Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar 14. júní 2024 12:30 Þegar ég var ung tók móðir mín okkur systkinin í ævintýraferðalög út í hraunið út frá Holtinu. Við fórum í sólbað i hraunbollum /gjótum, skoðuðum burkna og lynggróður, ræddum um álfabústaði, týndum ber og nutum okkar í heilnæmu umhverfi. Álverið í Straumsvík hóf framleiðslu áls árið 1969 þegar ég var 10 ára. Eftir að álverið fór í gang fór enginn í berjamó nálægt Straumsvík, sögur af starfsmönnum sem fengu steinlunga, lauf varð svart á trjám á Álftanesi og tannskemmdir og vanhöld í dýrum vegna flúormengunar í nágrenni álversins. Árið 2006 og 2007 voru umræður í gangi um stækkun álversins og kusu íbúar Hafnarfjarðar í atkvæðagreiðslu um hvort samþykkja ætti deiliskipulagið sem heimilaði stækkun álversins, 76,6% kusu og niðurstaðan var að stækkun var hafnað. Bæjarbúar vildu ekki meiri stóriðju í bænum. Rétturinn til heilnæms umhverfis er viðurkenndur í yfir 150 ríkjum í stjórnarskrá eða löggjöf þó það sé ekki gert hér á landi. Árið 2019 var lagt fram frumvarp til stjórnskipunarlaga um breytingu á stjórnarskrá þar sem m.a. sagði: „ Náttúra Íslands er undirstaða lífs í landinu. Ábyrgð á vernd náttúru og umhverfis hvílir sameiginlega á öllum og skal verndin grundvallast á varúðar- og langtímasjónarmiðum með sjálfbæra þróun að leiðarljósi. Stuðlað skal að því að fjölbreytni náttúrunnar sé viðhaldið og vöxtur lífríkis og viðgangur tryggður. Allir skulu njóta heilnæms umhverfis.“ Eins og allir vita hefur ekki náðst samkomulag um þetta atriði á þingi. Bæjaryfirvöld í Hafnarfirði virðast ekki enn telja að vernd náttúru og umhverfis hvíli á sér né viðhefur varúðar og langtímasjónarmið þegar kemur að þóknun við Coda Terminal verkefnið. Umhverfismatsskýrslur fyrir stækkun hafnar og Coda verkefnið er nú í Skipulagsgátt. Það er enginn sjáanlegur hagur af því fyrir bæjarbúa að fara í verkefnið. Þvert á móti, það hefur í för með sér áhættufjárfestingu við hafnargerð og margskonar röskun á náttúru, 67.000 ferðir vörubíla frá Rauðamelsnámu að hafnarsvæðinu með tilheyrandi röskun á því svæði, sóun náttúruauðlinda eins og vatns (um 2.500 l/s sem nemur þrisvar sinnum því sem Reykvíkingar nota), álag á innviði eins og hitaveitu og rafmagn, hugsanlegir jarðskjálftar í a.m.k. 2 km frá niðurdælingarstað. (Það gætu verið 700m frá borteig í íbúðabyggð á Völlunum). Grunnvatnið spillist, það hitnar væntanlega af því að hafa kraumandi koltvísýringspott undir niðurdælingarstöðum og Hafnarfjarðarbæ, (reyndar nær áhrifasvæðið undir Garðabæ og langt suður undir Kleifarvatn). Uppdælingin í þessu magni úr grunnvatnsgeyminum dregur inn saltblandað vatn innar í landið og líkanareikningar benda til þess að það taki seltu meira en 100 ár að breytist í átt að náttúrulegu ástandi eftir líftíma verkefnisins sem er 30 ár. Áhrif á Straumsvíkurtjarnirnar sem eru friðaðar og lífríki þeirra eru metin talsverð neikvæð. Einhverra hluta vegna eru möguleg áhrif af koltvísýringi í jarðlögum og grunnvatni tekin út úr umfjöllun Vatnaskila og byggir á mælingum Carbfix í umhverfismatsskýrslunni. Þar kemur þó fram að einhverjar líkur eru á að mengun berist í vatnsborholur Ríó Tintó sem eru 8 með 320 l/s og staðsettar rétt sunnan við Reykjanesbraut. Þær borholur gætu e.t.v. farið að skila volgu, söltu sódavatni en salt og sýra er e.t.v ekki það besta til að kæla vélar og nýverið óskaði Ríó Tintó eftir leyfi til að bora nýjar holur fyrir þessar sem hafa nýst vel í áratugi. Skv. umhverfismatsskýrslunni mun yfirborð grunnvatns lækka þar sem uppdælt (hefur áhrif á tjarnir í Straumsvík) en hækka yfirborð grunnvatns jafnvel um 40 cm, til austurs af svæðinu þar sem niðurdælt, og e.t.v. þar með getað haft áhrif á grunna í eldri húsum og á gegnumstreymi í vötnum eins og Hvaleyrarvatni, Ástjörn og Urriðavatni. Svo er það hættan við að vinna við koltvísýringinn. Þeir sem vinna við verkefnið þurfa að hafa gasmæla. Gasmælar út um allt. Þarna verða 11 km langar lagnir sem um renna milljón tonn af koltvísýringi á ári og lagnir geta lekið, svæðið með borteigum nær nú upp í skógrækt, það verða 30.000 rúmmetra tankar fyrir koltvísýring í fljótandi formi á hafnarsvæðinu, og þeir geta einnig lekið og fleiri hættur með það eins og snögg kæling umhverfis. Koltvísýringur er þyngri en andrúmsloft. Þrátt fyrir að gryfja verði kringum tanka eru raunverulegar hættur út um allt á svæðinu í kringum lagnir og við niðurdælingar og fer eftir hvort logn eða vindur. Ef leki í logni sígur koltvísýringurinn niður í kjallara og í lautir í landslagi. Hvern langar í lautarferð í Kapelluhraun? Frelsi frá umhverfislegum skaða og rétturinn til heilnæms umhverfis á að vera í forgangi fyrir íbúa í Hafnarfirði en er það ekki. Kolefnisbókhald við innflutning á koltvísýringi Þau milljónir tonna sem eru fönguð erlendis koma kolefnisbókhaldi hér ekki við. Mínusinn verður til í því landi sem koltvísýringurinn er fangaður í. Strangt til tekið kemur koltvísýringurinn hingað til lands sem plús við annað hér á landi uns hann er bundinn. Samkvæmt umhverfismatsskýrslunni er varlega gert ráð fyrir 1% koltvísýringsleka sem nemi 0,7milljónum tonna á 30 ára tímabili verkefnisins, sjóflutningar valdi losun sem nemur um 3,2 milljónum tonna, og þó það kolefnisspor tilheyri sjóflutningum bitnar það á Íslandi eins og öðrum löndum, auk þess sem kjarnastarfsemin losar 0,16 milljón tonn skv. umhverfismatsskýrslunni sem er í skipulagsgátt. Ekki var gerð vistferilsgreining um losun vegna föngunar koltvísýringsins erlendis en það er sagt orkukrefjandi ferli. Fyrir „Ísland“ eykst losun um nærri 1 milljón tonn af koltvísýringi á tímabilinu vegna verkefnisins og auk þess aukast sjóflutningar um 3,2 milljón tonn. Þetta er andstætt því „að draga úr losun hér á landi“, sem Ísland hefur skuldbundið sig til að gera. Það er skaðlegt náttúru að fjarlægja koltvísýring úr andrúmsloftinu með eyðileggjandi, grófum, og orkufrekum aðgerðum. Drögum fremur úr losun eins og markmið eru um. Og eins og margbent á, 3 milljónir tonna eru minna en 0,01% af þeirri losun sem verður til árlega í heiminum. Vill Ísland vera grænþvottastöð fyrir umhverfissóða? Höfundur er íbúi í Hafnarfirði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hafnarfjörður Umhverfismál Mest lesið HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal Skoðun Skoðun Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun 100 ára afmæli lýðveldisins Íslands Margrét Tryggvadóttir skrifar Skoðun Skerðingargildra eldra fólks Viðar Eggertsson skrifar Skoðun Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal skrifar Skoðun 1969 Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Víða búið að brúa umönnunarbilið Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Ósýnilegir sjúkdómar: Eva fékk ristilkrabbamein fertug Eva Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Ísland er einstakt: Ísland dettur ekki úr tísku nema við leyfum því að detta úr tísku Anna Kristín Kristjánsdóttir,Selma Rut Þorsteinsdóttir,Hrafn Gunnarsson,Högni Högnason,Hafsteinn Sv. Hafsteinsson skrifar Skoðun Dugði Írum og Dönum skammt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Áfengisumræða? Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Takk fyrir tímamótafrumvörp í þágu mannréttinda og örorku- og endurhæfingarlífeyristaka! Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tíu góð ráð fyrir ferðalagið Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Árás á lýðræðið í landinu: Íslenskað streymi eða ekki! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Sterkari grunnskóli með gjaldfrjálsum skólamáltíðum Orri Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson skrifar Sjá meira
Þegar ég var ung tók móðir mín okkur systkinin í ævintýraferðalög út í hraunið út frá Holtinu. Við fórum í sólbað i hraunbollum /gjótum, skoðuðum burkna og lynggróður, ræddum um álfabústaði, týndum ber og nutum okkar í heilnæmu umhverfi. Álverið í Straumsvík hóf framleiðslu áls árið 1969 þegar ég var 10 ára. Eftir að álverið fór í gang fór enginn í berjamó nálægt Straumsvík, sögur af starfsmönnum sem fengu steinlunga, lauf varð svart á trjám á Álftanesi og tannskemmdir og vanhöld í dýrum vegna flúormengunar í nágrenni álversins. Árið 2006 og 2007 voru umræður í gangi um stækkun álversins og kusu íbúar Hafnarfjarðar í atkvæðagreiðslu um hvort samþykkja ætti deiliskipulagið sem heimilaði stækkun álversins, 76,6% kusu og niðurstaðan var að stækkun var hafnað. Bæjarbúar vildu ekki meiri stóriðju í bænum. Rétturinn til heilnæms umhverfis er viðurkenndur í yfir 150 ríkjum í stjórnarskrá eða löggjöf þó það sé ekki gert hér á landi. Árið 2019 var lagt fram frumvarp til stjórnskipunarlaga um breytingu á stjórnarskrá þar sem m.a. sagði: „ Náttúra Íslands er undirstaða lífs í landinu. Ábyrgð á vernd náttúru og umhverfis hvílir sameiginlega á öllum og skal verndin grundvallast á varúðar- og langtímasjónarmiðum með sjálfbæra þróun að leiðarljósi. Stuðlað skal að því að fjölbreytni náttúrunnar sé viðhaldið og vöxtur lífríkis og viðgangur tryggður. Allir skulu njóta heilnæms umhverfis.“ Eins og allir vita hefur ekki náðst samkomulag um þetta atriði á þingi. Bæjaryfirvöld í Hafnarfirði virðast ekki enn telja að vernd náttúru og umhverfis hvíli á sér né viðhefur varúðar og langtímasjónarmið þegar kemur að þóknun við Coda Terminal verkefnið. Umhverfismatsskýrslur fyrir stækkun hafnar og Coda verkefnið er nú í Skipulagsgátt. Það er enginn sjáanlegur hagur af því fyrir bæjarbúa að fara í verkefnið. Þvert á móti, það hefur í för með sér áhættufjárfestingu við hafnargerð og margskonar röskun á náttúru, 67.000 ferðir vörubíla frá Rauðamelsnámu að hafnarsvæðinu með tilheyrandi röskun á því svæði, sóun náttúruauðlinda eins og vatns (um 2.500 l/s sem nemur þrisvar sinnum því sem Reykvíkingar nota), álag á innviði eins og hitaveitu og rafmagn, hugsanlegir jarðskjálftar í a.m.k. 2 km frá niðurdælingarstað. (Það gætu verið 700m frá borteig í íbúðabyggð á Völlunum). Grunnvatnið spillist, það hitnar væntanlega af því að hafa kraumandi koltvísýringspott undir niðurdælingarstöðum og Hafnarfjarðarbæ, (reyndar nær áhrifasvæðið undir Garðabæ og langt suður undir Kleifarvatn). Uppdælingin í þessu magni úr grunnvatnsgeyminum dregur inn saltblandað vatn innar í landið og líkanareikningar benda til þess að það taki seltu meira en 100 ár að breytist í átt að náttúrulegu ástandi eftir líftíma verkefnisins sem er 30 ár. Áhrif á Straumsvíkurtjarnirnar sem eru friðaðar og lífríki þeirra eru metin talsverð neikvæð. Einhverra hluta vegna eru möguleg áhrif af koltvísýringi í jarðlögum og grunnvatni tekin út úr umfjöllun Vatnaskila og byggir á mælingum Carbfix í umhverfismatsskýrslunni. Þar kemur þó fram að einhverjar líkur eru á að mengun berist í vatnsborholur Ríó Tintó sem eru 8 með 320 l/s og staðsettar rétt sunnan við Reykjanesbraut. Þær borholur gætu e.t.v. farið að skila volgu, söltu sódavatni en salt og sýra er e.t.v ekki það besta til að kæla vélar og nýverið óskaði Ríó Tintó eftir leyfi til að bora nýjar holur fyrir þessar sem hafa nýst vel í áratugi. Skv. umhverfismatsskýrslunni mun yfirborð grunnvatns lækka þar sem uppdælt (hefur áhrif á tjarnir í Straumsvík) en hækka yfirborð grunnvatns jafnvel um 40 cm, til austurs af svæðinu þar sem niðurdælt, og e.t.v. þar með getað haft áhrif á grunna í eldri húsum og á gegnumstreymi í vötnum eins og Hvaleyrarvatni, Ástjörn og Urriðavatni. Svo er það hættan við að vinna við koltvísýringinn. Þeir sem vinna við verkefnið þurfa að hafa gasmæla. Gasmælar út um allt. Þarna verða 11 km langar lagnir sem um renna milljón tonn af koltvísýringi á ári og lagnir geta lekið, svæðið með borteigum nær nú upp í skógrækt, það verða 30.000 rúmmetra tankar fyrir koltvísýring í fljótandi formi á hafnarsvæðinu, og þeir geta einnig lekið og fleiri hættur með það eins og snögg kæling umhverfis. Koltvísýringur er þyngri en andrúmsloft. Þrátt fyrir að gryfja verði kringum tanka eru raunverulegar hættur út um allt á svæðinu í kringum lagnir og við niðurdælingar og fer eftir hvort logn eða vindur. Ef leki í logni sígur koltvísýringurinn niður í kjallara og í lautir í landslagi. Hvern langar í lautarferð í Kapelluhraun? Frelsi frá umhverfislegum skaða og rétturinn til heilnæms umhverfis á að vera í forgangi fyrir íbúa í Hafnarfirði en er það ekki. Kolefnisbókhald við innflutning á koltvísýringi Þau milljónir tonna sem eru fönguð erlendis koma kolefnisbókhaldi hér ekki við. Mínusinn verður til í því landi sem koltvísýringurinn er fangaður í. Strangt til tekið kemur koltvísýringurinn hingað til lands sem plús við annað hér á landi uns hann er bundinn. Samkvæmt umhverfismatsskýrslunni er varlega gert ráð fyrir 1% koltvísýringsleka sem nemi 0,7milljónum tonna á 30 ára tímabili verkefnisins, sjóflutningar valdi losun sem nemur um 3,2 milljónum tonna, og þó það kolefnisspor tilheyri sjóflutningum bitnar það á Íslandi eins og öðrum löndum, auk þess sem kjarnastarfsemin losar 0,16 milljón tonn skv. umhverfismatsskýrslunni sem er í skipulagsgátt. Ekki var gerð vistferilsgreining um losun vegna föngunar koltvísýringsins erlendis en það er sagt orkukrefjandi ferli. Fyrir „Ísland“ eykst losun um nærri 1 milljón tonn af koltvísýringi á tímabilinu vegna verkefnisins og auk þess aukast sjóflutningar um 3,2 milljón tonn. Þetta er andstætt því „að draga úr losun hér á landi“, sem Ísland hefur skuldbundið sig til að gera. Það er skaðlegt náttúru að fjarlægja koltvísýring úr andrúmsloftinu með eyðileggjandi, grófum, og orkufrekum aðgerðum. Drögum fremur úr losun eins og markmið eru um. Og eins og margbent á, 3 milljónir tonna eru minna en 0,01% af þeirri losun sem verður til árlega í heiminum. Vill Ísland vera grænþvottastöð fyrir umhverfissóða? Höfundur er íbúi í Hafnarfirði.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Skoðun Ísland er einstakt: Ísland dettur ekki úr tísku nema við leyfum því að detta úr tísku Anna Kristín Kristjánsdóttir,Selma Rut Þorsteinsdóttir,Hrafn Gunnarsson,Högni Högnason,Hafsteinn Sv. Hafsteinsson skrifar
Skoðun Takk fyrir tímamótafrumvörp í þágu mannréttinda og örorku- og endurhæfingarlífeyristaka! Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar
Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun