Bókin er minn óvinur David Bergmann skrifar 8. september 2024 09:31 Ég var tossi sem gat ekki lesið mér til gagns og ég var með hníf í vasanum, af hverju skyldi það vera? Kópavogsskóli var búinn að losa sig við mig og þá var mér komið fyrir tímabundið í Tossaskóla eða þar til að ég strauk þaðan. Þá beið mín að vera með ferðatösku undir hendi til sextán ára aldurs. Ég var sendur landshorna á milli og öll mín félagslegu tengsl voru rofin með einu pennastriki og allir draumarnir með í leiðinni, með þessari sturluðu ákvörðun. Þetta úrræði var þannig að tossunum í skólakerfinu var safnað saman á einn stað. Ásamt okkur tossunum voru þarna krakkar, sem voru bæði vitsmuna- og þroskaskertir. Í þá daga var það kallað að vera „þorskaheftur eða vangefinn”. Það er ekki lengra síðan þetta var heldur en níundi áratugurinn. Það var tekið takmarkað mark á krökkum sem áttu erfitt með að vera kyrr og höfðu ekkert úthald til að sitja í 40 mínútur á rassgatinu og læra utanbókarlærdóm og hlusta á hrútleiðinlegan fyrirlestur um löngu dauða karla. Þó svo að þau væru handlagin, klár í listum eða í íþróttum þá dugði það ekki til. Í dag kallast þetta að vera ofvirkur eða vera með athyglisbrest eða hvoru tveggja svo eitthvað sé nefnt. Það var enginn að tala um kvíða eða þunglyndi á þessum árum. Ég efast um að sú greining hafi verið til í þá daga hjá börnum. Þetta var allt saman kallað að vera misþroska eða eitthvað álíka gáfulegt, nú eða einfaldlega að vera óþægur, óalandi og óferjandi og koma frá „slæmu heimili“. Svoleiðis krökkum var einfaldlega komið fyrir í tossaskóla eins og þessum. Það var engin óregla eða rugl á mínu heimili, bara reglusamt venjulegt íslenskt millistéttarheimili. Foreldrar mínir unnu baki brotnu fyrir vistunargjöldum mínum og voru í aukavinnu til þess og til að eiga í sig og á eins og gengur og gerist. Mér fannst ég aldrei eiga neitt erindi að vera í þessum skóla hvað þá að eiga samleið með þremur alvarlega vitsmuna- og þroskaskertum einstaklingum. Einn nemandi gekk um húsið með óhljóð allan daginn, gaf frá sér dýrahljóð eða röflaði við sjálfan sig í þeirri tóntegund að það truflaði alla í kringum hann. Það segir sig sjálft að það er erfitt að halda einbeitingu í þannig umhverfi, sér í lagi þegar þú ert að glíma við athyglisbrest og ofvirkni. Svo var annar þarna sem var með hækjur því hann átti við einhverja fötlun að stríða. Sá átti ekki við vitsmunaskerðingu að stríða en var örugglega að fást við einhverja þroskaskerðingu, svona miðað við hvernig hann hegðaði sér. Sá var berjandi allt og alla í kringum sig með hækjunum, bæði nemendur og kennara. Pabbi sagði mér frá því einu sinni þegar hann kom að sækja mig í þennan tossaskóla að þá þurfti hann að tína nokkra gaura ofan af kennaranum vegna þess að þeir réðust á hann. Svo þegar kennarinn losnaði undan hrúgunni þá flúði hann undir borð. Þannig að þetta var miklu frekar vitleysingahæli en skóli, svo vægt sé til orða tekið, þegar ég hugsa til baka. Auðvitað reyndi ég að strjúka þaðan, ég stökk meira að segja út um glugga á annarri hæð með þeim afleiðingum að ég tognaði á fæti, þá var ég búinn að fá alveg nóg. Ég hafði svo mikla skömm af því að vera í þessum skóla að ég fór í gegnum garða til að enginn sæi mig fara þarna inn. Þessi sem var með óhljóðin var ekki sá eini um þau og hann lét ekki bara svona í skólanum heldur líka í strætó og hvar sem hann kom. Þannig að maður dauðskammaðist sín fyrir hann öllum stundum. Það síðasta sem maður vildi láta sjást var að við værum í sama skóla, nóg var nú samt eineltið á þessum árum. Það hefði gengið frá manni endanlega ef það hefði komist upp að ég hafi verið í skóla með „þroskaheftum eða vangefnum“ eins og það var kallað á þeim árum. Eftir á að hyggja græddi ég ekkert á því að vera þarna en einhvers staðar þurfa vondir að vera og það er skólaskylda í landinu. Minn vandi var sá að ég gat ekki lesið og það á ekkert skylt við vitsmuna- og þroskaskerðingu. Í dag er þetta kallað að vera með sértæka námserfiðleika og er hægt að rekja þessa erfiðleika til höfuðhöggs sem ég fékk þegar ég var smábarn og olli einbeitingarskorti. Námserfiðleikar mínir voru lesblinda og lélegur lesskilningur, athyglisbrestur og ofvirkni. Ef ég væri á grunnskólaaldri í dag, ætli ég myndi ekki vera einn af þeim 45-50% sem geta ekki lesið sér til gagns eins og kom fram í Písa-könnuninni um daginn, sem er gerð reglulega hér landi. Ætli þeir séu margir sem hafa verið rændir æskunni, vegna lélegs lesskilnings hér á landi? Er hugsanlegt að þessir einstaklingar velji jafnvel afbrotalífsstílinn til að komast af? Einn nemandi sem var samferða mér í þessum tossaskóla hefur á sínum fullorðinsárum eytt meira en hálfri ævinni sinni á bak við lás og slá. Sá er eitthvað eldri en ég. Ég veit ekkert um hans afdrif í dag eða hvort hann sé á lífi. Reyndar sá ég hann fyrir nokkrum árum í sjónvarpsþætti þar sem hann var að segja frá lífshlaupi sínu og það viðtal var tekið í fangelsinu á Litla-Hrauni. Skyldi hann vera sá eini eða er hugsanlegt að þeir séu fleiri sem eiga svipaða skólasögu og hann og hafa haft viðkomu í fangelsiskerfinu? Það voru fleiri en ég sem voru þarna sem áttu við sértæka námserfiðleika að stríða eins og lesblindu eða einbeitingarskort. Auðvitað var svona skólavist ekki til að bæta sjálfstraustið hjá neinum og eftir á að hyggja er ég ekki hissa á að sumir ákváðu að feta afbrotabrautina. Það væri fróðlegt að vita hvað það skyldu vera margir sem hafa endað innan veggja fangelsanna eða lent á örorku nú eða á geðdeildum landsins, leiðst út í neyslu, farist af slysförum eða framið sjálfsmorð. Þess vegna hef ég helgað lífi mínu þessu lífsstarfi og mín skoðun er sú að við þurfum að leggja áherslu á listir, íþróttir og verklegt nám fyrir krakka sem eru að glíma við sértæka námserfiðleika og hætta að troða bókinni ofan í kok þeirra, því hún er þeirra versti óvinur í lífinu. Það á ekki að vera mælikvarðinn á hvort fólk hafi orðið að mönnum ef það útskrifast með stúdentshúfu á höfði eða ljúki háskólanámi. Þess vegna eigum við efla Fjölsmiðjur og Mótorsmiðjur um allt land því þannig úrræði á eftir að skila sér margfalt til samfélagsins í formi nýrra og hæfari þjóðfélagsþegna en ekki lífeyris- og örorkuþega langt fyrir aldur fram. Þetta er smá úrdráttur úr bókinni minni „bókin er minn óvinur“. Ef ég finn útgefanda kemur hún fljótlega út Höfundur er áhugamaður um að bæta samfélagið okkar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Börn og uppeldi Mest lesið Mjóbaksverkir – Hvað er rétt og rangt? Gunnlaugur Már Briem Skoðun Hatursorðræða á Íslandi Einar Baldvin Skoðun Hvernig væri nú að spyrja unga fólkið? – Um dagleg mannréttindabrot okkar á börnum og unglingum Jón Karl Stefánsson Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið III: Eflum álfuna okkar, Evrópu, og þar með ESB, barnanna okkar vegna! Ole Anton Bieldtvedt Skoðun Bókin er minn óvinur David Bergmann Skoðun Samfélag sem týnir sjálfu sér Viðar Halldórsson Skoðun Í tilefni af alþjóðlegum degi læsis: Brettum upp ermar! Guðbjörg Rut Þórisdóttir Skoðun Er traustið endanlega farið? Bubbi Morthens Skoðun Októberfest, opið bréf/erindi til Stúdentaráðs, rektors, Háskólaráðs Háskóla Íslands og háskólaráðherra Aðalsteinn Gunnarsson,Björn Sævar Einarsson Skoðun Af hverju er ég að þyngjast? Ég hef engu breytt! Harpa Lind Hilmarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að stytta biðlista Gunnar Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur David Bergmann skrifar Skoðun Hatursorðræða á Íslandi Einar Baldvin skrifar Skoðun Hvernig væri nú að spyrja unga fólkið? – Um dagleg mannréttindabrot okkar á börnum og unglingum Jón Karl Stefánsson skrifar Skoðun Mjóbaksverkir – Hvað er rétt og rangt? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið III: Eflum álfuna okkar, Evrópu, og þar með ESB, barnanna okkar vegna! Ole Anton Bieldtvedt skrifar Skoðun Í tilefni af alþjóðlegum degi læsis: Brettum upp ermar! Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Af upplýsingaóreiðu um orkumál Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Póstur í rugli? Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Er traustið endanlega farið? Bubbi Morthens skrifar Skoðun Breytingar, gjörið svo vel Einar Þorsteinsson skrifar Skoðun Um fyrirsjáanleika aflaheimilda og tvöfeldni SFS Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Að hjóla í manninn! Guðmundur Haukur Jakobsson skrifar Skoðun Er Kópavogsmódelið ógn við jafnrétti? Hrund Traustadóttir,Ágústa Dröfn Kristleifsdóttir,Ólöf Björk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Leikskólarnir eru fjöregg samfélagsins Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Októberfest, opið bréf/erindi til Stúdentaráðs, rektors, Háskólaráðs Háskóla Íslands og háskólaráðherra Aðalsteinn Gunnarsson,Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Hvað ef við hefðum val? Heiðdís Geirsdóttir skrifar Skoðun Hvernig komum við í veg fyrir uppfærslu á afbrotaforritinu hjá ungum afbrotamönnum? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kópavogsmódelið - Hagsmunir og þarfir barna Halla Ösp Hallsdóttir skrifar Skoðun Stefnumótun í málefnum innflytjenda: Samfélag okkar allra Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnan er skýr - höldum ótrauð áfram Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Það er fæddur einstaklingur Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Börn eru fjöregg þjóðar Alma D. Möller skrifar Skoðun Kópavogsmódelið er lífgjöf til leikskólans Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Matmálstímar hafa forvarnargildi Fjalar Freyr Einarsson skrifar Skoðun Rangar fullyrðingar forstjóra Landsvirkjunar – kafli 2 Haraldur Þór Jónsson skrifar Skoðun Af hverju er ég að þyngjast? Ég hef engu breytt! Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið: Kvenréttindafélagið og BSRB á villigötum Sigrún Hulda Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestum í börnum framtíðarinnar með því að fjárfesta í kennurum Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Er skeið Sjálfstæðisflokksins liðið? Reynir Böðvarsson skrifar Sjá meira
Ég var tossi sem gat ekki lesið mér til gagns og ég var með hníf í vasanum, af hverju skyldi það vera? Kópavogsskóli var búinn að losa sig við mig og þá var mér komið fyrir tímabundið í Tossaskóla eða þar til að ég strauk þaðan. Þá beið mín að vera með ferðatösku undir hendi til sextán ára aldurs. Ég var sendur landshorna á milli og öll mín félagslegu tengsl voru rofin með einu pennastriki og allir draumarnir með í leiðinni, með þessari sturluðu ákvörðun. Þetta úrræði var þannig að tossunum í skólakerfinu var safnað saman á einn stað. Ásamt okkur tossunum voru þarna krakkar, sem voru bæði vitsmuna- og þroskaskertir. Í þá daga var það kallað að vera „þorskaheftur eða vangefinn”. Það er ekki lengra síðan þetta var heldur en níundi áratugurinn. Það var tekið takmarkað mark á krökkum sem áttu erfitt með að vera kyrr og höfðu ekkert úthald til að sitja í 40 mínútur á rassgatinu og læra utanbókarlærdóm og hlusta á hrútleiðinlegan fyrirlestur um löngu dauða karla. Þó svo að þau væru handlagin, klár í listum eða í íþróttum þá dugði það ekki til. Í dag kallast þetta að vera ofvirkur eða vera með athyglisbrest eða hvoru tveggja svo eitthvað sé nefnt. Það var enginn að tala um kvíða eða þunglyndi á þessum árum. Ég efast um að sú greining hafi verið til í þá daga hjá börnum. Þetta var allt saman kallað að vera misþroska eða eitthvað álíka gáfulegt, nú eða einfaldlega að vera óþægur, óalandi og óferjandi og koma frá „slæmu heimili“. Svoleiðis krökkum var einfaldlega komið fyrir í tossaskóla eins og þessum. Það var engin óregla eða rugl á mínu heimili, bara reglusamt venjulegt íslenskt millistéttarheimili. Foreldrar mínir unnu baki brotnu fyrir vistunargjöldum mínum og voru í aukavinnu til þess og til að eiga í sig og á eins og gengur og gerist. Mér fannst ég aldrei eiga neitt erindi að vera í þessum skóla hvað þá að eiga samleið með þremur alvarlega vitsmuna- og þroskaskertum einstaklingum. Einn nemandi gekk um húsið með óhljóð allan daginn, gaf frá sér dýrahljóð eða röflaði við sjálfan sig í þeirri tóntegund að það truflaði alla í kringum hann. Það segir sig sjálft að það er erfitt að halda einbeitingu í þannig umhverfi, sér í lagi þegar þú ert að glíma við athyglisbrest og ofvirkni. Svo var annar þarna sem var með hækjur því hann átti við einhverja fötlun að stríða. Sá átti ekki við vitsmunaskerðingu að stríða en var örugglega að fást við einhverja þroskaskerðingu, svona miðað við hvernig hann hegðaði sér. Sá var berjandi allt og alla í kringum sig með hækjunum, bæði nemendur og kennara. Pabbi sagði mér frá því einu sinni þegar hann kom að sækja mig í þennan tossaskóla að þá þurfti hann að tína nokkra gaura ofan af kennaranum vegna þess að þeir réðust á hann. Svo þegar kennarinn losnaði undan hrúgunni þá flúði hann undir borð. Þannig að þetta var miklu frekar vitleysingahæli en skóli, svo vægt sé til orða tekið, þegar ég hugsa til baka. Auðvitað reyndi ég að strjúka þaðan, ég stökk meira að segja út um glugga á annarri hæð með þeim afleiðingum að ég tognaði á fæti, þá var ég búinn að fá alveg nóg. Ég hafði svo mikla skömm af því að vera í þessum skóla að ég fór í gegnum garða til að enginn sæi mig fara þarna inn. Þessi sem var með óhljóðin var ekki sá eini um þau og hann lét ekki bara svona í skólanum heldur líka í strætó og hvar sem hann kom. Þannig að maður dauðskammaðist sín fyrir hann öllum stundum. Það síðasta sem maður vildi láta sjást var að við værum í sama skóla, nóg var nú samt eineltið á þessum árum. Það hefði gengið frá manni endanlega ef það hefði komist upp að ég hafi verið í skóla með „þroskaheftum eða vangefnum“ eins og það var kallað á þeim árum. Eftir á að hyggja græddi ég ekkert á því að vera þarna en einhvers staðar þurfa vondir að vera og það er skólaskylda í landinu. Minn vandi var sá að ég gat ekki lesið og það á ekkert skylt við vitsmuna- og þroskaskerðingu. Í dag er þetta kallað að vera með sértæka námserfiðleika og er hægt að rekja þessa erfiðleika til höfuðhöggs sem ég fékk þegar ég var smábarn og olli einbeitingarskorti. Námserfiðleikar mínir voru lesblinda og lélegur lesskilningur, athyglisbrestur og ofvirkni. Ef ég væri á grunnskólaaldri í dag, ætli ég myndi ekki vera einn af þeim 45-50% sem geta ekki lesið sér til gagns eins og kom fram í Písa-könnuninni um daginn, sem er gerð reglulega hér landi. Ætli þeir séu margir sem hafa verið rændir æskunni, vegna lélegs lesskilnings hér á landi? Er hugsanlegt að þessir einstaklingar velji jafnvel afbrotalífsstílinn til að komast af? Einn nemandi sem var samferða mér í þessum tossaskóla hefur á sínum fullorðinsárum eytt meira en hálfri ævinni sinni á bak við lás og slá. Sá er eitthvað eldri en ég. Ég veit ekkert um hans afdrif í dag eða hvort hann sé á lífi. Reyndar sá ég hann fyrir nokkrum árum í sjónvarpsþætti þar sem hann var að segja frá lífshlaupi sínu og það viðtal var tekið í fangelsinu á Litla-Hrauni. Skyldi hann vera sá eini eða er hugsanlegt að þeir séu fleiri sem eiga svipaða skólasögu og hann og hafa haft viðkomu í fangelsiskerfinu? Það voru fleiri en ég sem voru þarna sem áttu við sértæka námserfiðleika að stríða eins og lesblindu eða einbeitingarskort. Auðvitað var svona skólavist ekki til að bæta sjálfstraustið hjá neinum og eftir á að hyggja er ég ekki hissa á að sumir ákváðu að feta afbrotabrautina. Það væri fróðlegt að vita hvað það skyldu vera margir sem hafa endað innan veggja fangelsanna eða lent á örorku nú eða á geðdeildum landsins, leiðst út í neyslu, farist af slysförum eða framið sjálfsmorð. Þess vegna hef ég helgað lífi mínu þessu lífsstarfi og mín skoðun er sú að við þurfum að leggja áherslu á listir, íþróttir og verklegt nám fyrir krakka sem eru að glíma við sértæka námserfiðleika og hætta að troða bókinni ofan í kok þeirra, því hún er þeirra versti óvinur í lífinu. Það á ekki að vera mælikvarðinn á hvort fólk hafi orðið að mönnum ef það útskrifast með stúdentshúfu á höfði eða ljúki háskólanámi. Þess vegna eigum við efla Fjölsmiðjur og Mótorsmiðjur um allt land því þannig úrræði á eftir að skila sér margfalt til samfélagsins í formi nýrra og hæfari þjóðfélagsþegna en ekki lífeyris- og örorkuþega langt fyrir aldur fram. Þetta er smá úrdráttur úr bókinni minni „bókin er minn óvinur“. Ef ég finn útgefanda kemur hún fljótlega út Höfundur er áhugamaður um að bæta samfélagið okkar.
Hvernig væri nú að spyrja unga fólkið? – Um dagleg mannréttindabrot okkar á börnum og unglingum Jón Karl Stefánsson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið III: Eflum álfuna okkar, Evrópu, og þar með ESB, barnanna okkar vegna! Ole Anton Bieldtvedt Skoðun
Októberfest, opið bréf/erindi til Stúdentaráðs, rektors, Háskólaráðs Háskóla Íslands og háskólaráðherra Aðalsteinn Gunnarsson,Björn Sævar Einarsson Skoðun
Skoðun Hvernig væri nú að spyrja unga fólkið? – Um dagleg mannréttindabrot okkar á börnum og unglingum Jón Karl Stefánsson skrifar
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið III: Eflum álfuna okkar, Evrópu, og þar með ESB, barnanna okkar vegna! Ole Anton Bieldtvedt skrifar
Skoðun Er Kópavogsmódelið ógn við jafnrétti? Hrund Traustadóttir,Ágústa Dröfn Kristleifsdóttir,Ólöf Björk Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Októberfest, opið bréf/erindi til Stúdentaráðs, rektors, Háskólaráðs Háskóla Íslands og háskólaráðherra Aðalsteinn Gunnarsson,Björn Sævar Einarsson skrifar
Skoðun Hvernig komum við í veg fyrir uppfærslu á afbrotaforritinu hjá ungum afbrotamönnum? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Stefnumótun í málefnum innflytjenda: Samfélag okkar allra Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið: Kvenréttindafélagið og BSRB á villigötum Sigrún Hulda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjárfestum í börnum framtíðarinnar með því að fjárfesta í kennurum Jónína Einarsdóttir skrifar
Hvernig væri nú að spyrja unga fólkið? – Um dagleg mannréttindabrot okkar á börnum og unglingum Jón Karl Stefánsson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið III: Eflum álfuna okkar, Evrópu, og þar með ESB, barnanna okkar vegna! Ole Anton Bieldtvedt Skoðun
Októberfest, opið bréf/erindi til Stúdentaráðs, rektors, Háskólaráðs Háskóla Íslands og háskólaráðherra Aðalsteinn Gunnarsson,Björn Sævar Einarsson Skoðun