skilað 356 GWst til viðbótar. Miðað við raforkuspá Landsnets vantar þá enn um 1.000 GWst, sem jafnast á við Blöndustöð. Ef við horfum fimm árum lengra fram í tímann, eða til 2035, þá myndi bætt orkunýtni, sú torsótta en samt framkvæmanlega, skila um 800 GWst til viðbótar. Þær 800 GWst jafngilda þó aðeins um 23% af aukinni orkuþörf á tímabilinu 2030-2035. Orkuframleiðendur verða að útvega það sem upp á vantar eða um 2.500 GWst. Þetta er engin óyfirstíganleg stærð. Vissulega þarf að láta hendur standa fram úr ermum, en þetta er vel framkvæmanlegt ef það er vilji samfélagsins. Raforka er einstök vara og við búum við einstakt raforkukerfi, sem aðrar þjóðir horfa til. Orkunýtni þarf alltaf að vera okkar fyrsta val. Við nýtum auðlindirnar vel og þekkjum nú hvar tækifæri bættrar orkunýtni liggja og hve stór þau eru. Við sjáum að með bættri orkunýtni og aukinni orkuvinnslu er vel framkvæmanlegt að tryggja framboð sem dugar fyrir komandi orkuskipti, vöxt í samfélaginu og stuðla þannig að áframhaldandi raforkuöryggi hér á landi. Höfundur er framkvæmdastjóri Samfélags og umhverfis hjá Landsvirkjun.
Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar