Vilja Guðlaugur Þór, Landsvirkjun og Hafnarfjarðarbær afnema kærurétt almennings? Snæbjörn Guðmundsson skrifar 14. október 2024 09:15 Töluvert ber um þessar mundir á því að stjórnvöld, fyrirtæki og hagsmunasamtök kenni öðrum um eigin hrakfarir. Hafnarfjarðarklúðrið Á föstudaginn birtist frétt þess efnis að Hafnarfjarðarbær hefði að sögn bæjarstjóra tapað milljörðum á því að fara ekki að lögum. Málið sneri að lagningu nýrrar háspennulínu um vatnsverndarsvæði höfuðborgarbúa ofan Helgafells. Ekki þarf að fjölyrða um þau gríðarlegu verðmæti og ríku almannahagsmuni sem felast í hinum óspjölluðu vatnsbólum höfuðborgarsvæðisins og afleiðingarnar hörmulegar ef mengunarslys yrði við línulagnir. Hafnarfjarðarbær ákvað að hunsa augljósa almannahagsmuni og skoðaði því ekki þann kost að leggja jarðstreng fjær vatnsbólunum, þótt lög kveði á um að rannsaka skuli aðra valkosti áður en kemur að veitingu leyfa. Tvenn náttúruverndarsamtök báru leyfisveitinguna undir úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sem í kjölfarið felldi leyfið úr gildi. Í stað þess að bærinn viðurkenni sitt eigið klúður klínir bæjarstjórinn í áróðursskyni hinu meinta „tapi“ á samtökin, sem sinntu hagsmunagæslu fyrir almenning og náttúru: „Þarna voru náttúruverndarsamtök sem fóru af stað í lok ferlisins - þegar allt var búið að eiga sér stað, umsagnir um framkvæmdaleyfi og Guð má vita hvað, sem tók misserin öll. Í lokin þegar allt er klappað og klárt þá gerist þetta.“ Lesendur skulu athuga að fjölmörg samtök og einstaklingar höfðu mánuðum saman reynt að koma viti fyrir stjórnendur bæjarfélagsins en bæjarstjórn og Landsnet virtu það að vettugi. Var það náttúruverndarsamtökunum að kenna að bærinn fór ekki að lögum og leyfið var fellt úr gildi? Landsvirkjun kennir öðrum um Fyrir nokkrum vikum fullyrti forstjóri Landsvirkjunar að ógilding virkjunarleyfis Orkustofnunar fyrir Hvammsvirkjun sumarið 2023 hefði kostað fyrirtækið og samfélagið marga milljarða króna. Náttúruverndarsamtök og einstaklingar við Þjórsá kærðu virkjunarleyfið til úrskurðarnefndar sem felldi það úr gildi. Var það almenningi og náttúruverndarsamtökum að kenna að Orkustofnun fór ekki að lögum við veitingu virkjunarleyfisins? Um þessar mundir stendur yfir dómsmál um Hvammsvirkjun þar sem landeigendur við Þjórsá hafa leitað réttar síns vegna leyfisveitinga stjórnsýslustofnana til Landsvirkjunar. Ef leyfin verða felld úr gildi af dómstólum verður það þá stefnendum að kenna að ekki var farið að lögum? Hvernig komast Hafnarfjarðarbær og Landsvirkjun upp með að staðhæfa svona út í loftið um meintan kostnað vegna ógildingar leyfa og vega þannig að kærurétti almennings og almannasamtaka, án nokkurra athugasemda frá lögfræðingum og stjórnsýslufræðingum landsins? Ársfundur Samtaka atvinnulífsins Samtök atvinnulífsins héldu í lok september ársfund sinn sem snerist um „græna orkuöflun“. Á fundinum mættu í pallborð Guðlaugur Þór Þórðarson, fráfarandi umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, og Kristín Linda Árnadóttir, aðstoðarforstjóri Landsvirkjunar. Stjórnandi pallborðsins spurði (sjá mínútu 1:33 – 1:37 á upptöku af ársfundinum): „Guðlaugur, er eitthvað sem hægt er að gera í regluverkinu til að flýta fyrir þessu öllu saman [þ.e. virkjanaframkvæmdum]? Þurfum við að draga tennurnar úr þessum úrskurðarnefndum, eða hver er leiðin að því?“ Íhugum eitt augnablik alvarleika þeirrar hugdettu að e.t.v. þurfi að „draga tennurnar“ úr lögbundnum úrskurðarnefndum um stjórnsýslumál. Í stað þess þó að hafna snarlega þeirri hugmynd tók Guðlaugur Þór undir og sagði meðal annars: „Þegar menn voru að semja þessar reglur þá voru menn ekki með það hugmyndaflug að menn myndu beita kæruheimildinni eins og menn eru að gera núna. Við þurfum að fækka kæruleiðunum.“ Hvernig í ósköpunum dettur ráðherranum í hug að lög séu sett með það beinlínis í huga að ekki sé farið eftir þeim? Kristín Linda hjá Landsvirkjun hafði í kjölfarið þetta að segja um lögbundinn rétt almennings og almannasamtaka til að bera leyfisveitingar undir úrskurðarnefnd: „Þarna held ég að við verðum líka að hugsa um það hversu stór hagsmunasamtök þetta eru sem eru raunverulega að standa á bak við þessar kærur.“ Sem fyrrum forstjóri Umhverfisstofnunar ætti Kristín Linda að þekkja vel til Árósasamningsins sem kveður skýrt á um kærurétt almennings og almannasamtaka í málum sem snúa að náttúru og umhverfi. Í stað þess að grafa undan þeim rétti ætti hún sem næstráðandi Landsvirkjunar að hlúa að þátttöku almennings í ákvörðunum sem snúa að náttúru Íslands. Nema Landsvirkjun telji að almenningur eigi ekki að hafa nokkuð um framkvæmdir fyrirtækisins að segja? Það verður vart annað sagt en að Guðlaugur Þór og Kristín Linda hafi orðið sér til háborinnar skammar í pallborðinu með hugmyndum sínum um að takmarka lýðræðislega þátttöku almennings og möguleika fólks í landinu til að hafa áhrif á ákvarðanir um umhverfi sitt og náttúru. Vonandi deila aðrir stjórnmálamenn, fyrirtæki og hagsmunasamtök ekki þeirri vondu sýn sem þarna birtist. Grundvallarreglur stjórnsýslunnar og réttarríkisins Svo virðist sem fyrrnefnd stjórnvöld og fyrirtæki skilji ekki eina helstu grundvallarreglu réttarkerfisins, jafnvel þótt ofureinföld sé: Ekki er hægt að kæra stjórnsýsluákvörðun fyrr en hún hefur verið tekin. Í öllum þeim stóru málum sem kærð hafa verið til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála síðustu ár hafa ótal athugasemdir borist á fyrri stigum en ekkert mark verið á þeim tekið. Í lokin er þá gjarnan tekin ákvörðun sem að mati almennings og náttúruverndarsamtaka er byggð á röngum forsendum og því ólögleg. Ákvörðunin er þá í framhaldinu borin undir úrskurðarnefnd eða dómstóla sem fella hana eftir atvikum úr gildi eða staðfesta. Engin leið er framhjá þessu ferli, nema stjórnvöld vilji hreinlega afnema rétt almennings til þess að hafa áhrif á ákvarðanir sem snerta náttúru og umhverfi. Því er óhjákvæmilegt að spyrja: Telja Guðlaugur Þór, Landsvirkjun, Hafnarfjarðarbær og Samtök atvinnulífsins að almenningur eigi ekki að fá að leita réttar síns í samræmi við lög og reglur? Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snæbjörn Guðmundsson Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Orkumál Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Sjá meira
Töluvert ber um þessar mundir á því að stjórnvöld, fyrirtæki og hagsmunasamtök kenni öðrum um eigin hrakfarir. Hafnarfjarðarklúðrið Á föstudaginn birtist frétt þess efnis að Hafnarfjarðarbær hefði að sögn bæjarstjóra tapað milljörðum á því að fara ekki að lögum. Málið sneri að lagningu nýrrar háspennulínu um vatnsverndarsvæði höfuðborgarbúa ofan Helgafells. Ekki þarf að fjölyrða um þau gríðarlegu verðmæti og ríku almannahagsmuni sem felast í hinum óspjölluðu vatnsbólum höfuðborgarsvæðisins og afleiðingarnar hörmulegar ef mengunarslys yrði við línulagnir. Hafnarfjarðarbær ákvað að hunsa augljósa almannahagsmuni og skoðaði því ekki þann kost að leggja jarðstreng fjær vatnsbólunum, þótt lög kveði á um að rannsaka skuli aðra valkosti áður en kemur að veitingu leyfa. Tvenn náttúruverndarsamtök báru leyfisveitinguna undir úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sem í kjölfarið felldi leyfið úr gildi. Í stað þess að bærinn viðurkenni sitt eigið klúður klínir bæjarstjórinn í áróðursskyni hinu meinta „tapi“ á samtökin, sem sinntu hagsmunagæslu fyrir almenning og náttúru: „Þarna voru náttúruverndarsamtök sem fóru af stað í lok ferlisins - þegar allt var búið að eiga sér stað, umsagnir um framkvæmdaleyfi og Guð má vita hvað, sem tók misserin öll. Í lokin þegar allt er klappað og klárt þá gerist þetta.“ Lesendur skulu athuga að fjölmörg samtök og einstaklingar höfðu mánuðum saman reynt að koma viti fyrir stjórnendur bæjarfélagsins en bæjarstjórn og Landsnet virtu það að vettugi. Var það náttúruverndarsamtökunum að kenna að bærinn fór ekki að lögum og leyfið var fellt úr gildi? Landsvirkjun kennir öðrum um Fyrir nokkrum vikum fullyrti forstjóri Landsvirkjunar að ógilding virkjunarleyfis Orkustofnunar fyrir Hvammsvirkjun sumarið 2023 hefði kostað fyrirtækið og samfélagið marga milljarða króna. Náttúruverndarsamtök og einstaklingar við Þjórsá kærðu virkjunarleyfið til úrskurðarnefndar sem felldi það úr gildi. Var það almenningi og náttúruverndarsamtökum að kenna að Orkustofnun fór ekki að lögum við veitingu virkjunarleyfisins? Um þessar mundir stendur yfir dómsmál um Hvammsvirkjun þar sem landeigendur við Þjórsá hafa leitað réttar síns vegna leyfisveitinga stjórnsýslustofnana til Landsvirkjunar. Ef leyfin verða felld úr gildi af dómstólum verður það þá stefnendum að kenna að ekki var farið að lögum? Hvernig komast Hafnarfjarðarbær og Landsvirkjun upp með að staðhæfa svona út í loftið um meintan kostnað vegna ógildingar leyfa og vega þannig að kærurétti almennings og almannasamtaka, án nokkurra athugasemda frá lögfræðingum og stjórnsýslufræðingum landsins? Ársfundur Samtaka atvinnulífsins Samtök atvinnulífsins héldu í lok september ársfund sinn sem snerist um „græna orkuöflun“. Á fundinum mættu í pallborð Guðlaugur Þór Þórðarson, fráfarandi umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, og Kristín Linda Árnadóttir, aðstoðarforstjóri Landsvirkjunar. Stjórnandi pallborðsins spurði (sjá mínútu 1:33 – 1:37 á upptöku af ársfundinum): „Guðlaugur, er eitthvað sem hægt er að gera í regluverkinu til að flýta fyrir þessu öllu saman [þ.e. virkjanaframkvæmdum]? Þurfum við að draga tennurnar úr þessum úrskurðarnefndum, eða hver er leiðin að því?“ Íhugum eitt augnablik alvarleika þeirrar hugdettu að e.t.v. þurfi að „draga tennurnar“ úr lögbundnum úrskurðarnefndum um stjórnsýslumál. Í stað þess þó að hafna snarlega þeirri hugmynd tók Guðlaugur Þór undir og sagði meðal annars: „Þegar menn voru að semja þessar reglur þá voru menn ekki með það hugmyndaflug að menn myndu beita kæruheimildinni eins og menn eru að gera núna. Við þurfum að fækka kæruleiðunum.“ Hvernig í ósköpunum dettur ráðherranum í hug að lög séu sett með það beinlínis í huga að ekki sé farið eftir þeim? Kristín Linda hjá Landsvirkjun hafði í kjölfarið þetta að segja um lögbundinn rétt almennings og almannasamtaka til að bera leyfisveitingar undir úrskurðarnefnd: „Þarna held ég að við verðum líka að hugsa um það hversu stór hagsmunasamtök þetta eru sem eru raunverulega að standa á bak við þessar kærur.“ Sem fyrrum forstjóri Umhverfisstofnunar ætti Kristín Linda að þekkja vel til Árósasamningsins sem kveður skýrt á um kærurétt almennings og almannasamtaka í málum sem snúa að náttúru og umhverfi. Í stað þess að grafa undan þeim rétti ætti hún sem næstráðandi Landsvirkjunar að hlúa að þátttöku almennings í ákvörðunum sem snúa að náttúru Íslands. Nema Landsvirkjun telji að almenningur eigi ekki að hafa nokkuð um framkvæmdir fyrirtækisins að segja? Það verður vart annað sagt en að Guðlaugur Þór og Kristín Linda hafi orðið sér til háborinnar skammar í pallborðinu með hugmyndum sínum um að takmarka lýðræðislega þátttöku almennings og möguleika fólks í landinu til að hafa áhrif á ákvarðanir um umhverfi sitt og náttúru. Vonandi deila aðrir stjórnmálamenn, fyrirtæki og hagsmunasamtök ekki þeirri vondu sýn sem þarna birtist. Grundvallarreglur stjórnsýslunnar og réttarríkisins Svo virðist sem fyrrnefnd stjórnvöld og fyrirtæki skilji ekki eina helstu grundvallarreglu réttarkerfisins, jafnvel þótt ofureinföld sé: Ekki er hægt að kæra stjórnsýsluákvörðun fyrr en hún hefur verið tekin. Í öllum þeim stóru málum sem kærð hafa verið til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála síðustu ár hafa ótal athugasemdir borist á fyrri stigum en ekkert mark verið á þeim tekið. Í lokin er þá gjarnan tekin ákvörðun sem að mati almennings og náttúruverndarsamtaka er byggð á röngum forsendum og því ólögleg. Ákvörðunin er þá í framhaldinu borin undir úrskurðarnefnd eða dómstóla sem fella hana eftir atvikum úr gildi eða staðfesta. Engin leið er framhjá þessu ferli, nema stjórnvöld vilji hreinlega afnema rétt almennings til þess að hafa áhrif á ákvarðanir sem snerta náttúru og umhverfi. Því er óhjákvæmilegt að spyrja: Telja Guðlaugur Þór, Landsvirkjun, Hafnarfjarðarbær og Samtök atvinnulífsins að almenningur eigi ekki að fá að leita réttar síns í samræmi við lög og reglur? Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða.
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun