Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir skrifar 29. maí 2024 15:31 Náttúruauðlindir eru undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Verði ég forseti Íslands mun ég stuðla að vitundarvakningu um verðmæti þeirra og mikilvægi sjálfbærrar nýtingar í víðu samhengi. Ég hef talað fyrir orkuöryggi almennings og unnið að lausnum í orkumálum landsins, meðal annars í kjölfar náttúruhamfara. Auk þess hef ég kallað eftir skýrari reglum um jarðarkaup erlendra aðila þannig að almannahagsmunir séu ætíð hafðir að leiðarljósi. Það er nánast ómögulegt að leggja of mikla áherslu á þetta. Í fyrri störfum mínum hef ég meðal annars búið á stöðum í Evrópu, Norður-Ameríku og Afríku þar sem slæm umgengni við auðlindir hefur haft neikvæð áhrif á samfélög. Þessi reynsla hefur kennt mér nauðsyn þess að hugsa til langs tíma þegar kemur að nýtingu, vernd og eignarhaldi á náttúruauðlindum. Verðmætar auðlindir heits og kalds vatns og jarðefna Forseti Íslands þarf ávallt að gæta vel að hagsmunum íslensks almennings. Reynsla mín sem orkumálastjóri, sem og störf mín á sviði auðlindamála við Harvard og á öðrum erlendum vettvangi, munu reynast vel til þess. Ég hef skrifað um mikilvægi þess að við hugum að löggjöf Íslands þegar kemur að sölu á jörðum sem eru ríkar af auðlindum og bent á að löggjöf okkar sé ekki hönnuð til að takast á við þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir í dag. Um þetta má lesa nánar í grein minni „Jarðakaup í nýjum tilgangi.“ Fjöldi íslenskra jarða sem eru ríkar af auðlindum, hvort sem um er að ræða vatn, jarðhita eða jarðefni, hefur verið seldur til erlendra aðila á undanförnum árum. Meðan flest ríki eru að kortleggja vatnsbirgðir sínar skipulega og horfa til þessara auðlinda til langs tíma virðist ekki gæta nægilegrar langtímahugsunar gagnvart eignarhaldi á þessum auðlindum hér á landi. Orkuauðlindir eiga að tilheyra þjóðinni Raforkutilskipanirnar Evrópusambandsins sem verið er að innleiða á Íslandi krefjast þess að orkumarkaðir séu samkeppnishæfir og óháðir stjórnvöldum, sem er að mörgu leyti jákvætt en getur leitt til aukins þrýstings á einkavæðingu orkufyrirtækja, sér í lagi þeirra sem leika stórt hlutverk á markaði eins og Landsvirkjun. Reikna má með að hugmyndir um slíkt muni fá byr undir báða vængi hér landi á komandi árum, samfara nýrri löggjöf, enda hafa þær reglulega komið upp hjá ráðamönnum og hagsmunaöflum, meðal annars sem lausn við skuldavanda ríkissjóðs eftir hrun. Við þurfum því að vera vakandi fyrir áhrifum regluverksins sem innleitt hefur verið. Verðmætar náttúruauðlindir á ekki að selja að þjóðinni forspurðri og vonandi kemur aldrei til þess að Alþingi afgreiði mál eins og Landsvirkjun með þeim hætti. Alþjóðaviðskipti og nýtingarleyfi Grunnur velmegunar Íslands liggur í öflugum alþjóðaviðskiptum, meðal annars með ál og sjávarfang. Miklir möguleikar tengjast líka ýmsum öðrum alþjóðlegum viðskiptum sem byggjast á íslenskum auðlindum. Alþjóðaviðskipti og fjárfestingar krefjast þess ekki að auðlindir séu seldar úr landi. Þvert á móti er hægt að laða að erlent fjármagn og stunda viðskipti með því að veita aðkomu að verkefnum í gegnum nýtingarleyfi. Slík nýtingarleyfi eru til dæmis nýtt í auðlindaríku landi eins og Ástralíu. Þar er auðlindin í raun leigð af eiganda sem fjárfestir í ólíkum verkefnum. Margar leiðir eru færar í takt við áherslur stjórnvalda. Baráttumál fortíðar og framtíðar Við getum verið þakklát fyrir margt sem vel hefur verið gert á sviði auðlindamála hér á landi. Þeirri stefnu ríkisins að virkjanir væru í innlendri eigu en kaupendur orkunnar gætu verið erlendir fjárfestar og fyrirtæki líkt og álverin er til dæmis vel lýst í ævisögu Jóhannesar Nordal. Höfum í huga að slíkt var alls ekki sjálfsagt. Í mörgum ríkjum eignuðust fyrirtæki virkjanirnar sömuleiðis og svo hefði vel getað farið hér. Þessi langtímahugsun forvera okkar tryggði að við sem samfélag eigum gríðarleg verðmæti í virkjunum landsins í dag. Í sjávarútveginum er annað gott dæmi. Þar háðum við endurtekin þorskastríð við Breta til að tryggja að við ættum fiskinn í sjónum við landið. Þótt ýmis deilumál hafi risið um kvótakerfið má samt segja að flestir séu sammála um að við getum verið þakklát þeirri niðurstöðu að takmarkanir voru settar á erlent eignarhald auðlindarinnar sjálfrar. Forseti Íslands þarf að hafa þekkingu á sviði orkumála Orku- og loftslagsmál móta alþjóðasamskipti, stríð og frið, eins og við sjáum til dæmis í Úkraínu og víðar. Samvinna milli landa mun mótast af þessum málum á næstu árum og þekking ráðamanna mun skipta miklu máli. Það er einnig mikilvægt að þekkingu um þessi mál sé miðlað til þjóðarinnar og stuðlað sé að umræðu með ábyrgum hætti. Ég mun ávallt hafa hagsmuni almennings í fyrirrúmi Hljóti ég stuðning þjóðarinnar til þess að verða forseti mun ég efla vitund okkar um verðmæti náttúru og auðlinda hennar og vera vakandi fyrir langtímahagsmunum þjóðarinnar. Náttúruauðlindir eru og eiga að vera undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Það er kjarni málsins. Höfundur er forsetaframbjóðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Forsetakosningar 2024 Orkumál Halla Hrund Logadóttir Skoðun: Forsetakosningar 2024 Mest lesið Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Halldór 29.06.2024 Halldór Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson Skoðun Skoðun Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun 100 ára afmæli lýðveldisins Íslands Margrét Tryggvadóttir skrifar Skoðun Skerðingargildra eldra fólks Viðar Eggertsson skrifar Sjá meira
Náttúruauðlindir eru undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Verði ég forseti Íslands mun ég stuðla að vitundarvakningu um verðmæti þeirra og mikilvægi sjálfbærrar nýtingar í víðu samhengi. Ég hef talað fyrir orkuöryggi almennings og unnið að lausnum í orkumálum landsins, meðal annars í kjölfar náttúruhamfara. Auk þess hef ég kallað eftir skýrari reglum um jarðarkaup erlendra aðila þannig að almannahagsmunir séu ætíð hafðir að leiðarljósi. Það er nánast ómögulegt að leggja of mikla áherslu á þetta. Í fyrri störfum mínum hef ég meðal annars búið á stöðum í Evrópu, Norður-Ameríku og Afríku þar sem slæm umgengni við auðlindir hefur haft neikvæð áhrif á samfélög. Þessi reynsla hefur kennt mér nauðsyn þess að hugsa til langs tíma þegar kemur að nýtingu, vernd og eignarhaldi á náttúruauðlindum. Verðmætar auðlindir heits og kalds vatns og jarðefna Forseti Íslands þarf ávallt að gæta vel að hagsmunum íslensks almennings. Reynsla mín sem orkumálastjóri, sem og störf mín á sviði auðlindamála við Harvard og á öðrum erlendum vettvangi, munu reynast vel til þess. Ég hef skrifað um mikilvægi þess að við hugum að löggjöf Íslands þegar kemur að sölu á jörðum sem eru ríkar af auðlindum og bent á að löggjöf okkar sé ekki hönnuð til að takast á við þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir í dag. Um þetta má lesa nánar í grein minni „Jarðakaup í nýjum tilgangi.“ Fjöldi íslenskra jarða sem eru ríkar af auðlindum, hvort sem um er að ræða vatn, jarðhita eða jarðefni, hefur verið seldur til erlendra aðila á undanförnum árum. Meðan flest ríki eru að kortleggja vatnsbirgðir sínar skipulega og horfa til þessara auðlinda til langs tíma virðist ekki gæta nægilegrar langtímahugsunar gagnvart eignarhaldi á þessum auðlindum hér á landi. Orkuauðlindir eiga að tilheyra þjóðinni Raforkutilskipanirnar Evrópusambandsins sem verið er að innleiða á Íslandi krefjast þess að orkumarkaðir séu samkeppnishæfir og óháðir stjórnvöldum, sem er að mörgu leyti jákvætt en getur leitt til aukins þrýstings á einkavæðingu orkufyrirtækja, sér í lagi þeirra sem leika stórt hlutverk á markaði eins og Landsvirkjun. Reikna má með að hugmyndir um slíkt muni fá byr undir báða vængi hér landi á komandi árum, samfara nýrri löggjöf, enda hafa þær reglulega komið upp hjá ráðamönnum og hagsmunaöflum, meðal annars sem lausn við skuldavanda ríkissjóðs eftir hrun. Við þurfum því að vera vakandi fyrir áhrifum regluverksins sem innleitt hefur verið. Verðmætar náttúruauðlindir á ekki að selja að þjóðinni forspurðri og vonandi kemur aldrei til þess að Alþingi afgreiði mál eins og Landsvirkjun með þeim hætti. Alþjóðaviðskipti og nýtingarleyfi Grunnur velmegunar Íslands liggur í öflugum alþjóðaviðskiptum, meðal annars með ál og sjávarfang. Miklir möguleikar tengjast líka ýmsum öðrum alþjóðlegum viðskiptum sem byggjast á íslenskum auðlindum. Alþjóðaviðskipti og fjárfestingar krefjast þess ekki að auðlindir séu seldar úr landi. Þvert á móti er hægt að laða að erlent fjármagn og stunda viðskipti með því að veita aðkomu að verkefnum í gegnum nýtingarleyfi. Slík nýtingarleyfi eru til dæmis nýtt í auðlindaríku landi eins og Ástralíu. Þar er auðlindin í raun leigð af eiganda sem fjárfestir í ólíkum verkefnum. Margar leiðir eru færar í takt við áherslur stjórnvalda. Baráttumál fortíðar og framtíðar Við getum verið þakklát fyrir margt sem vel hefur verið gert á sviði auðlindamála hér á landi. Þeirri stefnu ríkisins að virkjanir væru í innlendri eigu en kaupendur orkunnar gætu verið erlendir fjárfestar og fyrirtæki líkt og álverin er til dæmis vel lýst í ævisögu Jóhannesar Nordal. Höfum í huga að slíkt var alls ekki sjálfsagt. Í mörgum ríkjum eignuðust fyrirtæki virkjanirnar sömuleiðis og svo hefði vel getað farið hér. Þessi langtímahugsun forvera okkar tryggði að við sem samfélag eigum gríðarleg verðmæti í virkjunum landsins í dag. Í sjávarútveginum er annað gott dæmi. Þar háðum við endurtekin þorskastríð við Breta til að tryggja að við ættum fiskinn í sjónum við landið. Þótt ýmis deilumál hafi risið um kvótakerfið má samt segja að flestir séu sammála um að við getum verið þakklát þeirri niðurstöðu að takmarkanir voru settar á erlent eignarhald auðlindarinnar sjálfrar. Forseti Íslands þarf að hafa þekkingu á sviði orkumála Orku- og loftslagsmál móta alþjóðasamskipti, stríð og frið, eins og við sjáum til dæmis í Úkraínu og víðar. Samvinna milli landa mun mótast af þessum málum á næstu árum og þekking ráðamanna mun skipta miklu máli. Það er einnig mikilvægt að þekkingu um þessi mál sé miðlað til þjóðarinnar og stuðlað sé að umræðu með ábyrgum hætti. Ég mun ávallt hafa hagsmuni almennings í fyrirrúmi Hljóti ég stuðning þjóðarinnar til þess að verða forseti mun ég efla vitund okkar um verðmæti náttúru og auðlinda hennar og vera vakandi fyrir langtímahagsmunum þjóðarinnar. Náttúruauðlindir eru og eiga að vera undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Það er kjarni málsins. Höfundur er forsetaframbjóðandi.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun