Hörð peninga­stefna ekki komið heimilum í vand­ræði

„Það er líka mjög mikilvægt að geta beitt peningastefnunni af hörku eins og við höfum verið að gera án þess að það komi heimilum í vandræði, eða það hefur allavega ekki gerst núna,“ bætti hann við á kynningarfundi peningastefnunefndar Seðlabanka Íslands þar sem hún gerði grein fyrir þeirri ákvörðun sinni að halda stýrivöxtum óbreyttum í 9,25%.

Tapað þremur og hálfum mánuði

Ásgeir bendir á að fasteignamarkaðurinn hafi tekið aftur við sér sem hafi áhrif á verðbólgu og nýgerðir kjarasamningar hafi haft meiri áhrif á eftirspurn og einkaneyslu en gert var ráð fyrir. Telur hann að einhverju leyti um einskiptismál að ræða sem tefji fyrir þeirri aðlögun sem þegar er hafin.

„Við höfum tapað allavega þremur og hálfum mánuði í þessari hjöðnun en teljum að hún muni halda áfram.“ Það spili inn í að finna þurfti ný heimili fyrir Grindvíkinga og að fyrsta ár nýgerðra kjarasamninga hafi ekki verið eins og til var ætlast.

„Það hefur mjög litla þýðingu að hreyfa stýrivexti um einhverja tuttugu punkta sem dæmi þegar þessi meginþungi blasir við,“ segir Ásgeir.

Ársverðbólga jókst úr 5,8% í 6,3% í júlímánuði sem er meira en peningastefnunefnd gerði ráð fyrir á fyrri fundi þeirra í maí.

„Við vorum auðvitað að vona að við værum komin lengra núna en það sem hefur gerst milli funda hefur ekki beinlínis ýtt undir það. Ég held að það sé rétt að hafa það í huga,“ segir Rannveig Sigurðardóttur, varaseðlabankastjóri peningastefnu.

Óvissa um verðbólguhorfur

Þórarinn G. Pétursson, aðalhagfræðingur Seðlabankans, kynnti á fundinum efni nýjustu útgáfu Peningamála, rits Seðlabankans og forsendur stýrivaxtaákvörðunarinnar. Á meðan verðbólga hafi aukist meira í júlí en búist var við hafi verðbólguhorfur lítið breyst. 

Seðlabankinn spáir nú 0,5% hagvexti á árinu öllu, sem er heldur minna en í maí þegar spáð var 1,1% hagvexti. Gerð er ráð fyrir að verðbólga verði 5,8% í árslok 2024, að meðaltali 4,2% á næsta ári og hún komin niður í 3,6% í árslok 2025.

Á Íslandi mældist 4% samdráttur í landsframleiðslu á fyrsta ársfjórðungi milli ára. Þetta er í fyrsta sinn frá árinu 2021 sem samdráttur sést.

Þórarinn segir óvissu áfram ríkja um efnahagshorfur og hjöðnun verðbólgu. Þá hafi hægt á fjölgun starfa en atvinnuleysi lítið breyst. 

„Það eru litlar breytingar á alþjóðlegum hagvaxtarhorfum frá því í maí en óvissa hefur aukist, sérstaklega um efnahagsumsvif í Bandaríkjunum og víðar.“ Vísbendingar séu um að það hafi heldur bætt í hagvöxt í viðskiptalöndum á öðrum ársfjórðungi.

Von á því að uppfærðar tölur sýni aukin útgjöld ferðamanna

Skortur hefur verið á áreiðanlegum gögnum um kortaveltu hér á landi en nú liggja endurbættar tölur fyrir.

Þórarinn segir að samdráttur í útflutningi upp á 3,3% á fyrsta ársfjórðungi verði líklega endurskoðaður upp á við þegar Hagstofan gefur út nýjar tölur í lok mánaðar. Þá muni hann færast nær þeim 1,8% samdrætti sem peningastefnunefnd gerði ráð fyrir.

Von sé á því að tölur um útgjöld útlendinga hérlendis, sem falla undir útflutta þjónustu, og útgjöld Íslendinga erlendis, sem teljist til innflutnings, verði endurskoðaðar upp á við með tilkomu nýrra gagna um kortaveltu.

Einkaneyslan muni færast upp á móti auknum þjónustuinnflutningi og þetta muni vega á móti hvort öðru. Að sögn Þórarins er ekki víst hvort þessar nýju tölur leiði til breytingar á mati á þróun einkaneyslu og hagvaxtar.

Ferðaþjónustan að gefa eftir

Vöxtur í ferðaþjónustu er nokkuð að gefa eftir en ferðamönnum fækkaði um 5% milli ára á öðrum ársfjórðungi og gistinóttum um 10%. Gert er ráð fyrir heldur færri ferðamönnum á árinu öllu en fram kom í maíspá peningastefnunefndar, að sögn Þórarins.

Á sama tíma séu vísbendingar um minnkandi spennu á vinnumarkaði, og að það hafi hægt jafnt og þétt á fjölgun starfa frá því á fyrir hluta síðasta árs.

Óvissa um áhrif kílómetragjalds á verðbólgumælingu

Stjórnvöld hyggjast innleiða kílómetragjald fyrir öll ökutæki um næstu áramót sem kemur í stað olíu- og bensíngjalda sem nú eru greidd við kaup á jarðaefnaeldsneyti. Vaknað hafa upp spurningar um áhrif þessa á verðbólgumælingu Hagstofunnar þar sem lækkun á bensín og dísilverði kæmi að óbreyttu til með að hafa áhrif til lækkunar. 

„Eins og við sjáum þetta þá liggur beinast við að þetta hafi engin áhrif á vísitölu neysluverðs vegna þess að hún á að mæla verð einkaneyslu og verð einkaneyslu er ekkert að breytast við þetta. Í staðinn fyrir að borga þessi gjöld í olíugjaldið þá ertu í raun og veru að borga þau í öðrum opinberum gjöldum eins og vegagjald,” sagði Þórarinn.

Hagstofan hefur ekki gefið út hvort breytingar verði gerðar á mælingunni. Að óbreyttu myndi hún „ofspá mældri verðbólgu sem þessu nemur út næsta ár,” að sögn Þórarins. Rétt sé að hafa í huga að þetta myndi engu breyta um undirliggjandi verðbólguþróun heldur væri einungis um að ræða mælda breytingu sem gengi til baka ári síðar þegar nýtt viðmiðunarár tekur við.

Fréttin hefur verið uppfærð.